Абу Ҳанийфага қилинган бўҳтон

Бизларга Имоми Аъзам, Абу Ҳанийфа номлари ила таниш бўлган ҳанафий мазҳабининг асосчиси бўлган бу имомнинг исмлари Нўъмон ибн Собитдир. У киши қолдирган илмлари, кўпчиликка ўрнак, ибрат бўладиган ҳаётлари билан қиёматгача унутилмагай иншааллоҳ.
Абу Ҳанийфа роҳматуллоҳи алайҳининг ҳаётларини ўрганган кишилардан, ишончли олимлардан у киши ҳақида кўплаб маълумотлар берилган. Бироқ афсуски баъзи бир кимсалар у кишини улуғлайман деб нафақат Имоми Аъзамга, балки ҳеч бир мусулмонга хос бўлмаган сифат ила у кишини сифатламоқдалар. Масалан қуйидаги ривоятни олиб кўрайлик:
Бир киши Абу Ҳанийфани «бу киши кечаси билан намоз ўқиб чиқувчи киши» деб таърифлабди. Шунда у киши «Йўқ, мен ундай эмасман. Аммо Аллоҳга қасамки, гапинг ёлғон бўлмаслиги учун бундан буён шундай қиламан» дебдилар. Ва шундан сўнг қирқ йил давомида хуфтон намози учун қилган таҳоратлари билан бомдод намозини ҳам ўқибдилар. Яъни қирқ йил кечани ибодатда бедор, намоз ўқиб ўтказган эмишлар.
Зоҳиран қараганда жуда яхши сифатга ўхшайди. Илмсиз киши дарров ишонади, Абу Ҳанийфа роҳматуллоҳи алайҳини улуғловчи ривоятдек туюлмоқда-да.
У киши ҳақида юқоридагидан бошқа шунга ўхшаш ривоятлар ҳам бор. Масалан «кечаси бир оёқда намоз ўқиб Қуръони Каримни хатм қилар эканлар» деган ривоят ҳам шулар сирасидандир.
Буларнинг барчаси бўҳтон! Нега деганда бу ишлар суннатга хилоф ишлардир. Буюк бир мазҳаб асосчиси, мужтаҳид инсон наҳотки бу суннатга амал қилмаган?! Ёки у кишига бу ҳақидаги ривоят етиб бормаган дейсизми?

Анасдан розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.
Уч нафар киши Расулуллоҳ  солаллоҳу алайҳи ва салламнинг хотинлари уйларига келиб, у зотнинг ибодатлари ҳақида сўрашди. Қачонки, ибодатлари ҳақида хабар берилганида, улар (ўзларининг амалларини) оз санаб: «Биз қаерда-ю у зот (қаердалар), ҳолбуки у зотнинг аввалги-ю кейинги гуноҳлари кечирилган бўлса», деб улардан бири: «Мен ҳамиша кечаси намоз ўқийман», деди. Иккинчиси: «Мен умрбод рўза тутиб, (кундузи) оғзимни очмайман», деди. Учинчиси: «Аёллардан четланиб, ҳечам уйланмайман», деб гапириб турганида, Расулуллоҳ  солаллоҳу алайҳи ва саллам  улар ҳузурига келиб: «Сизлар шундай-шундай, деб айтдингларми? Аллоҳга қасамки, барчаларингизга нисбатан Аллоҳдан қўрқувчи ва тақво қилувчингизман. Лекин (гоҳида) рўза тутаман ва (гоҳида) оғзим очиқ бўлади. (Гоҳида) намоз ўқийман ва гоҳида ухлайман. Ва хотинларга уйланаман ҳам. Кимки суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас», дедилар.
Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари.

Нафл ибодат қилишга жуда ўч бўлган уч кишининг бири «Мен ҳамиша кечаси намоз ўқийман» демоқда. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва саллам эса бу ишни рад қилиб, «(Гоҳида) намоз ўқийман ва гоҳида ухлайман.» дедилар ва сўзларининг сўнгида «Кимки суннатимдан юз ўгирса, мендан эмас», дедилар. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва салламнинг «Мендан эмас» деган сўзлари менинг умматим эмас деганларидир.  Абу Ҳанийфа роҳматуллоҳи алайҳи буни билмаганларми?!
Уламоларни ҳурмат қилиш, уларни улуғлаш яхши. Аммо уларни улуғлайман деб асли маълум бўлмаган, яхшилаб ўйлаб кўрилса очиқ-ойдин ёлғон бўлган ривояларни тарқатиб юрмайлик. Зеро,

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг ҳар бир эшитган нарсасини гапирмоғи ёлғончи эканлигига кифоя қилади», дедилар. Имом Муслим ривояти.

Ғиёсиддин Муҳаммад Юсуф тайёрлади.

Bizlarga Imomi A’zam, Abu Haniyfa nomlari ila tanish bo‘lgan hanafiy mazhabining asoschisi bo‘lgan bu imomning ismlari No‘‘mon ibn Sobitdir. U kishi qoldirgan ilmlari, ko‘pchilikka o‘rnak, ibrat bo‘ladigan hayotlari bilan qiyomatgacha unutilmagay inshaalloh.
Abu Haniyfa rohmatullohi alayhining hayotlarini o‘rgangan kishilardan, ishonchli olimlardan u kishi haqida ko‘plab ma’lumotlar berilgan. Biroq afsuski ba’zi bir kimsalar u kishini ulug‘layman deb nafaqat Imomi A’zamga, balki hech bir musulmonga xos bo‘lmagan sifat ila u kishini sifatlamoqdalar. Masalan quyidagi rivoyatni olib ko‘raylik:
Bir kishi Abu Haniyfani «bu kishi kechasi bilan namoz o‘qib chiquvchi kishi» deb ta’riflabdi. Shunda u kishi «Yo‘q, men unday emasman. Ammo Allohga qasamki, gaping yolg‘on bo‘lmasligi uchun bundan buyon shunday qilaman» debdilar. Va shundan so‘ng qirq yil davomida xufton namozi uchun qilgan tahoratlari bilan bomdod namozini ham o‘qibdilar. Ya’ni qirq yil kechani ibodatda bedor, namoz o‘qib o‘tkazgan emishlar.
Zohiran qaraganda juda yaxshi sifatga o‘xshaydi. Ilmsiz kishi darrov ishonadi, Abu Haniyfa rohmatullohi alayhini ulug‘lovchi rivoyatdek tuyulmoqda-da.
U kishi haqida yuqoridagidan boshqa shunga o‘xshash rivoyatlar ham bor. Masalan «kechasi bir oyoqda namoz o‘qib Qur’oni Karimni xatm qilar ekanlar» degan rivoyat ham shular sirasidandir.
Bularning barchasi bo‘hton! Nega deganda bu ishlar sunnatga xilof ishlardir. Buyuk bir mazhab asoschisi, mujtahid inson nahotki bu sunnatga amal qilmagan?! Yoki u kishiga bu haqidagi rivoyat yetib bormagan deysizmi?

Anasdan roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi.
Uch nafar kishi Rasululloh  solallohu alayhi va sallamning xotinlari uylariga kelib, u zotning ibodatlari haqida so‘rashdi. Qachonki, ibodatlari haqida xabar berilganida, ular (o‘zlarining amallarini) oz sanab: «Biz qayerda-yu u zot (qayerdalar), holbuki u zotning avvalgi-yu keyingi gunohlari kechirilgan bo‘lsa», deb ulardan biri: «Men hamisha kechasi namoz o‘qiyman», dedi. Ikkinchisi: «Men umrbod ro‘za tutib, (kunduzi) og‘zimni ochmayman», dedi. Uchinchisi: «Ayollardan chetlanib, hecham uylanmayman», deb gapirib turganida, Rasululloh  solallohu alayhi va sallam  ular huzuriga kelib: «Sizlar shunday-shunday, deb aytdinglarmi? Allohga qasamki, barchalaringizga nisbatan Allohdan qo‘rquvchi va taqvo qiluvchingizman. Lekin (gohida) ro‘za tutaman va (gohida) og‘zim ochiq bo‘ladi. (Gohida) namoz o‘qiyman va gohida uxlayman. Va xotinlarga uylanaman ham. Kimki sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas», dedilar.
Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

Nafl ibodat qilishga juda o‘ch bo‘lgan uch kishining biri «Men hamisha kechasi namoz o‘qiyman» demoqda. Rasululloh solallohu alayhi va sallam esa bu ishni rad qilib, «(Gohida) namoz o‘qiyman va gohida uxlayman.» dedilar va so‘zlarining so‘ngida «Kimki sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas», dedilar. Rasululloh solallohu alayhi va sallamning «Mendan emas» degan so‘zlari mening ummatim emas deganlaridir.  Abu Haniyfa rohmatullohi alayhi buni bilmaganlarmi?!
Ulamolarni hurmat qilish, ularni ulug‘lash yaxshi. Ammo ularni ulug‘layman deb asli ma’lum bo‘lmagan, yaxshilab o‘ylab ko‘rilsa ochiq-oydin yolg‘on bo‘lgan rivoyalarni tarqatib yurmaylik. Zero,

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kishining har bir eshitgan narsasini gapirmog‘i yolg‘onchi ekanligiga kifoya qiladi», dedilar. Imom Muslim rivoyati.

G‘iyosiddin Muhammad Yusuf tayyorladi.

• Олдинги
• Кейинги