Нима учун илм ўрганяпмиз?

Низомулмулк «Низомия» мадрасасини ўз ҳисобидан қурдириб, болаларни ўқитар экан. Бир куни у сарфлаётган маблағлари хайр келтиряптими-йўқми, болалар нима учун илм ўрганаётганини билиш учун мадрасага келиб, толиби илмларни сўроққа тутибди. Вазирни юзидан танимаган болалар ростини айтишибди.

— Менинг отам муфтий, бир кун отам ўлса, ўрнига мен муфтий бўламан, — дебди бир бола.

— Мен маҳкамада ишлайдиган қозининг ўғлиман. Илм ўқийверсам, бир куни мен ҳам отамнинг ўрнига қози бўламан, — дебди иккинчи бола.

Уларнинг жавобидан хафсаласи пир бўлган Низомулмулк менинг хизматларим зое кетяпти экан, мадрасани ёпаман деган ниятда хонақоҳдан чиқаётиб, китоб ўқиб турган кичкина болани учратибди. Ундан ҳам нимага илм ўрганаётганини сўрабди.

— Ақлий ва нақлий далиллар билан менга маълум бўлдики, бу дунёнинг Эгаси бор экан. У зотнинг бандалари устига тўхтовсиз раҳматлари ёғиларкан. Унинг неъматлари ҳеч қачон узилмас экан. Шунча неъматлари шукрига биз ҳам У зотни рози қилишимиз керак экан. Дунёлар соҳиби бўлган Зотни қандай рози қилса бўлар экан, деб илм ўрганяпман, — дебди ҳалиги бола.

Шунда Низомулмулк хурсанд бўлиб, биргина боланинг нияти софлиги менга кифоя қилади, мадрасани асло ёпмайман, деган экан.

Ўша ақлли жавоб эгаси Имом Ғаззолий эдилар.

* * *

Nizomulmulk «Nizomiya» madrasasini o‘z hisobidan qurdirib, bolalarni o‘qitar ekan. Bir kuni u sarflayotgan mablag‘lari xayr keltiryaptimi-yo‘qmi, bolalar nima uchun ilm o‘rganayotganini bilish uchun madrasaga kelib, tolibi ilmlarni so‘roqqa tutibdi. Vazirni yuzidan tanimagan bolalar rostini aytishibdi.

— Mening otam muftiy, bir kun otam o‘lsa, o‘rniga men muftiy bo‘laman, — debdi bir bola.

— Men mahkamada ishlaydigan qozining o‘g‘liman. Ilm o‘qiyversam, bir kuni men ham otamning o‘rniga qozi bo‘laman, — debdi ikkinchi bola.

Ularning javobidan xafsalasi pir bo‘lgan Nizomulmulk mening xizmatlarim zoe ketyapti ekan, madrasani yopaman degan niyatda xonaqohdan chiqayotib, kitob o‘qib turgan kichkina bolani uchratibdi. Undan ham nimaga ilm o‘rganayotganini so‘rabdi.

— Aqliy va naqliy dalillar bilan menga ma’lum bo‘ldiki, bu dunyoning Egasi bor ekan. U zotning bandalari ustiga to‘xtovsiz rahmatlari yog‘ilarkan. Uning ne’matlari hech qachon uzilmas ekan. Shuncha ne’matlari shukriga biz ham U zotni rozi qilishimiz kerak ekan. Dunyolar sohibi bo‘lgan Zotni qanday rozi qilsa bo‘lar ekan, deb ilm o‘rganyapman, — debdi haligi bola.

Shunda Nizomulmulk xursand bo‘lib, birgina bolaning niyati sofligi menga kifoya qiladi, madrasani aslo yopmayman, degan ekan.

O‘sha aqlli javob egasi Imom G‘azzoliy edilar.

• Олдинги
• Кейинги