Сэр Жеймс: «Иқрорлигимни ёзиб қўй»

Ҳинд алломаси Иноятуллоҳ ал-Машриқий Ғарбда катта шуҳрат қозонган. Номзодини Нобел мукофотига тавсия этишганида рад қилган. У Қуръони каримнинг илмий мўъжизаларидан таъсирланган инглиз олими Жеймс Женд ҳақида қуйидаги ажойиб ҳикояни сўзлаб берган экан: “Минг тўққиз юз тўққизинчи йил. Якшанба куни эди чоғи. Шаррос ёмғир қуярди. Бир юмуш билан уйдан чиқдим. Шу пайт кўчада Кембриж университетининг устози, машҳур фалакшунос олим Жеймс Женднинг черковга келаётганини кўриб қолдим. Қўлтиғига Инжил ва шамсиясини қистириб олибди. Унга яқин бориб салом бердим.

Жавоб қилмади. Яна салом бердим. У ўйчан тикилиб турдида: “Мендан нима истайсан?” деди. Мен: “Сизга икки саволим бор, жаноб. Биринчидан, шундай кучли ёмғирда нега шамсиянгизни ишлатмаётганингизни билмоқчийдим”, дедим. Сэр Жеймс табассум қилиб, тезда шамсиясини очди. “Иккинчи саволим шуки, оламга машҳур сиздай олимни черковга қатнашга нима мажбур қилади?” деб сўрадим. Бу саволимга сэр Жеймс жавоб беролмай, бир оз ўйланиб қолди. Сўнгра: “Бугун кечқурун мен билан чой ичсангиз”, деб уйига таклиф қилиб қолди.

Оқшом тушгач, олимнинг уйига бордим. Уй бекаси эшик олдида қаршилаб, сэр Жеймс мени кутаётганини айтди. Хонага кириб, устига чой қўйилган столчага тикилганича хаёлларига ғарқ бўлиб ўтирган профессорни кўрдим. У менинг кирганимни пайқаб: “Боя нима ҳақда сўровдинг?” деди. Жавобимни кутмаёқ самовий жисмларнинг тузилиши, уларнинг муқаррар низоми, чексизлиги, жозибияти ва кишини лол қолдирувчи нурлар тўфони ҳақида маъруза қила кетди. Унинг сўзларини тинглар эканман, Аллоҳнинг ҳайбати жалолатидан қалбим ларзага келганини ҳис этдим.

Сэр Жеймс бўлса, сочлари тиккайган ҳолатда, кўзларидан дув-дув ёш оқизиб, Аллоҳдан қўрқув туфайли қўллари титраб ўтирар эди. Бирдан у менга ўгирилиб гапира бошлади:

—  Эй Иноятуллоҳ! Аллоҳ махлуқларининг ажойиблигига назар солсам, илоҳий жалолатдан вужудим қалт-қалт титрайди. Аллоҳга илтижо этиб, “Сен улуғсан!” деганимда бу дуони бутун борлиғим қувватлаётганини ҳис қиламан. Улуғ бир саодат ва ажиб бир таскин шууримни чулғайди, ўзимни дунёда энг бахтиёрларнинг ҳам бахтлиси каби ҳис этаман. Иноятуллоҳ, нега черковга қатнаётганимни энди тушунгандирсан?

Бу суҳбат онгимда ғалаён пайдо қилган эди. Мен суҳбатдошимга шундай дедим:
—  Эй жаноб, менга сўзлаб берган илмий тафсилотларингиздан ғоят қаттиқ таъсирландим. Шу боис Қуръони каримнинг бир ояти ёдимга келди. Ижозат берсангиз, сизга ҳам ўқиб берсам...
—  Хурсанд бўлардим, — дея бош силкиди у.

Мен оятни ўқий бошладим:
—  «...Яна тоғлардан ҳам оқ, қизил — ранго-ранг йўл(ли тоғлар) ҳам, тим қора (тоғлар) ҳам бордир. Шунингдек, одамлар, жониворлар ва чорва ҳайвонлари орасида ҳам ранг-баранглари бордир. Аллоҳдан бандалари орасидаги олим-билимдонларигина курқур...» (Фотир, 27—28, мазмуни).

Шу жумлаларни ўқиганимда сэр Жеймс баралла қичқириб юборди:
—   Нима дединг?! «Аллоҳдан бандалари орасидаги олим-билимдонларигина қўрқур...» Даҳшат, ғаройиб, жудаям ажойиб!!! Бу эллик йиллик ўрганиш ва мушоҳадаларимнинг исботи-ку! Куръонда чинданам шундай оят борми? Агар шундай бўлса, менинг иқрорлигимни ёзиб ол, Иноятуллоҳ: Қуръон албатта Аллоҳ томонидан ваҳий қилингандир!

* * *

Hind allomasi Inoyatulloh al-Mashriqiy G‘arbda katta shuhrat qozongan. Nomzodini Nobel mukofotiga tavsiya etishganida rad qilgan. U Qur’oni karimning ilmiy mo‘‘jizalaridan ta’sirlangan ingliz olimi Jeyms Jend haqida quyidagi ajoyib hikoyani so‘zlab bergan ekan: “Ming to‘qqiz yuz to‘qqizinchi yil. Yakshanba kuni edi chog‘i. Sharros yomg‘ir quyardi. Bir yumush bilan uydan chiqdim. Shu payt ko‘chada Kembrij universitetining ustozi, mashhur falakshunos olim Jeyms Jendning cherkovga kelayotganini ko‘rib qoldim. Qo‘ltig‘iga Injil va shamsiyasini qistirib olibdi. Unga yaqin borib salom berdim.

Javob qilmadi. Yana salom berdim. U o‘ychan tikilib turdida: “Mendan nima istaysan?” dedi. Men: “Sizga ikki savolim bor, janob. Birinchidan, shunday kuchli yomg‘irda nega shamsiyangizni ishlatmayotganingizni bilmoqchiydim”, dedim. Ser Jeyms tabassum qilib, tezda shamsiyasini ochdi. “Ikkinchi savolim shuki, olamga mashhur sizday olimni cherkovga qatnashga nima majbur qiladi?” deb so‘radim. Bu savolimga ser Jeyms javob berolmay, bir oz o‘ylanib qoldi. So‘ngra: “Bugun kechqurun men bilan choy ichsangiz”, deb uyiga taklif qilib qoldi.

Oqshom tushgach, olimning uyiga bordim. Uy bekasi eshik oldida qarshilab, ser Jeyms meni kutayotganini aytdi. Xonaga kirib, ustiga choy qo‘yilgan stolchaga tikilganicha xayollariga g‘arq bo‘lib o‘tirgan professorni ko‘rdim. U mening kirganimni payqab: “Boya nima haqda so‘rovding?” dedi. Javobimni kutmayoq samoviy jismlarning tuzilishi, ularning muqarrar nizomi, cheksizligi, jozibiyati va kishini lol qoldiruvchi nurlar to‘foni haqida ma’ruza qila ketdi. Uning so‘zlarini tinglar ekanman, Allohning haybati jalolatidan qalbim larzaga kelganini his etdim.

Ser Jeyms bo‘lsa, sochlari tikkaygan holatda, ko‘zlaridan duv-duv yosh oqizib, Allohdan qo‘rquv tufayli qo‘llari titrab o‘tirar edi. Birdan u menga o‘girilib gapira boshladi:

—  Ey Inoyatulloh! Alloh maxluqlarining ajoyibligiga nazar solsam, ilohiy jalolatdan vujudim qalt-qalt titraydi. Allohga iltijo etib, “Sen ulug‘san!” deganimda bu duoni butun borlig‘im quvvatlayotganini his qilaman. Ulug‘ bir saodat va ajib bir taskin shuurimni chulg‘aydi, o‘zimni dunyoda eng baxtiyorlarning ham baxtlisi kabi his etaman. Inoyatulloh, nega cherkovga qatnayotganimni endi tushungandirsan?

Bu suhbat ongimda g‘alayon paydo qilgan edi. Men suhbatdoshimga shunday dedim:
—  Ey janob, menga so‘zlab bergan ilmiy tafsilotlaringizdan g‘oyat qattiq ta’sirlandim. Shu bois Qur’oni karimning bir oyati yodimga keldi. Ijozat bersangiz, sizga ham o‘qib bersam...
—  Xursand bo‘lardim, — deya bosh silkidi u.

Men oyatni o‘qiy boshladim:
—  «...Yana tog‘lardan ham oq, qizil — rango-rang yo‘l(li tog‘lar) ham, tim qora (tog‘lar) ham bordir. Shuningdek, odamlar, jonivorlar va chorva hayvonlari orasida ham rang-baranglari bordir. Allohdan bandalari orasidagi olim-bilimdonlarigina kurqur...» (Fotir, 27—28, mazmuni).

Shu jumlalarni o‘qiganimda ser Jeyms baralla qichqirib yubordi:
—   Nima deding?! «Allohdan bandalari orasidagi olim-bilimdonlarigina qo‘rqur...» Dahshat, g‘aroyib, judayam ajoyib!!! Bu ellik yillik o‘rganish va mushohadalarimning isboti-ku! Kur’onda chindanam shunday oyat bormi? Agar shunday bo‘lsa, mening iqrorligimni yozib ol, Inoyatulloh: Qur’on albatta Alloh tomonidan vahiy qilingandir!

Mubashshir AHMAD tarjimasi
«Hidoyat» jurnalining 2003 yil 7-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги