Подшоҳ бор-ку!..

Қадимда бир подшоҳ ўтган экан. Кунлардан бир куни у туш кўрибди. Уйғонгач, анча муддат ўйланиб қолибди. Сўнгра вазирини чақириб: “Тайёрлан, саройдан ташқарига чиқамиз”, деб амр қилибди. Бир оздан сўнг икковлон имомлар кийимини кийиб, йўлда кетиб борардилар. Бир қишлоққа етгач, подшоҳ тушида кўрган жойни таниб: “Келдик”, деди. Одам кўп, ҳамма ўз иши билан банд. Лекин ҳеч ким ерда ётган жасадга эътибор ҳам қилмас эди. Шунда подшоҳ одамлардан сўради:

– Бу кимнинг жасади?

– Э сўраманг, уятсиз ароқхўрники, – жавоб берди бир киши. – Қирқ йиллик қўшним эди у. Тан олиш керак, жуда моҳир тақачи эди, эртадан қора кечгача ишлар, бироқ ичкиликни кўрди дегунча, бор будини бериб сотиб оларди. Ҳар куни уйига ароқ ташир, фоҳишаларни олиб келишдан ҳам тоймасди. Бугун биттасини, эртасига иккинчисини. Агар ишонмасангиз, бошқалардан ҳам сўранг, уни бирор марта жамоатда кўрган бормикан?..

Бир фурсатдан кейин одамлар тарқалиб, кўча ўртасида шоҳ, вазир ва ердаги жасаддан бошқа кимса қолмади. Шунда вазир:

– Юринг, шоҳим, биз ҳам кетайлик, – деди.

– Йўқ, ҳали кўрган тушимнинг ҳикматига ета олмадим, – жавоб берди шоҳ. – Жасадни олиб кетамиз. Сен ғам ема, уни ювиб, кафанлаб, кўмишни ўзим уддалайман. Фақат ювиш учун бирор жой топсак, кифоя...

Икковлон жасадни олиб нариги қишлоқдаги катта масжид томон йўл олдилар. Йўл-йўлакай керакли ашёларни харид қилишди. Жасадни ювиб, кафанлар эканлар, марҳум юзидаги нур, лабларидаги маъноли табассумни кўриб, хаёлларидан: “Бу одам қўшнилари айтганидек ёмон кимсага ўхшамайди-ку”, – деган ўй ўтди. Барча ишлар битгач, вазир:

– Шоҳим, янглишмадикмикан? – деб қолди. – Марҳумнинг яқинлари, бола-чақаларини суриштириш керакмиди...

– Тўғри айтасан, – деди шоҳ. – Ҳали намоз пайтигача вақт бор. Сен шу ерда бўлиб тур, мен унинг уйига бориб келаман.

Подшоҳ сўраб-сўраб марҳум яшаган уйни топди. Эшикни очган катта ёшли аёл шоҳнинг сўзларини диққат билан тинглар экан, мусибатни мардона қаршиласа-да, кўзёшларига монеълик қила олмади. Кейин шундай деди:

– Биласизми, ўғлим, бизнинг хўжайин бир олам эди. Эртадан-кечгача тинмай ишлар, топган пулига эса ароқ олиб келарди. Кейин... уммати Муҳаммад ичмасин дея, уларни ҳожатхонага тўкарди. Баъзан ёмон қизларни ҳам етаклаб келарди. “Мен сизларнинг вақтингизни сотиб олдимми?” – дея сўрар, “Ҳа”, дейишгач, унда мана бу ерга ўтириб тингланглар, дерди. Мен эса уларга ислом, имон, эътиқод ҳақида Аллоҳ қодир қилганича ўргатардим. У киши узоқ-узоқлардаги масжидларга қатнар, сабабини сўрасам: “Шундай имомнинг ортида намоз ўқигинки, қулоқ қоққанингда Каъбани қаршингда кўргин”, дея жавоб берарди. Лекин одамлар у кишининг ишларини нотўғри тушунишарди. Бир куни: “Қўшнилар сиз ҳақингизда ёмон гапларни гапиришяпти, ишқилиб жанозангиз ўртада қолмаса эди”, дедим. Шундан кейин ҳеч кимга оғирлигим тушмасин деб, қабрини ҳовлимиздан тайёрлаб қўйган эди. Мен эътироз билдирдим: “Иш қабр кавлаш билан тугамайди, ахир, сизни ким ювади, ким кафанлайди, ким кўмади?”

– Хўш, эрингиз нима деди? – қизиқди подшоҳ.

– У табассум қилиб: “Аллоҳ буюкдир, хотин, – деди, – Одамлар бўлмаса, подшоҳ бор-ку!..”

Ирода Тўрахонова тайёрлади

“Ирфон” тақвимининг 2010 йил, 2-сонидан олинди.

* * *

Qadimda bir podshoh o‘tgan ekan. Kunlardan bir kuni u tush ko‘ribdi. Uyg‘ongach, ancha muddat o‘ylanib qolibdi. So‘ngra vazirini chaqirib: “Tayyorlan, saroydan tashqariga chiqamiz”, deb amr qilibdi. Bir ozdan so‘ng ikkovlon imomlar kiyimini kiyib, yo‘lda ketib borardilar. Bir qishloqqa yetgach, podshoh tushida ko‘rgan joyni tanib: “Keldik”, dedi. Odam ko‘p, hamma o‘z ishi bilan band. Lekin hech kim yerda yotgan jasadga e’tibor ham qilmas edi. Shunda podshoh odamlardan so‘radi:

– Bu kimning jasadi?

– E so‘ramang, uyatsiz aroqxo‘rniki, – javob berdi bir kishi. – Qirq yillik qo‘shnim edi u. Tan olish kerak, juda mohir taqachi edi, ertadan qora kechgacha ishlar, biroq ichkilikni ko‘rdi deguncha, bor budini berib sotib olardi. Har kuni uyiga aroq tashir, fohishalarni olib kelishdan ham toymasdi. Bugun bittasini, ertasiga ikkinchisini. Agar ishonmasangiz, boshqalardan ham so‘rang, uni biror marta jamoatda ko‘rgan bormikan?..

Bir fursatdan keyin odamlar tarqalib, ko‘cha o‘rtasida shoh, vazir va yerdagi jasaddan boshqa kimsa qolmadi. Shunda vazir:

– Yuring, shohim, biz ham ketaylik, – dedi.

– Yo‘q, hali ko‘rgan tushimning hikmatiga yeta olmadim, – javob berdi shoh. – Jasadni olib ketamiz. Sen g‘am yema, uni yuvib, kafanlab, ko‘mishni o‘zim uddalayman. Faqat yuvish uchun biror joy topsak, kifoya...

Ikkovlon jasadni olib narigi qishloqdagi katta masjid tomon yo‘l oldilar. Yo‘l-yo‘lakay kerakli ashyolarni xarid qilishdi. Jasadni yuvib, kafanlar ekanlar, marhum yuzidagi nur, lablaridagi ma’noli tabassumni ko‘rib, xayollaridan: “Bu odam qo‘shnilari aytganidek yomon kimsaga o‘xshamaydi-ku”, – degan o‘y o‘tdi. Barcha ishlar bitgach, vazir:

– Shohim, yanglishmadikmikan? – deb qoldi. – Marhumning yaqinlari, bola-chaqalarini surishtirish kerakmidi...

– To‘g‘ri aytasan, – dedi shoh. – Hali namoz paytigacha vaqt bor. Sen shu yerda bo‘lib tur, men uning uyiga borib kelaman.

Podshoh so‘rab-so‘rab marhum yashagan uyni topdi. Eshikni ochgan katta yoshli ayol shohning so‘zlarini diqqat bilan tinglar ekan, musibatni mardona qarshilasa-da, ko‘zyoshlariga mone’lik qila olmadi. Keyin shunday dedi:

– Bilasizmi, o‘g‘lim, bizning xo‘jayin bir olam edi. Ertadan-kechgacha tinmay ishlar, topgan puliga esa aroq olib kelardi. Keyin... ummati Muhammad ichmasin deya, ularni hojatxonaga to‘kardi. Ba’zan yomon qizlarni ham yetaklab kelardi. “Men sizlarning vaqtingizni sotib oldimmi?” – deya so‘rar, “Ha”, deyishgach, unda mana bu yerga o‘tirib tinglanglar, derdi. Men esa ularga islom, imon, e’tiqod haqida Alloh qodir qilganicha o‘rgatardim. U kishi uzoq-uzoqlardagi masjidlarga qatnar, sababini so‘rasam: “Shunday imomning ortida namoz o‘qiginki, quloq qoqqaningda Ka’bani qarshingda ko‘rgin”, deya javob berardi. Lekin odamlar u kishining ishlarini noto‘g‘ri tushunishardi. Bir kuni: “Qo‘shnilar siz haqingizda yomon gaplarni gapirishyapti, ishqilib janozangiz o‘rtada qolmasa edi”, dedim. Shundan keyin hech kimga og‘irligim tushmasin deb, qabrini hovlimizdan tayyorlab qo‘ygan edi. Men e’tiroz bildirdim: “Ish qabr kavlash bilan tugamaydi, axir, sizni kim yuvadi, kim kafanlaydi, kim ko‘madi?”

– Xo‘sh, eringiz nima dedi? – qiziqdi podshoh.

– U tabassum qilib: “Alloh buyukdir, xotin, – dedi, – Odamlar bo‘lmasa, podshoh bor-ku!..”

Iroda To‘raxonova tayyorladi

“Irfon” taqvimining 2010 yil, 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги