Дин насиҳатдир

Имом Муслим улуғ саҳоба Тамим ибн Авс ад-Дорийдан (розийаллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) марҳамат қилганлар: “Дин насиҳатдир!” Биз Расулуллоҳдан, кимга, деб сўрадик. У зот: “Аллоҳга, Унинг китобига, пайғамбарига, мусулмонларнинг имомлари (яъни, раҳбарлари)га ва барчаларига”, дедилар».
“Аллоҳга насиҳат” деганларида, Аллоҳга имон келтириш, Унга ширк келтирмаслик, айб ва камчиликлар танғимаслик, Уни улуғ сифатлари билан эслаш, Унга итоат этиш, гуноҳ қилмаслик, Унинг неъматларига шукр қилиш, барча амрларни ихлос билан адо этиш, Унгагина илтижо этиб дуо қилиш, Унга итоат этганларни дўст тутиш тушунилади.
“Аллоҳнинг китобига насиҳат” деганларида, Қуръони карим Аллоҳнинг сўзи эканига имон келтириш, ундаги барча ҳукмларни тасдиқлаш ва уларга амал қилиш тушунилади.
“Аллоҳнинг пайғамбарига насиҳат” деганларида, у зотнинг пайғамбарликларига, етказган барча нарсаларга ишониш, у зот буюрган нарсаларга амал қилиб, қайтарган нарсалардан тийилиш, у зотни эъзозлаш, суннатларини ушлаш, ҳадисларини ўрганиш, унинг маъноларидан хабардор бўлиш, ҳадис илмларини ўрганишда одобларга риоя қилиш, ҳадис ҳақида билиб-билмай сўз айтмаслик, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хулқлари ва одоблари билан ахлоқланиш, у зотнинг оила аъзолари ва асҳобларини дўст тутиш, турли бидъат ва хурофотлардан узоқ бўлишни тушуниш лозим.
«Мусулмонларнинг имомлари (яъни, раҳбарлари)га насиҳат» деганларида, Ҳақ йўлда уларга ёрдам бериш ва итоат қилиш, уларга юмшоқлик ва мулойимлик билан муомалада бўлиш, зарур нарсаларни оҳиста англатиш, уларга эргашиб намоз ўқиш, улар ҳаққига доимо дуо қилиш тушунилади.
«Мусулмонлар оммасига насиҳат» деганларида, уларни дунё ва охиратда фойдали ишларга йўллаш, турли зарар ва офатларни улардан кетказиш, уларга меҳр-мурувват кўрсатиб, шафқат қилиш, катталарини ҳурматлаб, кичикларини иззат қилиш ва раҳмдил бўлиш, ўзига яхши кўрган нарсани уларга ҳам раво кўриш, мол-дунё, обрўэътибор ва номусларини ҳимоя қилиш, барча гўзал ахлоқлар билан хулқланишга уларни қизиқтириш англашилади.
Аллоҳ таборака ва таоло инсонларга Ўз ҳабиби Муҳаммадни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) пайғамбарларнинг охиргиси қилиб юборди ва уни гўзал одоб-ахлоқ, меҳр-мурувват, олижаноб фазилатлар соҳиби қилди. Аллоҳ таоло айтади:
«Албатта, Сиз буюк хулқ соҳибисиз!»
Дарҳақиқат Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўзларининг чиройли хулқ-одоблари билан барча умматга намунадирлар. Зеро, у зот ҳадисларининг бирида марҳамат қилганлар: “Мен энг яхши хулқларни камолга етказиш учун юборилдим”.
Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) буюк хулқ эгаси эканлари Ислом дини барчани инсонпарварликка, меҳр-мурувватга, олижанобликка ва эзгуликка чорловчи илоҳий бир таълимот эканини билдиради.
Бугун ёш авлодни нафақат диний, балки замонавий фанлардан ҳам тўла хабардор этиб, теварак-атрофда содир бўлаётган воқеаларга нисбатан ўзининг мустақил фикрини айта оладиган қилиб тайёрлаш керак бўлади. Зеро, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) марҳамат қилиб айтганлар: “Барчаларингиз бамисоли чўпонсиз ва қўл остингиздагилардан сўраласиз”.

Imom Muslim ulug‘ sahoba Tamim ibn Avs ad-Doriydan (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: «Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) marhamat qilganlar: “Din nasihatdir!” Biz Rasulullohdan, kimga, deb so‘radik. U zot: “Allohga, Uning kitobiga, payg‘ambariga, musulmonlarning imomlari (ya’ni, rahbarlari)ga va barchalariga”, dedilar».
“Allohga nasihat” deganlarida, Allohga imon keltirish, Unga shirk keltirmaslik, ayb va kamchiliklar tang‘imaslik, Uni ulug‘ sifatlari bilan eslash, Unga itoat etish, gunoh qilmaslik, Uning ne’matlariga shukr qilish, barcha amrlarni ixlos bilan ado etish, Ungagina iltijo etib duo qilish, Unga itoat etganlarni do‘st tutish tushuniladi.
“Allohning kitobiga nasihat” deganlarida, Qur’oni karim Allohning so‘zi ekaniga imon keltirish, undagi barcha hukmlarni tasdiqlash va ularga amal qilish tushuniladi.
“Allohning payg‘ambariga nasihat” deganlarida, u zotning payg‘ambarliklariga, yetkazgan barcha narsalarga ishonish, u zot buyurgan narsalarga amal qilib, qaytargan narsalardan tiyilish, u zotni e’zozlash, sunnatlarini ushlash, hadislarini o‘rganish, uning ma’nolaridan xabardor bo‘lish, hadis ilmlarini o‘rganishda odoblarga rioya qilish, hadis haqida bilib-bilmay so‘z aytmaslik, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) xulqlari va odoblari bilan axloqlanish, u zotning oila a’zolari va ashoblarini do‘st tutish, turli bid’at va xurofotlardan uzoq bo‘lishni tushunish lozim.
«Musulmonlarning imomlari (ya’ni, rahbarlari)ga nasihat» deganlarida, Haq yo‘lda ularga yordam berish va itoat qilish, ularga yumshoqlik va muloyimlik bilan muomalada bo‘lish, zarur narsalarni ohista anglatish, ularga ergashib namoz o‘qish, ular haqqiga doimo duo qilish tushuniladi.
«Musulmonlar ommasiga nasihat» deganlarida, ularni dunyo va oxiratda foydali ishlarga yo‘llash, turli zarar va ofatlarni ulardan ketkazish, ularga mehr-muruvvat ko‘rsatib, shafqat qilish, kattalarini hurmatlab, kichiklarini izzat qilish va rahmdil bo‘lish, o‘ziga yaxshi ko‘rgan narsani ularga ham ravo ko‘rish, mol-dunyo, obro‘e’tibor va nomuslarini himoya qilish, barcha go‘zal axloqlar bilan xulqlanishga ularni qiziqtirish anglashiladi.
Alloh taboraka va taolo insonlarga O‘z habibi Muhammadni (sollallohu alayhi va sallam) payg‘ambarlarning oxirgisi qilib yubordi va uni go‘zal odob-axloq, mehr-muruvvat, olijanob fazilatlar sohibi qildi. Alloh taolo aytadi:
«Albatta, Siz buyuk xulq sohibisiz!»
Darhaqiqat Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) o‘zlarining chiroyli xulq-odoblari bilan barcha ummatga namunadirlar. Zero, u zot hadislarining birida marhamat qilganlar: “Men eng yaxshi xulqlarni kamolga yetkazish uchun yuborildim”.
Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) buyuk xulq egasi ekanlari Islom dini barchani insonparvarlikka, mehr-muruvvatga, olijanoblikka va ezgulikka chorlovchi ilohiy bir ta’limot ekanini bildiradi.
Bugun yosh avlodni nafaqat diniy, balki zamonaviy fanlardan ham to‘la xabardor etib, tevarak-atrofda sodir bo‘layotgan voqealarga nisbatan o‘zining mustaqil fikrini ayta oladigan qilib tayyorlash kerak bo‘ladi. Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) marhamat qilib aytganlar: “Barchalaringiz bamisoli cho‘ponsiz va qo‘l ostingizdagilardan so‘ralasiz”.

• Олдинги
• Кейинги