Жума кунининг фазилати

Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (с.а.в.) жума куни ҳақида шундай дедилар: “Бу кунда шундай фурсат борки, мусулмон банда намоз ўқиш учун шу вақтга дуч келади ва Аллоҳдан нимани сўраса, истаганини шубҳасиз беради”. У фурсатнинг жуда қисқалигини қўллари билан ишора қилиб кўрсатдилар”.

“Бу кунда шундай фурсат борки...” ифодасида аниқ вақт айтилмаган. Лекин бу фурсат ҳақида баъзи ҳадислар мавжуд. Уларнинг бирида зикр қилинган фурсат имомнинг хутба ўқиш учун минбарга ўтирган пайтдан бошлаб то масжиддан чиқиб кетгунига қадар эканлиги айтилган.

Иккинчисида эса, жума куни аср ва шом намозлари орасидаги вақтлиги ҳақида билдирилган. Ўша фурсатнинг қисқалиги ҳақида Ибнул Мунир шундай дейди: “Фурсатнинг қисқалигига ишорат инсонларни ўша вақтни қадрлашга ташвиқ қилиш ва лутфнинг кенглигидан фойдаланиб қолишга ундашдир”.

Саҳобалар, тобеинлар ва улардан кейинги олимлар бу фурсатнинг Асри Саодат билан чегараланганми ёки йўқми, мазкур мунаввар фурсат йилнинг ҳар жумасида мавжудми ва ёки йилдаги биргина жума куни келадими деган хусуслар ҳақида ўз фикрларини билдирганлар.

Биринчи фикр: шундай кун, фурсат бор, лекин йил бўйи келадиган жума кунларининг биттасида намоён бўлади. Бу фикр Каъбул Ахбор (р.а.) томонидан Абу Ҳурайра (р.а.)га айтилган, аммо у киши буни рад қилганлар. Имом Молик ва Сунан Соҳиблари Абу Ҳурайра (р.а.)нинг фикрларини асос қилиб олганлар.

Иккинчи фикр: Қадр кечаси рамазон ойининг сўнгги ўн кунлигида яширингани каби, бу фурсат ҳам тўлиқ жума кунида яширилган. Ибн Умарнинг (р.а.) фикрларича, бир кун ҳожатларни сўраб дуо қилиш мушкул эмас ва жума кунини фақат дуо билан ўтказа олган одам тилаклари мустажоб бўлиши учун яхши имкониятга эга бўлади.

Учинчи фикр: бу фурсат жума куни ичида яширинган ёки ўз вақтини муттасил ўзгартириб туради. Имом Ғаззолий фикрлар орасида ҳақиқатга яқинроғи шу эканлигини айтган. Ибн Асокир ва Муҳиб Табарийлар ҳам шу фикрдалар.

Тўртинчи фикр: муаззин жума куни бомдодга азон айтган пайтидир. Бу фикр Ҳофиз Абул Фазлнинг “Шарҳут Термизий” асарида келтирилган.

Бешинчи фикр: имом минбардан тушиб, такбир айтилгунига қадар бўлган муддат. Бу фикр Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилинган.

Олтинчи фикр: жумага азон айтилган пайт. Бу Оиша онамиз (р.а.)дан ривоят қилинган.

Еттинчи фикр: имом минбарга ўтиришидан бошлаб намознинг тугашигача бўлган вақтдир. Муслим ва Абу Довуд Ибн Умар (р.а.)дан ривоят қилишган.

Аслида манбаларда ушбу вақт ҳақида қирқдан ортиқ фикр-лар билдирилган. Асосийси, бунчалик кўп ривоятлар қилинган бу вақтни излаш мустаҳабдир. Зеро, дуо – мусулмоннинг қуроли. Аллоҳ таолонинг амрларига бўйсуниб, Унинг марҳаматига сазовор бўлиш ҳар биримизга насиб қилсин.

Манбалар асосида тайёрланди

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 1-сонидан олинди.

* * *

Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (s.a.v.) juma kuni haqida shunday dedilar: “Bu kunda shunday fursat borki, musulmon banda namoz o‘qish uchun shu vaqtga duch keladi va Allohdan nimani so‘rasa, istaganini shubhasiz beradi”. U fursatning juda qisqaligini qo‘llari bilan ishora qilib ko‘rsatdilar”.

“Bu kunda shunday fursat borki...” ifodasida aniq vaqt aytilmagan. Lekin bu fursat haqida ba’zi hadislar mavjud. Ularning birida zikr qilingan fursat imomning xutba o‘qish uchun minbarga o‘tirgan paytdan boshlab to masjiddan chiqib ketguniga qadar ekanligi aytilgan.

Ikkinchisida esa, juma kuni asr va shom namozlari orasidagi vaqtligi haqida bildirilgan. O‘sha fursatning qisqaligi haqida Ibnul Munir shunday deydi: “Fursatning qisqaligiga ishorat insonlarni o‘sha vaqtni qadrlashga tashviq qilish va lutfning kengligidan foydalanib qolishga undashdir”.

Sahobalar, tobeinlar va ulardan keyingi olimlar bu fursatning Asri Saodat bilan chegaralanganmi yoki yo‘qmi, mazkur munavvar fursat yilning har jumasida mavjudmi va yoki yildagi birgina juma kuni keladimi degan xususlar haqida o‘z fikrlarini bildirganlar.

Birinchi fikr: shunday kun, fursat bor, lekin yil bo‘yi keladigan juma kunlarining bittasida namoyon bo‘ladi. Bu fikr Ka’bul Axbor (r.a.) tomonidan Abu Hurayra (r.a.)ga aytilgan, ammo u kishi buni rad qilganlar. Imom Molik va Sunan Sohiblari Abu Hurayra (r.a.)ning fikrlarini asos qilib olganlar.

Ikkinchi fikr: Qadr kechasi ramazon oyining so‘nggi o‘n kunligida yashiringani kabi, bu fursat ham to‘liq juma kunida yashirilgan. Ibn Umarning (r.a.) fikrlaricha, bir kun hojatlarni so‘rab duo qilish mushkul emas va juma kunini faqat duo bilan o‘tkaza olgan odam tilaklari mustajob bo‘lishi uchun yaxshi imkoniyatga ega bo‘ladi.

Uchinchi fikr: bu fursat juma kuni ichida yashiringan yoki o‘z vaqtini muttasil o‘zgartirib turadi. Imom G‘azzoliy fikrlar orasida haqiqatga yaqinrog‘i shu ekanligini aytgan. Ibn Asokir va Muhib Tabariylar ham shu fikrdalar.

To‘rtinchi fikr: muazzin juma kuni bomdodga azon aytgan paytidir. Bu fikr Hofiz Abul Fazlning “Sharhut Termiziy” asarida keltirilgan.

Beshinchi fikr: imom minbardan tushib, takbir aytilguniga qadar bo‘lgan muddat. Bu fikr Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilingan.

Oltinchi fikr: jumaga azon aytilgan payt. Bu Oisha onamiz (r.a.)dan rivoyat qilingan.

Yettinchi fikr: imom minbarga o‘tirishidan boshlab namozning tugashigacha bo‘lgan vaqtdir. Muslim va Abu Dovud Ibn Umar (r.a.)dan rivoyat qilishgan.

Aslida manbalarda ushbu vaqt haqida qirqdan ortiq fikrlar bildirilgan. Asosiysi, bunchalik ko‘p rivoyatlar qilingan bu vaqtni izlash mustahabdir. Zero, duo – musulmonning quroli. Alloh taoloning amrlariga bo‘ysunib, Uning marhamatiga sazovor bo‘lish har birimizga nasib qilsin.

Manbalar asosida tayyorlandi

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 1-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги