Аҳлисуннат фазилатлари

Тарафкашлик, масалани нотўғри тушуниш ва талқин этиш бирликка раҳна солувчи омиллардан ҳисобланади. Ислом тарихида Сиффин тўқнашуви деб номланган воқеа (37 ҳ.й./657 м.й.) рўй бериши билан мазкур омиллар туфайли мусулмонлар орасидан икки фирқа ажралиб чиқди. Кейинчалик бу икки фирқа бир неча фирқаларга бўлиниб кетди.
Абдуллоҳ ибн Масъуд (розийаллоҳу анҳу) айтади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) олдиларига тўғри бир чизиқ чизиб, “Бу Аллоҳ таолонинг дини”, дедилар. Сўнг унинг ўнг ва чапига бир қанча чизиқлар чиздилар ва: «Бу ботил йўлардир, буларнинг ҳар бири бошида шайтон унга чорлаб туради...” дедилар».
Мусулмонларнинг кўпи Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўрсатганлари ана шу тўғри йўлдан адашмай келмоқдалар. Улар аҳли суннат ва жамоат номи билан машҳурдир.
Аҳли суннат ва жамоат бошқа фирқалардан фарқли ўлароқ бирорта мусулмонни куфрда айбламайди. Барча саҳобалар ва тобеинлар ҳақида ва уларнинг шаънларига тегадиган бирон-бир ёмон сўз айтмайди.
“...Эй Раббимиз! Бизни ва биздан олдин имон билан ўтган биродарларимизни мағфират қил, имон келтирганларга қалбимизда нафрат уйғотма! Раббимиз! Сен жуда раҳмли ва меҳрибонсан” (Ҳашр, 10), амрига итоат этиб, олдин оламдан ўтган мусулмонлар ҳақига дуо қилишни ўзларига вожиб деб билишади.
Мусулмонларнинг фахри ҳисобланмиш барча илм-фаннинг шаклланиши ва ривожланишида асосий хизматларни аҳли суннат ва жамоат вакиллари адо қилишган.
Саҳобалардан Али ибн Абу Толиб, Абдуллоҳ ибн Умар (улардан Аллоҳ рози бўлсин), тобеъинларидан Умар ибн Абдулазиз, Зайд ибн Али Зайнул Обидин, Ҳасан Басрий, Шаъбий, Зуҳрий, Жаъфар ибн Муҳаммад Содиқ (ҳаммаларини Аллоҳ раҳматига олсин) ҳақ йўлдан оғган тоифаларнинг ақидаларидаги хатоларини исботлаб, уларни тўғри йўлга чорлашди ва оммани огоҳ этишди.
Абу Ҳанифа (у зотга Аллоҳ таолонинг раҳмати бўлсин) аҳли суннат ва жамоатнинг соф ақидасини баён қилиб “Фиқҳул Акбар” китобларини ёздилар.
Саҳоба ва тобеинлар ва улардан кейингилар давридаги фақиҳлар оламни илм билан тўлдиришди. Уларнинг ҳаммалари аҳли суннат ва жамоат вакилларидир. Фақиҳларнинг номи эл орасида машҳур бўлганидан бу ўринда уларнинг номларини келтиришга хожат йўқ.
Ҳадис ва иснод имомларининг барчалари аҳли суннат ва жамоат эътиқодида бўлишган. Муҳаддислар Имом Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий, Насаий, Ибн Можа каби муҳаддисларнинг асарлари асрлар оша илм толиблари қўлларидан тушмай келмоқда.
Муфаззал Заббий, Ибн Аъробий, Руасий, Кисаий, Фарро, Абу Убайд Қосим ибн Саллом, Абу Амир Шайбоний, Иброҳим Ҳарбий, Саълаб, Аҳмад ибн Форс, Сибавайҳ, Ахфаш, Мубаррид, Абул Асвад Дуалий, Яҳё ибн Муаммар, Исо ибн Умар Сақафий, Абдуллоҳ ибн Абу Исҳоқ Хадрамий, Абу Амр ибн Ала, Амр ибн убайд ал-Қадарий каби тил ва адабиёт вакилларининг барчаси аҳли суннат ва жамоат вакиллари бўлишган.
Саҳобалар давридан бошланиб Муҳаммад ибн Жарир Табарий ва унинг издошлари бўлган муфассирлар ва қироат имомларининг барчаси суннат аҳлидан эдилар.
Сияр ва тарих уламоларининг энг машҳурлари ҳам суннат ва жамоат аҳлидандир.
Аҳли суннат ва жамоат вакиллари фақат илмий соҳа билан чекланиб қолмаган. Ободончилик соҳасида ҳам бирор бир тоифа уларнинг олдига туша олмайди. Улар қурган масжид ва мадрасалар, карвонсарой ва корхоналар, кўприк ва ариқлар ҳануз барча олам аҳлини лол қолдириб келмоқда.
Буларнинг барчаси аҳли суннат ва жамоатнинг дин ва дунё соҳасида қилган ишлари шарафли ва буюк эканидан далолатдир.

Tarafkashlik, masalani noto‘g‘ri tushunish va talqin etish birlikka rahna soluvchi omillardan hisoblanadi. Islom tarixida Siffin to‘qnashuvi deb nomlangan voqea (37 h.y./657 m.y.) ro‘y berishi bilan mazkur omillar tufayli musulmonlar orasidan ikki firqa ajralib chiqdi. Keyinchalik bu ikki firqa bir necha firqalarga bo‘linib ketdi.
Abdulloh ibn Mas’ud (roziyallohu anhu) aytadi: «Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) oldilariga to‘g‘ri bir chiziq chizib, “Bu Alloh taoloning dini”, dedilar. So‘ng uning o‘ng va chapiga bir qancha chiziqlar chizdilar va: «Bu botil yo‘lardir, bularning har biri boshida shayton unga chorlab turadi...” dedilar».
Musulmonlarning ko‘pi Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) ko‘rsatganlari ana shu to‘g‘ri yo‘ldan adashmay kelmoqdalar. Ular ahli sunnat va jamoat nomi bilan mashhurdir.
Ahli sunnat va jamoat boshqa firqalardan farqli o‘laroq birorta musulmonni kufrda ayblamaydi. Barcha sahobalar va tobeinlar haqida va ularning sha’nlariga tegadigan biron-bir yomon so‘z aytmaydi.
“...Ey Rabbimiz! Bizni va bizdan oldin imon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qil, imon keltirganlarga qalbimizda nafrat uyg‘otma! Rabbimiz! Sen juda rahmli va mehribonsan” (Hashr, 10), amriga itoat etib, oldin olamdan o‘tgan musulmonlar haqiga duo qilishni o‘zlariga vojib deb bilishadi.
Musulmonlarning faxri hisoblanmish barcha ilm-fanning shakllanishi va rivojlanishida asosiy xizmatlarni ahli sunnat va jamoat vakillari ado qilishgan.
Sahobalardan Ali ibn Abu Tolib, Abdulloh ibn Umar (ulardan Alloh rozi bo‘lsin), tobe’inlaridan Umar ibn Abdulaziz, Zayd ibn Ali Zaynul Obidin, Hasan Basriy, Sha’biy, Zuhriy, Ja’far ibn Muhammad Sodiq (hammalarini Alloh rahmatiga olsin) haq yo‘ldan og‘gan toifalarning aqidalaridagi xatolarini isbotlab, ularni to‘g‘ri yo‘lga chorlashdi va ommani ogoh etishdi.
Abu Hanifa (u zotga Alloh taoloning rahmati bo‘lsin) ahli sunnat va jamoatning sof aqidasini bayon qilib “Fiqhul Akbar” kitoblarini yozdilar.
Sahoba va tobeinlar va ulardan keyingilar davridagi faqihlar olamni ilm bilan to‘ldirishdi. Ularning hammalari ahli sunnat va jamoat vakillaridir. Faqihlarning nomi el orasida mashhur bo‘lganidan bu o‘rinda ularning nomlarini keltirishga xojat yo‘q.
Hadis va isnod imomlarining barchalari ahli sunnat va jamoat e’tiqodida bo‘lishgan. Muhaddislar Imom Buxoriy, Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Nasaiy, Ibn Moja kabi muhaddislarning asarlari asrlar osha ilm toliblari qo‘llaridan tushmay kelmoqda.
Mufazzal Zabbiy, Ibn A’robiy, Ruasiy, Kisaiy, Farro, Abu Ubayd Qosim ibn Sallom, Abu Amir Shayboniy, Ibrohim Harbiy, Sa’lab, Ahmad ibn Fors, Sibavayh, Axfash, Mubarrid, Abul Asvad Dualiy, Yahyo ibn Muammar, Iso ibn Umar Saqafiy, Abdulloh ibn Abu Ishoq Xadramiy, Abu Amr ibn Ala, Amr ibn ubayd al-Qadariy kabi til va adabiyot vakillarining barchasi ahli sunnat va jamoat vakillari bo‘lishgan.
Sahobalar davridan boshlanib Muhammad ibn Jarir Tabariy va uning izdoshlari bo‘lgan mufassirlar va qiroat imomlarining barchasi sunnat ahlidan edilar.
Siyar va tarix ulamolarining eng mashhurlari ham sunnat va jamoat ahlidandir.
Ahli sunnat va jamoat vakillari faqat ilmiy soha bilan cheklanib qolmagan. Obodonchilik sohasida ham biror bir toifa ularning oldiga tusha olmaydi. Ular qurgan masjid va madrasalar, karvonsaroy va korxonalar, ko‘prik va ariqlar hanuz barcha olam ahlini lol qoldirib kelmoqda.
Bularning barchasi ahli sunnat va jamoatning din va dunyo sohasida qilgan ishlari sharafli va buyuk ekanidan dalolatdir.

• Олдинги
• Кейинги