Оқил учун вақт – олтин

Имом Шофиъий саҳиҳ ҳадисларни “Муватто”га жамлаган мужтаҳидни зиёрат қилиш ниятида Маккадан Мадинага келди. Олимнинг эшигини тақиллатди ва киришга изн сўради. Жавоб эса ижобий бўлмади: “Мушкулингиз бўлса айтинг, жавоби берилади. Бугун имомнинг қабул кунлари эмас, вақтлари йўқ”.

Макка ҳокимидан мактуб келтирилгани айтилгач, Имом Молик ҳазратлари ташқарига чиқиб, навқирон меҳмон узатган хатни ўқий бошладилар. “Бу мактубни сизга келтирган Муҳаммад ибн Идрис Шофиъий ёш олимларимиздан...” деган жойга келгач, “Субҳаналлоҳ, Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг байроқларини ҳилпиратган зот биз билан орага воситачи қўядими?!” дея хитоб қилди ва ёш олимни бағрига босганча ичкарига бошладилар...

Меҳмон буюк мужтаҳиднинг вақтини бундай аяшидан ҳайратда қолмади. Чунки унинг ўзи ҳам сафарга чиққан онларида шерикларидан бироз ортда қолиб, Қуръон хатмини бошлар, йўлдаги фурсатни ғанимат биларди.

Хонага киришгач, Имом Молик дарҳол таклиф киритди:

– “Муватто” китобимни ўқиб берай, сен эшит. Вақтимиз зое кетмасин.

– Ҳазратим, сиз заҳмат қилманг. Мен ўқиб берсам. “Муватто”ни Маккадалигимда ёдлаб келгандим...

Ҳа, улар олтиндан қимматроқ бўлган вақтни шундай қадрлашган. Бир-икки соат у ёқда турсин, дақиқаларни ҳам бекор ўтказмаганлар. Шу туфайли ҳам илмда беқиёс чўққиларни забт этдилар, номлари тарихда абадий қолди. Сўз сўнгида яна бир улуғ зот Ҳасан Басрийнинг айтганларини келтиришни жоиз топдик: “Мен шундай саҳобаларни кўрдимки, улар сизлар пулингизни бекорга сарфлашни қўрқишингиздан кўра вақтларини зое кетказишдан кўпроқ қўрқишарди”.

“Ирфон” тақвимининг 2013 йил 1-сонидан олинди.

* * *

Imom Shofi’iy sahih hadislarni “Muvatto”ga jamlagan mujtahidni ziyorat qilish niyatida Makkadan Madinaga keldi. Olimning eshigini taqillatdi va kirishga izn so‘radi. Javob esa ijobiy bo‘lmadi: “Mushkulingiz bo‘lsa ayting, javobi beriladi. Bugun imomning qabul kunlari emas, vaqtlari yo‘q”.

Makka hokimidan maktub keltirilgani aytilgach, Imom Molik hazratlari tashqariga chiqib, navqiron mehmon uzatgan xatni o‘qiy boshladilar. “Bu maktubni sizga keltirgan Muhammad ibn Idris Shofi’iy yosh olimlarimizdan...” degan joyga kelgach, “Subhanalloh, Rasululloh (s.a.v.)ning bayroqlarini hilpiratgan zot biz bilan oraga vositachi qo‘yadimi?!” deya xitob qildi va yosh olimni bag‘riga bosgancha ichkariga boshladilar...

Mehmon buyuk mujtahidning vaqtini bunday ayashidan hayratda qolmadi. Chunki uning o‘zi ham safarga chiqqan onlarida sheriklaridan biroz ortda qolib, Qur’on xatmini boshlar, yo‘ldagi fursatni g‘animat bilardi.

Xonaga kirishgach, Imom Molik darhol taklif kiritdi:

– “Muvatto” kitobimni o‘qib beray, sen eshit. Vaqtimiz zoe ketmasin.

– Hazratim, siz zahmat qilmang. Men o‘qib bersam. “Muvatto”ni Makkadaligimda yodlab kelgandim...

Ha, ular oltindan qimmatroq bo‘lgan vaqtni shunday qadrlashgan. Bir-ikki soat u yoqda tursin, daqiqalarni ham bekor o‘tkazmaganlar. Shu tufayli ham ilmda beqiyos cho‘qqilarni zabt etdilar, nomlari tarixda abadiy qoldi. So‘z so‘ngida yana bir ulug‘ zot Hasan Basriyning aytganlarini keltirishni joiz topdik: “Men shunday sahobalarni ko‘rdimki, ular sizlar pulingizni bekorga sarflashni qo‘rqishingizdan ko‘ra vaqtlarini zoe ketkazishdan ko‘proq qo‘rqishardi”.

“Irfon” taqvimining 2013 yil 1-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги