Убай ибн Каъб

Саҳобанинг тўлиқ исми Абу Туфайл (Абу Мунзир) Убай ибн Каъб ибн Қайс ибн Убайд ибн Зайд ибн Муовия ибн Амр ибн Молик ибн Нажжор Ансорий Хазражийдир. У зот Расулуллоҳ (алайҳиссалом) ҳузурларидаги ваҳий ёзувчи котибларидан бири бўлган. Манбаларда Убай ибн Каъб ваҳийни ёзишдан олдин ҳам, кейин ҳам Пайғамбаримизга (алайҳиссалом) ўқиб берар, у зот тинглаб, агар хато бўлмаса, ёзишга рухсат берардилар, дейилади.

Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу) Убай ибн Каъбни “Мусулмонлар саййиди” деб номлаган. Ушбу саҳоба икки Ақаба байъатида ҳам қатнашган, Бадр ва ундан кейинги барча ғазотларда иштирок этган.

Убай ибн Каъбдан (розияллоҳу анҳу) 164 та ҳадис ривоят қилинган. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) у зотдан Қуръон қироатини ўтказганлар. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Убай ибн Каъбга: “Аллоҳ таоло менга сен қироат қилиб беришингни айтди”, дедилар. “Аллоҳ менинг исмимни зикр қилдими?”, деди у. У зот: “Ҳа”, дедилар. Шунда Убай ибн Каъб йиғлаб юборди” (Имом Муслим ва Термизий ривояти).

Саҳобанинг Исломга муҳаббати кучли ва мустаҳкам ақида соҳиби бўлиб, Расулуллоҳнинг биронта суҳбатини ҳам қолдирмас эди. Убай ибн Каъб (розияллоҳу анҳу) айтади: “Мен бир ҳамён топиб олдим. Унинг ичида юз динорча пули бор эди. Уни кўтариб, Набийнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига бордим. У зот топиб олган нарсангни бир йил эълон қил, дедилар. Мен бир йил эълон қилиб, уни танийдиган кишини топа олмадим. Кейин яна борган эдим, У зот: “Яна бир йил эълон қил”, дедилар. Сўнгра учинчи марта борганимда, У зот: “Ўша ҳамён идишини, ичидаги маблағини ва боғичини таништир, агар шунда ҳам эгаси келмаса, ўзинг ишлатасан”, дедилар.

Убай ибн Каъб ҳар саккиз кунда Қуръони каримни хатм қилиб турган ва оятларнинг нозик нуқталаригача яхши тушунган. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар: “Умматларим ичида уларга энг меҳрибонроғи Абу Бакр, Аллоҳнинг динида кучлироғи Умар, ҳаё қилишда комилроғи Усмон, ҳукм чиқаришда пешқадамроғи Али ва энг кўп тиловат қилувчироғи Убай ибн Каъбдир” (Руҳул баён).

Бир куни Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Убайдан: “Сен қайси оятни тиловат қилишни кўпроқ яхши кўрасан?” деб, сўраганларида, “Ла илаҳа иллаллоҳ”ни, деб жавоб берди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мамнун бўлиб: “Эй Мунзирнинг отаси, сенга илм олишни Аллоҳ осон қилсин”, дея дуо қилдилар.

Убай ибн Каъб (розияллоҳу анҳу) қайси оят ва ҳадисдан нима ирода қилинганини бошқалардан кўра яхши тушунар эди. Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан кейин бошқа саҳобалар Убай ибн Каъбдан (розияллоҳу анҳу) дин ишларида маслаҳат сўрар, у зот Қуръон ва суннатга асосланиб жавоб қайтарарди. Саҳоба (розияллоҳу анҳу) ҳижрий 22 йили, баъзи ривоятларда 30 йилда вафот этгани айтилган. Унинг вафоти Мадина аҳлини қаттиқ изтиробга солган. Каттаю кичик барча кишилар: “Мусулмонларнинг саййиди вафот этди”, дея афсус қилишган.

Зарифа Маҳкам қизи тайёрлади | Hidoyat.uz

* * *

Sahobaning to‘liq ismi Abu Tufayl (Abu Munzir) Ubay ibn Ka’b ibn Qays ibn Ubayd ibn Zayd ibn Muoviya ibn Amr ibn Molik ibn Najjor Ansoriy Xazrajiydir. U zot Rasululloh (alayhissalom) huzurlaridagi vahiy yozuvchi kotiblaridan biri bo‘lgan. Manbalarda Ubay ibn Ka’b vahiyni yozishdan oldin ham, keyin ham Payg‘ambarimizga (alayhissalom) o‘qib berar, u zot tinglab, agar xato bo‘lmasa, yozishga ruxsat berardilar, deyiladi.

Umar ibn Xattob (roziyallohu anhu) Ubay ibn Ka’bni “Musulmonlar sayyidi” deb nomlagan. Ushbu sahoba ikki Aqaba bay’atida ham qatnashgan, Badr va undan keyingi barcha g‘azotlarda ishtirok etgan.

Ubay ibn Ka’bdan (roziyallohu anhu) 164 ta hadis rivoyat qilingan. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) u zotdan Qur’on qiroatini o‘tkazganlar. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Ubay ibn Ka’bga: “Alloh taolo menga sen qiroat qilib berishingni aytdi”, dedilar. “Alloh mening ismimni zikr qildimi?”, dedi u. U zot: “Ha”, dedilar. Shunda Ubay ibn Ka’b yig‘lab yubordi” (Imom Muslim va Termiziy rivoyati).

Sahobaning Islomga muhabbati kuchli va mustahkam aqida sohibi bo‘lib, Rasulullohning bironta suhbatini ham qoldirmas edi. Ubay ibn Ka’b (roziyallohu anhu) aytadi: “Men bir hamyon topib oldim. Uning ichida yuz dinorcha puli bor edi. Uni ko‘tarib, Nabiyning (sollallohu alayhi va sallam) huzurlariga bordim. U zot topib olgan narsangni bir yil e’lon qil, dedilar. Men bir yil e’lon qilib, uni taniydigan kishini topa olmadim. Keyin yana borgan edim, U zot: “Yana bir yil e’lon qil”, dedilar. So‘ngra uchinchi marta borganimda, U zot: “O‘sha hamyon idishini, ichidagi mablag‘ini va bog‘ichini tanishtir, agar shunda ham egasi kelmasa, o‘zing ishlatasan”, dedilar.

Ubay ibn Ka’b har sakkiz kunda Qur’oni karimni xatm qilib turgan va oyatlarning nozik nuqtalarigacha yaxshi tushungan. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bunday deganlar: “Ummatlarim ichida ularga eng mehribonrog‘i Abu Bakr, Allohning dinida kuchlirog‘i Umar, hayo qilishda komilrog‘i Usmon, hukm chiqarishda peshqadamrog‘i Ali va eng ko‘p tilovat qiluvchirog‘i Ubay ibn Ka’bdir” (Ruhul bayon).

Bir kuni Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Ubaydan: “Sen qaysi oyatni tilovat qilishni ko‘proq yaxshi ko‘rasan?” deb, so‘raganlarida, “La ilaha illalloh”ni, deb javob berdi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) mamnun bo‘lib: “Ey Munzirning otasi, senga ilm olishni Alloh oson qilsin”, deya duo qildilar.

Ubay ibn Ka’b (roziyallohu anhu) qaysi oyat va hadisdan nima iroda qilinganini boshqalardan ko‘ra yaxshi tushunar edi. Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan keyin boshqa sahobalar Ubay ibn Ka’bdan (roziyallohu anhu) din ishlarida maslahat so‘rar, u zot Qur’on va sunnatga asoslanib javob qaytarardi. Sahoba (roziyallohu anhu) hijriy 22 yili, ba’zi rivoyatlarda 30 yilda vafot etgani aytilgan. Uning vafoti Madina ahlini qattiq iztirobga solgan. Kattayu kichik barcha kishilar: “Musulmonlarning sayyidi vafot etdi”, deya afsus qilishgan.

Zarifa Mahkam qizi tayyorladi | Hidoyat.uz

• Олдинги
• Кейинги