Салом бериш суннатдир

Икки мўмин бир-бирига дуч келганида, хоҳ таниш ва хоҳ нотаниш бўлсин, салом беришлари керак. Саломлашиш суннатдир. Бир кишига салом берилса, жавоби фарзи айндир, кўп кишига салом берилганида, бир киши жавоб қайтарса, кифоя.

Саломни “Ассалому алайкум!” ё “Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!” деб тўлиқ айтиш керак. Жавобда “Ва алайкум ассалом!” ё “Ва алайкумус-саламу ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!” дейилади. Жавоб албатта тўлиқ айтилади, қисқа қилиб айтилмайди. Жавоб кечиктирилса, салом берувчига эшиттирилмаса, фарз гардандан тушмайди.

Бир киши кўпчилик мўминларнинг олдига кирса, бир кишини эмас, барчани қасд қилиб салом беради. Аммо кўчада ва бозорда бир кишини хослаб салом берса ҳам бўлади. Агар бир киши бошқа кишига бировдан салом айтиб юборса, ўртадаги одам саломни еткизса, дарҳол жавоб бериш вожиб. Агар мактубда салом битилса, у ҳолда ҳам жавоб лозим бўлади.

Салом беришда қўл, кафт, бош билан ишора қилинмайди. Бундай қилиш макруҳдир.

Баланд овозда салом берилади ва жавоб ҳам салом берувчига эшитгирилади. Агар карга ё гунгга салом берилса, ҳам овоз чиқарилади, ҳам қўл билан ишора қилинади. Агар кар ё гунг салом берса, жавобда ҳам талаффуз, ҳам ишора бўлиши керак.

Катта кичикка, отлиқ (ҳар қандай уловдаги одам) пиёдага, юрган ўтирганга, бой камбағалга, озчилик кўпчиликка салом беради.

Бегона киши чиройли хотинга салом бермайди, агар у салом берса, жавоб олмайди. Хотинларнинг ҳам бир-бирларига салом беришлари суннатдир ва жавоби шартдир.

Ўн бир ҳолатда салом бериш макруҳ, жавоби ҳам лозим эмас:
— ҳожатхонадаги кишига;
— жунуб ҳолатдаги кишига;
— ухлаган одамга;
— ҳаммомдаги ювуқсиз кишига;
— таом еб турган кишига (агар таом оғзида бўлса, салом бермайди, таом оғзида бўлмаса, салом жоиз ва жавоби лозим);
— хутба ўқиётган имомга;
— азон ё такбир айтиб турган муаззинга;
— намоз ўқиётган кишига;
— Қуръон ўқиётган одамга;
— дуо қилиб турган кишига;
— ҳажга иҳром боғлаган одам “Лаббайка” айтиб турганида.

Мусулмон киши ўзга диндаги одамга салом бермоқчи бўлса, “Ассалому ъала маниттабаъал ҳуда — тўғри йўлда юрувчига салом!” дейди, ундайларга хат юборилса, мактуб охирида ҳам саломни шу тариқада йўллайди, аммо “Ассалому алайкум” демайди.

Агар ғайридин муслимга салом берса, жавобида “Ва алайкум”дан бошқа сўз айтилмайди.

Хайрлашиш вақтида ҳам салом суннатдир.

Ikki mo‘min bir-biriga duch kelganida, xoh tanish va xoh notanish bo‘lsin, salom berishlari kerak. Salomlashish sunnatdir. Bir kishiga salom berilsa, javobi farzi ayndir, ko‘p kishiga salom berilganida, bir kishi javob qaytarsa, kifoya.

Salomni “Assalomu alaykum!” yo “Assalomu alaykum va rohmatullohi va barokatuh!” deb to‘liq aytish kerak. Javobda “Va alaykum assalom!” yo “Va alaykumus-salamu va rohmatullohi va barokatuh!” deyiladi. Javob albatta to‘liq aytiladi, qisqa qilib aytilmaydi. Javob kechiktirilsa, salom beruvchiga eshittirilmasa, farz gardandan tushmaydi.

Bir kishi ko‘pchilik mo‘minlarning oldiga kirsa, bir kishini emas, barchani qasd qilib salom beradi. Ammo ko‘chada va bozorda bir kishini xoslab salom bersa ham bo‘ladi. Agar bir kishi boshqa kishiga birovdan salom aytib yuborsa, o‘rtadagi odam salomni yetkizsa, darhol javob berish vojib. Agar maktubda salom bitilsa, u holda ham javob lozim bo‘ladi.

Salom berishda qo‘l, kaft, bosh bilan ishora qilinmaydi. Bunday qilish makruhdir.

Baland ovozda salom beriladi va javob ham salom beruvchiga eshitgiriladi. Agar karga yo gungga salom berilsa, ham ovoz chiqariladi, ham qo‘l bilan ishora qilinadi. Agar kar yo gung salom bersa, javobda ham talaffuz, ham ishora bo‘lishi kerak.

Katta kichikka, otliq (har qanday ulovdagi odam) piyodaga, yurgan o‘tirganga, boy kambag‘alga, ozchilik ko‘pchilikka salom beradi.

Begona kishi chiroyli xotinga salom bermaydi, agar u salom bersa, javob olmaydi. Xotinlarning ham bir-birlariga salom berishlari sunnatdir va javobi shartdir.

O‘n bir holatda salom berish makruh, javobi ham lozim emas:
— hojatxonadagi kishiga;
— junub holatdagi kishiga;
— uxlagan odamga;
— hammomdagi yuvuqsiz kishiga;
— taom yeb turgan kishiga (agar taom og‘zida bo‘lsa, salom bermaydi, taom og‘zida bo‘lmasa, salom joiz va javobi lozim);
— xutba o‘qiyotgan imomga;
— azon yo takbir aytib turgan muazzinga;
— namoz o‘qiyotgan kishiga;
— Qur’on o‘qiyotgan odamga;
— duo qilib turgan kishiga;
— hajga ihrom bog‘lagan odam “Labbayka” aytib turganida.

Musulmon kishi o‘zga dindagi odamga salom bermoqchi bo‘lsa, “Assalomu ‘ala manittaba’al huda — to‘g‘ri yo‘lda yuruvchiga salom!” deydi, undaylarga xat yuborilsa, maktub oxirida ham salomni shu tariqada yo‘llaydi, ammo “Assalomu alaykum” demaydi.

Agar g‘ayridin muslimga salom bersa, javobida “Va alaykum”dan boshqa so‘z aytilmaydi.

Xayrlashish vaqtida ham salom sunnatdir.

Muhammad Sodiq Rushdiy
«Yaxshi kishilar odobi» kitobidan olindi.
«Hidoyat» jurnalining 2003 yil 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги