“Ҳалимлик илмнинг вазири, мулойимлик отасидир”

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 11.01.2016

Молик ибн Динор (р.а.) айтадилар: «Олим қачон илмига амал қилмаса, ёмғир тошга таъсир қилмагани каби, унинг ваъз-насиҳати ҳам қалбларга таъсир қилмайди».

Иброҳим ибн Адҳам (р.а.) айтадилар: «Маккаи мукаррамадаги бир тошнинг олдидан ўтдим. Унга: «Мени айлантир, ибрат оласан», деб ёзилган экан. Тошни айлантирдим ва унда: «Билганингга амал қилмаганинг ҳолда, қандай қилиб билмаган нарсангнинг илмини талаб қиласан?» деб ёзилганини кўрдим».

Ибн Саммок (р.а.) айтадилар: «Аллоҳни эслатувчи қанча-қанча кишилар бор, лекин ўзлари Аллоҳни унутган. Аллоҳдан қўрқитувчи қанча-қанча кишилар бор, лекин ўзлари Аллоҳга нисбатан журъатли. Аллоҳга яқинлаштирувчи қанчадан-қанча кишилар бор, лекин ўзлари Аллоҳдан узоқ. Аллоҳ йўлига чақирувчи қанча-қанча кишилар бор, лекин ўзлари Аллоҳдан қочувчи. Аллоҳнинг китобини ўқийдиган қанча-қанча кишилар бор, лекин ўзлари Аллоҳнинг оятларидан ташқаридадир”.

Иброҳим ибн Адҳам (р.а.) дейдилар: «Гапиришда эъробга (наҳв қоидаси) риоя этиб, гапларимизни чиройли қилдик. Лекин  қоидага риоя қилма амалларимиз ҳам чиройли бўлмади».

Авзоий (р.а.) айтганларки: «Эъроб келса, хушуъ кетади».

Исо (а.с.) айтганлар: «Илм ўрганиб, унга амал қилмаган кишининг мисоли яширин зино қилиб, ҳомиладор бўлган, кейин ҳомиласи билиниб, шарманда бўлган аёл кабидир. Чунки илмига амал қилмаган кишини Аллоҳ қиёмат кунида гувоҳлар ҳузурида шарманда этади».

Ҳасан айтадилар: «Ҳалимлик илмнинг вазири, мулойимлик отаси, тавозуъ эса, киядиган кийимидир».

Бишр ибн Ҳорис айтадилар: «Ким илми билан риёсатни (раҳбарликни) талаб қилса, Аллоҳнинг ғазабига яқин бўлади. Чунки уни осмондаю ерда ёмон кўришади».

Имом Ғаззолийнинг “Иҳёу улумид-дин” китобидан

* * *

Molik ibn Dinor (r.a.) aytadilar: «Olim qachon ilmiga amal qilmasa, yomg‘ir toshga ta’sir qilmagani kabi, uning va’z-nasihati ham qalblarga ta’sir qilmaydi».

Ibrohim ibn Adham (r.a.) aytadilar: «Makkai mukarramadagi bir toshning oldidan o‘tdim. Unga: «Meni aylantir, ibrat olasan», deb yozilgan ekan. Toshni aylantirdim va unda: «Bilganingga amal qilmaganing holda, qanday qilib bilmagan narsangning ilmini talab qilasan?» deb yozilganini ko‘rdim».

Ibn Sammok (r.a.) aytadilar: «Allohni eslatuvchi qancha-qancha kishilar bor, lekin o‘zlari Allohni unutgan. Allohdan qo‘rqituvchi qancha-qancha kishilar bor, lekin o‘zlari Allohga nisbatan jur’atli. Allohga yaqinlashtiruvchi qanchadan-qancha kishilar bor, lekin o‘zlari Allohdan uzoq. Alloh yo‘liga chaqiruvchi qancha-qancha kishilar bor, lekin o‘zlari Allohdan qochuvchi. Allohning kitobini o‘qiydigan qancha-qancha kishilar bor, lekin o‘zlari Allohning oyatlaridan tashqaridadir”.

Ibrohim ibn Adham (r.a.) deydilar: «Gapirishda e’robga (nahv qoidasi) rioya etib, gaplarimizni chiroyli qildik. Lekin  qoidaga rioya qilma amallarimiz ham chiroyli bo‘lmadi».

Avzoiy (r.a.) aytganlarki: «E’rob kelsa, xushu’ ketadi».

Iso (a.s.) aytganlar: «Ilm o‘rganib, unga amal qilmagan kishining misoli yashirin zino qilib, homilador bo‘lgan, keyin homilasi bilinib, sharmanda bo‘lgan ayol kabidir. Chunki ilmiga amal qilmagan kishini Alloh qiyomat kunida guvohlar huzurida sharmanda etadi».

Hasan aytadilar: «Halimlik ilmning vaziri, muloyimlik otasi, tavozu’ esa, kiyadigan kiyimidir».

Bishr ibn Horis aytadilar: «Kim ilmi bilan riyosatni (rahbarlikni) talab qilsa, Allohning g‘azabiga yaqin bo‘ladi. Chunki uni osmondayu yerda yomon ko‘rishadi».

Imom G‘azzoliyning “Ihyou ulumid-din” kitobidan