Қўзичоқнинг ҳоли...

У ўн йилдан бери қассоблик қилар, ўз ишининг устаси эди. Ҳайвонларни синчилик билан танлар ва доимо ўзи сўярди. Сара гўшт қидирган киши излаганини унинг дўконидан топгани учун ҳам, харидорлари бисёр эди. Шу пайтгача мингларча жониворни сўйган қассоб суҳбатларда шундай дерди: “Мен учун ҳайвон сўйиш тарвуз сўйишдан кўра қулайроқ”.

Йиллар давомида орттирган тажриба ёрдамида ҳали сўйилмаган жониворнинг қанча гўшт беришини аниқ айтар, қўйларни беш, ҳўкиз, сигирларни эса йигирма дақиқада сўйиб, бўлаклашга улгурарди. Фақат... кейинги пайтда қўзичоқларни сўйишга қўли бормай қолди. Қўзи гўшти сўраб келган мижозларига: “Уларни катта бўлишга қўйинглар. Мана, бошқа гўштлар етарли-ку!” – дерди. Мижозлар эса қассобнинг бу сўзларига қандай маъно беришга ҳайрон, чунки ҳозиргача бу дўкондан қўзичоқ гўшти узилмаган эди. Ҳолбуки, қассобнинг бу ҳолати бесабаб эмас. Қўзичоқ дейилиши билан, кўз олдига бир неча ой олдин туғилган гўдаги келарди. Зотан, унинг ўзи ҳам қора кўзли, қўнғироқ сочли қизчасини “қўзичоғим” дея эркалатишга одатланганди.

Шу тарзда орадан ўтган бир неча ой ичида қассобнинг мижозлари сезиларли камайди. Буни қўзичоқ гўшти сотмай қўйганига йўяркан, бир қарорга келди: “Бўлди, бу ҳолга барҳам бериш керак! Шу даражада ҳам юраксиз бўладими одам?!”

Эртасига бошқа ҳайвонлар билан бирга битта қўзичоқ ҳам олди. Олдин молларни, кейин қўйларни сўйди. Одатдан ташқари, бу галги ишларини жуда секин бажарар, ўзича бир неча дақиқа бўлса ҳам қўзичоқнинг ўлимини кечиктирарди.

Навбат қўзичоққа келганда худди аҳамиятсиз иш қилаётгандек оғзига келган ашулани хиргойи қила бошлади. Аслида яхши билардики, бу ўзига тасалли беришга уринишдан бошқа нарса эмас. Қўзичоқни ушлаб, бир қўли билан ерга ётқизди, заиф вужуд унга қаршилик қилмади. Қассоб пичоққа қўл чўзаркан: “Нима ҳам қилардик, бу сизларнинг тақдирингиз”, деб қўйди. Дафъатан қўзичоқни ерга босиб турган қўлида илиқлик сезди. Эътибор бермасликка уринди, чунки яна бирпас турса бор журъати ҳам йўқолишини биларди. “Э, нима бўлса, бўлар”, дея пичоқ тортиш учун энгашаркан, қўзичоқни тутиб турган қўлларига боқиб қотиб қолди. Қўзичоқ ўзини сўйиш учун тутган қўлнинг кичик бармоғини онасининг елини хаёл қилиб эмарди...

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 3-сонидан олинди.

* * *

U o‘n yildan beri qassoblik qilar, o‘z ishining ustasi edi. Hayvonlarni sinchilik bilan tanlar va doimo o‘zi so‘yardi. Sara go‘sht qidirgan kishi izlaganini uning do‘konidan topgani uchun ham, xaridorlari bisyor edi. Shu paytgacha minglarcha jonivorni so‘ygan qassob suhbatlarda shunday derdi: “Men uchun hayvon so‘yish tarvuz so‘yishdan ko‘ra qulayroq”.

Yillar davomida orttirgan tajriba yordamida hali so‘yilmagan jonivorning qancha go‘sht berishini aniq aytar, qo‘ylarni besh, ho‘kiz, sigirlarni esa yigirma daqiqada so‘yib, bo‘laklashga ulgurardi. Faqat... keyingi paytda qo‘zichoqlarni so‘yishga qo‘li bormay qoldi. Qo‘zi go‘shti so‘rab kelgan mijozlariga: “Ularni katta bo‘lishga qo‘yinglar. Mana, boshqa go‘shtlar yetarli-ku!” – derdi. Mijozlar esa qassobning bu so‘zlariga qanday ma’no berishga hayron, chunki hozirgacha bu do‘kondan qo‘zichoq go‘shti uzilmagan edi. Holbuki, qassobning bu holati besabab emas. Qo‘zichoq deyilishi bilan, ko‘z oldiga bir necha oy oldin tug‘ilgan go‘dagi kelardi. Zotan, uning o‘zi ham qora ko‘zli, qo‘ng‘iroq sochli qizchasini “qo‘zichog‘im” deya erkalatishga odatlangandi.

Shu tarzda oradan o‘tgan bir necha oy ichida qassobning mijozlari sezilarli kamaydi. Buni qo‘zichoq go‘shti sotmay qo‘yganiga yo‘yarkan, bir qarorga keldi: “Bo‘ldi, bu holga barham berish kerak! Shu darajada ham yuraksiz bo‘ladimi odam?!”

Ertasiga boshqa hayvonlar bilan birga bitta qo‘zichoq ham oldi. Oldin mollarni, keyin qo‘ylarni so‘ydi. Odatdan tashqari, bu galgi ishlarini juda sekin bajarar, o‘zicha bir necha daqiqa bo‘lsa ham qo‘zichoqning o‘limini kechiktirardi.

Navbat qo‘zichoqqa kelganda xuddi ahamiyatsiz ish qilayotgandek og‘ziga kelgan ashulani xirgoyi qila boshladi. Aslida yaxshi bilardiki, bu o‘ziga tasalli berishga urinishdan boshqa narsa emas. Qo‘zichoqni ushlab, bir qo‘li bilan yerga yotqizdi, zaif vujud unga qarshilik qilmadi. Qassob pichoqqa qo‘l cho‘zarkan: “Nima ham qilardik, bu sizlarning taqdiringiz”, deb qo‘ydi. Daf’atan qo‘zichoqni yerga bosib turgan qo‘lida iliqlik sezdi. E’tibor bermaslikka urindi, chunki yana birpas tursa bor jur’ati ham yo‘qolishini bilardi. “E, nima bo‘lsa, bo‘lar”, deya pichoq tortish uchun engasharkan, qo‘zichoqni tutib turgan qo‘llariga boqib qotib qoldi. Qo‘zichoq o‘zini so‘yish uchun tutgan qo‘lning kichik barmog‘ini onasining yelini xayol qilib emardi...

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 3-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги