Дарёдан ўта олмаган имом

Яқин ўтмишда, дарё бўйидаги қишлоқлардан бирида кекса ва фақир косиб кампири билан умргузаронлик қиларкан. Дарёнинг нариги томонида бир бозор бўлиб, жума куни, айниқса, гавжум бўлар, атрофдаги кўп қишлоқлардан харидор ва сотувчилар келишар экан. Косиб чол ҳам ўзи тиккан пойабзалларини сотиш учун ана шу жума бозорга бораркан. Дарёнинг нариги соҳилидаги бозор чолнинг уйидан кўриниб турса-да, кўприк йўқлиги боис, уйидан анча чақирим наридаги саёз кечув жойига боришга тўғри келар, шунинг учун чол пайшанба куни кечаси йўлга чиқаркан. Олиб келган пойабзалларини сотиб бўлгач, жума намозини адо этиб, уйига отланар ва шанба куни манзилига етиб келаркан.

Шундай кунларнинг бирида чол нарсаларини тезда сотиб бўлиб, жумага борди. Масжидга кирганида имом ихлос мавзуида мавъиза қиларди: «Муҳтарам жамоат, ихлосда ҳикмат кўп. Киши ихлос орқали наинки охират, балки шу дунёнинг ўзидаёқ манфаат топади. Мисол учун, ана шу дарёдан ҳам чин ихлос билан «Бисмиллоҳ»ни айтиб, хавф-хатарсиз кечиб ўтиш мумкин».

Бу гаплар ҳунарманд чол учун бағоят яхши янгилик бўлди. У имомнинг айтганларини шу бугун намоздан кейиноқ амалга оширишни кўнглига тугди. Қулоғига бошқа гаплар кирмас, нуқул энди йўли яқин бўлишини ўйлаб қувонар, бироқ лопиллаб оқаётган дарёдан кечиб ўтишни ўйлаганида кўнглига ваҳима ораларди.

Намоздан кейин одамлар тарқалгач, секин имомнинг олдига бориб сўради: «Тақсир, наҳотки «Бисмиллоҳ»ни айтиб дарёдан кечиб ўтиш мумкин бўлса?»

– Албатта, – деди имом, – ихлоснинг хосияти кўп. У билан бундан ҳам ажойиб ишларни қилса бўлади, фақатгина ихлосни қалбга мустаҳкам жойлаш муаммо. Агар бунинг уддасидан чиқсангиз, дарёда худди ердагидек юра оласиз.

Бу гаплардан кекса косибнинг шубҳаси тумандай тарқади. Имомга чин дилдан ташаккурлар айтиб, дарё томон йўл олди. Қирғоққа етиб келгач, шимининг почасини кўтарди-да, «Бисмиллоҳ», дея сувга тушди. Воажаб! Ҳақиқатан ҳам у худди кўлмакдан кечаётгандек бемалол юрарди.

Уйига биринчи марта жума кунининг ўзида қайтди. Кампири бундан ҳайрон бўлиб, сабабини сўради. Чол бўлган воқеани бирма-бир ҳикоя қилиб берди. Ҳайратдан ёқасини ушлаб қолган кампир хаёлига келган фикрни эрига айтди:

– Хўжайин, ўша илминг зиёда бўлгур имом-домлани бир меҳмонга чақирсак, нима дейсиз?

– Жуда яхши ўйлабсан, хотин, келаси жума, Худо хоҳласа, албатта олиб келаман. Сен тайёргарлигингни кўравер.

Келишилган куни косиб чол савдони якунлаб, жумани ўқигач, имомни уйига таклиф қилди, биргалашиб қирғоққа келишди.

– Домла, ўзингиз ўргатгандек шу ердан кечиб ўтамиз-да. Биласиз, саёз кечув жойи жуда узоқда.

Чол шундай дея ўтган галгидек бамайлихотир сувга тушиб кета бошлади. Бир маҳал ортига ўгирилиб қараса, имом ҳали ҳам қирғоқда турибди.

– Ҳа, тақсир, нимани кутяпсиз, юринг, – деди чол ҳайратланиб.

Имом шундай жавоб қилди:

– Э йўқ, сиз юраверинг, мен ўша кечувдан борақоламан.

Моҳидил Фахриддин ҳожи қизи тайёрлади

“Ирфон” тақвимининг 2011 йил, 2-сонидан олинди.

* * *

Yaqin o‘tmishda, daryo bo‘yidagi qishloqlardan birida keksa va faqir kosib kampiri bilan umrguzaronlik qilarkan. Daryoning narigi tomonida bir bozor bo‘lib, juma kuni, ayniqsa, gavjum bo‘lar, atrofdagi ko‘p qishloqlardan xaridor va sotuvchilar kelishar ekan. Kosib chol ham o‘zi tikkan poyabzallarini sotish uchun ana shu juma bozorga borarkan. Daryoning narigi sohilidagi bozor cholning uyidan ko‘rinib tursa-da, ko‘prik yo‘qligi bois, uyidan ancha chaqirim naridagi sayoz kechuv joyiga borishga to‘g‘ri kelar, shuning uchun chol payshanba kuni kechasi yo‘lga chiqarkan. Olib kelgan poyabzallarini sotib bo‘lgach, juma namozini ado etib, uyiga otlanar va shanba kuni manziliga yetib kelarkan.

Shunday kunlarning birida chol narsalarini tezda sotib bo‘lib, jumaga bordi. Masjidga kirganida imom ixlos mavzuida mav’iza qilardi: «Muhtaram jamoat, ixlosda hikmat ko‘p. Kishi ixlos orqali nainki oxirat, balki shu dunyoning o‘zidayoq manfaat topadi. Misol uchun, ana shu daryodan ham chin ixlos bilan «Bismilloh»ni aytib, xavf-xatarsiz kechib o‘tish mumkin».

Bu gaplar hunarmand chol uchun bag‘oyat yaxshi yangilik bo‘ldi. U imomning aytganlarini shu bugun namozdan keyinoq amalga oshirishni ko‘ngliga tugdi. Qulog‘iga boshqa gaplar kirmas, nuqul endi yo‘li yaqin bo‘lishini o‘ylab quvonar, biroq lopillab oqayotgan daryodan kechib o‘tishni o‘ylaganida ko‘ngliga vahima oralardi.

Namozdan keyin odamlar tarqalgach, sekin imomning oldiga borib so‘radi: «Taqsir, nahotki «Bismilloh»ni aytib daryodan kechib o‘tish mumkin bo‘lsa?»

– Albatta, – dedi imom, – ixlosning xosiyati ko‘p. U bilan bundan ham ajoyib ishlarni qilsa bo‘ladi, faqatgina ixlosni qalbga mustahkam joylash muammo. Agar buning uddasidan chiqsangiz, daryoda xuddi yerdagidek yura olasiz.

Bu gaplardan keksa kosibning shubhasi tumanday tarqadi. Imomga chin dildan tashakkurlar aytib, daryo tomon yo‘l oldi. Qirg‘oqqa yetib kelgach, shimining pochasini ko‘tardi-da, «Bismilloh», deya suvga tushdi. Voajab! Haqiqatan ham u xuddi ko‘lmakdan kechayotgandek bemalol yurardi.

Uyiga birinchi marta juma kunining o‘zida qaytdi. Kampiri bundan hayron bo‘lib, sababini so‘radi. Chol bo‘lgan voqeani birma-bir hikoya qilib berdi. Hayratdan yoqasini ushlab qolgan kampir xayoliga kelgan fikrni eriga aytdi:

– Xo‘jayin, o‘sha ilming ziyoda bo‘lgur imom-domlani bir mehmonga chaqirsak, nima deysiz?

– Juda yaxshi o‘ylabsan, xotin, kelasi juma, Xudo xohlasa, albatta olib kelaman. Sen tayyorgarligingni ko‘raver.

Kelishilgan kuni kosib chol savdoni yakunlab, jumani o‘qigach, imomni uyiga taklif qildi, birgalashib qirg‘oqqa kelishdi.

– Domla, o‘zingiz o‘rgatgandek shu yerdan kechib o‘tamiz-da. Bilasiz, sayoz kechuv joyi juda uzoqda.

Chol shunday deya o‘tgan galgidek bamaylixotir suvga tushib keta boshladi. Bir mahal ortiga o‘girilib qarasa, imom hali ham qirg‘oqda turibdi.

– Ha, taqsir, nimani kutyapsiz, yuring, – dedi chol hayratlanib.

Imom shunday javob qildi:

– E yo‘q, siz yuravering, men o‘sha kechuvdan boraqolaman.

Mohidil Faxriddin hoji qizi tayyorladi

“Irfon” taqvimining 2011 yil, 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги