Ўрнида берилган дарс

Бир замонда ҳаётдан ҳадеб нолийверадиган қиз бор эди. Унинг фикрича ҳаёт ёвузликдан иборат бўлиб, уларга қарши курашишдан, бирининг ортидан иккинчиси келаверадиган муаммолар толиқтирганидан шикоят қиларди.

Ёшгина қизининг нолишларидан чарчаган отаси унга сабоқ беришни кўнглига тугди. Касби ошпазлик бўлган ота шу қарор билан қизини ўзи ишлайдиган ошхонага олиб борди. Бир сўз демасдан, сув тўлдирилган учта қозончани олов устига қўйди. Уларнинг биринчисига картошка, иккинчисига тухум ва учинчисига қаҳва донларини солиб, жимгина ўтираверди. Қиз ҳеч нимани тушунмаётган бўлса ҳам, жараённинг охири нима бўлишини кута бошлади. Лекин сабри чидамади, яна қанча кутамиз, дея савол ёғдира кетди. Бироқ отаси унинг сўровларини жавобсиз қолдирди. Ниҳоят, йигирма дақиқа ўтгач, ота қозончаларни оловдан олди.

Картошка ва тухумни алоҳида-алоҳида ликобчаларга солди. Сўнгида учинчи идишдаги қаҳвани пиёлага бўшатиб, қизидан сўради:

– Нимани кўраяпсан?

– Картошка, тухум ва қаҳвани, – жавоб берди қиз.

– Йўқ, сен буларга яқинроқдан қара, аввал картошкани ушлаб кўр.

Қиз картошкани қўлига олиб, унинг юмшаб қолганини айтди.

– Энди тухумни текшир.

Қиз пўстлоғини арчиб кўрдики, тухум қаттиқлашган.

Охирида ота қизига пиёладаги қаҳвадан ҳўплашни буюрди. Қаҳванинг ёқимли таъми ва исидан қизнинг юзида мамнунлик акс этди.

Лекин қиз булардан ҳеч маъно чиқаролмади ва:

– Бундан кўзланган мақсадни тушунолмаяпман, – деди.

Шунда отаси изоҳ берди. Аввал қийинчиликлар билан доимо юзма-юз яшайдиган инсонлар каби картошка, тухум ва қаҳва донлари ҳам мушкул вазиятда, яъни, қайнаётган сув ичида қолишганини тушунтирди. Аммо бу жараённинг таъсири уларнинг ҳар бирида ўзгача намоён бўлди. Яъни, картошка гарчи қаттиқ, мустаҳкам кўринган бўлса ҳам, қайнатилгач юмшаб қолди, кучдан кетди. Ичидаги суюқликни ташқи қобиқ қўриқлаб туришига қарамасдан, қайноқ сувда тухумнинг ичи қаттиқлашди. Фақат қаҳва донларининг ҳолати бошқача эди. Улар қайнаш давомида ўзлари ўзгарганлари сингари, сувни ҳам ўзгартирган, натижада тамоман янгича нарса юзага келди.

“Сенга қайси ҳолат маъқул? – деб хулосаларига якун ясади ота. – Ҳаётдаги қийинчиликлар қаршисида картошка каби эзилиб, иродани бой беришми? Ёки қийинчилик пайтида тухумда кечганидек қалбнинг қаттиқлашувими? Йўқса қаҳва донлари каби ҳаётда учраган мушкулликлар туйғулар камолига хизмат қилишини англаб, бу ҳолат ҳаётингга ўзгача, янги маъно бағишлашига йўл беришни маъқул кўрасанми?”

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 4-сонидан олинди.

* * *

Bir zamonda hayotdan hadeb noliyveradigan qiz bor edi. Uning fikricha hayot yovuzlikdan iborat bo‘lib, ularga qarshi kurashishdan, birining ortidan ikkinchisi kelaveradigan muammolar toliqtirganidan shikoyat qilardi.

Yoshgina qizining nolishlaridan charchagan otasi unga saboq berishni ko‘ngliga tugdi. Kasbi oshpazlik bo‘lgan ota shu qaror bilan qizini o‘zi ishlaydigan oshxonaga olib bordi. Bir so‘z demasdan, suv to‘ldirilgan uchta qozonchani olov ustiga qo‘ydi. Ularning birinchisiga kartoshka, ikkinchisiga tuxum va uchinchisiga qahva donlarini solib, jimgina o‘tiraverdi. Qiz hech nimani tushunmayotgan bo‘lsa ham, jarayonning oxiri nima bo‘lishini kuta boshladi. Lekin sabri chidamadi, yana qancha kutamiz, deya savol yog‘dira ketdi. Biroq otasi uning so‘rovlarini javobsiz qoldirdi. Nihoyat, yigirma daqiqa o‘tgach, ota qozonchalarni olovdan oldi.

Kartoshka va tuxumni alohida-alohida likobchalarga soldi. So‘ngida uchinchi idishdagi qahvani piyolaga bo‘shatib, qizidan so‘radi:

– Nimani ko‘rayapsan?

– Kartoshka, tuxum va qahvani, – javob berdi qiz.

– Yo‘q, sen bularga yaqinroqdan qara, avval kartoshkani ushlab ko‘r.

Qiz kartoshkani qo‘liga olib, uning yumshab qolganini aytdi.

– Endi tuxumni tekshir.

Qiz po‘stlog‘ini archib ko‘rdiki, tuxum qattiqlashgan.

Oxirida ota qiziga piyoladagi qahvadan ho‘plashni buyurdi. Qahvaning yoqimli ta’mi va isidan qizning yuzida mamnunlik aks etdi.

Lekin qiz bulardan hech ma’no chiqarolmadi va:

– Bundan ko‘zlangan maqsadni tushunolmayapman, – dedi.

Shunda otasi izoh berdi. Avval qiyinchiliklar bilan doimo yuzma-yuz yashaydigan insonlar kabi kartoshka, tuxum va qahva donlari ham mushkul vaziyatda, ya’ni, qaynayotgan suv ichida qolishganini tushuntirdi. Ammo bu jarayonning ta’siri ularning har birida o‘zgacha namoyon bo‘ldi. Ya’ni, kartoshka garchi qattiq, mustahkam ko‘ringan bo‘lsa ham, qaynatilgach yumshab qoldi, kuchdan ketdi. Ichidagi suyuqlikni tashqi qobiq qo‘riqlab turishiga qaramasdan, qaynoq suvda tuxumning ichi qattiqlashdi. Faqat qahva donlarining holati boshqacha edi. Ular qaynash davomida o‘zlari o‘zgarganlari singari, suvni ham o‘zgartirgan, natijada tamoman yangicha narsa yuzaga keldi.

“Senga qaysi holat ma’qul? – deb xulosalariga yakun yasadi ota. – Hayotdagi qiyinchiliklar qarshisida kartoshka kabi ezilib, irodani boy berishmi? Yoki qiyinchilik paytida tuxumda kechganidek qalbning qattiqlashuvimi? Yo‘qsa qahva donlari kabi hayotda uchragan mushkulliklar tuyg‘ular kamoliga xizmat qilishini anglab, bu holat hayotingga o‘zgacha, yangi ma’no bag‘ishlashiga yo‘l berishni ma’qul ko‘rasanmi?”

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 4-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги