Қарғиш олган ёмондир!

Ўша оқшом Уста Амин бобо Чориқулбойнинг ҳукумат мусодара қилган минг-минглаб қўйлари қирилаётгани сабабли, уларни даволаш учун бойни қамоқхонадан конвой билан олиб келишганини, у жуда оддий усул билан даволаганини ҳикоя қилди. Бойни қамаганларида ўғли билан учраштирган пайтларини айтганда тингловчиларнинг кўзлари жиққа ёшга тўлди. Қанча романлар ўқиганман, қанча фожиали саҳифаларни варақлаганман, кўзимдан ёш чиқмаган. Аммо Уста бобо ҳикоя қилган воқеа мендек дийдаси қаттиқ одамни ҳам йиғлатиб юборган эди.

Чориқулбойни ўзи қуриб берган клубга қамайдилар. Бир ўзини эмас, қариндош-уруғларини ҳам қамаб қўядилар. Шу жойда бойни якка-ю ягона ўғли билан бетма-бет қиладилар. Бой: “Яхшимисан, болам, эсон-омонмисан, чироғим?” – дея унга қучоқ очиб келади. Лекин ўғил отасига тескари қараб: “Нега мен бойнинг ўғли бўлиб туғилдим? Камбағал ёки косибнинг ўғли бўлиб туғилсам бўлмасмиди?” – дейди. Шунда Чориқулбой турган ерида ўтириб қолади. Бир оздан кейин чуқур уф тортиб: “Менга қара, ноқобил фарзанд, – дейди. – Мана бу ерга ўтир, ҳали бўз бола эдим, ният қилардимки, бир кун келиб мен ҳам уйланарман, хотиним ўғил туғар, тўй қиларман, деб. Худойи Карим мани ниятимга етказди. Тўй-томошалар билан онангни олдим. Вақт-соати етиб онангнинг бўйида бўлди. Худога илтижо қилардимки, илоҳо, ўғил бўлсин, деб. Онангни еру кўкка ишонмасдим, чунки унинг бўйида менинг зурриёдим, мол-мулкимнинг эгаси, гўштдан айирганим – темир тирноғим бор деб... Ниҳоят сен туғилдинг... Чўлда эдим, суюнчи келтирган чўпонга оқ туя ва уч кишига учта оқ арғумоқ миндирдим, санинг йўлинг оқ бўлсин деб. Сани йўргаклаб чиққан доя кампирга бошдан-оёқ адрас-кимхоб ёпдим, бошингдан кумуш, тилла тангалар сочдим, серуруғ, серфарзанд бўлсин деб бешик тўйи, соч тўйи, суннат тўйларингни ўтказганда ҳам юртга ош бердим. Чавандозлар сани номингни қайта-қайта тилга олиб, давраларда оқ фотиҳа бердилар. Сан ҳамиша бағримда, тиззамнинг кўзида ўтирардинг. Тўй-томошалар қилиб эшигингни очиб бердим. Яхши кўрган қизингга уйлантирдим. Гўдакликдан сани номинг бойвачча эди. Қаерга борсанг, иззат-ҳурматда эдинг. Водариғ! Энди бойнинг ўғли бўлганингдан ор қиласанми? Ўз пушти камаримдан бино бўлган сан ноқобил фарзанд энди отангдан юз ўгирасанми? Шу умидлар билан сенга яхши от қўйганмидим? Ўзим шу қоронғу ертўлада ётсам-да, ташқарида чироғим ёниб турибди-ку, деган умидда эдим... Ё Парвардигор, не гуноҳим бор эдики, ўз пушти камаримдан бўлган фарзанд таъна-ю маломат чилвири билан бўғса!.. Илоё, кўкармагайсан, илоё, тирноққа зор бўлгайсан!”

Таниш миршаблар ҳам йиғлаб юборадилар, турманинг тошлари ҳам бу фарёддан эриб кетгандек бўлади... Бойнинг ўғли ҳушини йиғиб: “Тавба қилдим, отажон!” – дея ўзини отасининг оёғи остига ташлайди. Юзларини отасининг кавшига суртиб, ҳўнграб йиғлайди. Шунда Чориқулбой ўғлининг қучоғидан оёғини суғуриб олиб: “Тур ўрнингдан, ноқобил ўғил, энди от кетди, қорда қоп-қора изи қолди”, дея юзини тескари ўгиради.

Мен сизга айтсам, жўра, Чориқулбойнинг ўша ўғли тирноққа зор бўлиб, хорликда ўлиб кетди.

Отанинг қарғиши – ўқ! У охиратда эмас, шу дунёнинг ўзида нишонга тегади.

Саид Аҳмад

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 2-сонидан олинди.

* * *

O‘sha oqshom Usta Amin bobo Choriqulboyning hukumat musodara qilgan ming-minglab qo‘ylari qirilayotgani sababli, ularni davolash uchun boyni qamoqxonadan konvoy bilan olib kelishganini, u juda oddiy usul bilan davolaganini hikoya qildi. Boyni qamaganlarida o‘g‘li bilan uchrashtirgan paytlarini aytganda tinglovchilarning ko‘zlari jiqqa yoshga to‘ldi. Qancha romanlar o‘qiganman, qancha fojiali sahifalarni varaqlaganman, ko‘zimdan yosh chiqmagan. Ammo Usta bobo hikoya qilgan voqea mendek diydasi qattiq odamni ham yig‘latib yuborgan edi.

Choriqulboyni o‘zi qurib bergan klubga qamaydilar. Bir o‘zini emas, qarindosh-urug‘larini ham qamab qo‘yadilar. Shu joyda boyni yakka-yu yagona o‘g‘li bilan betma-bet qiladilar. Boy: “Yaxshimisan, bolam, eson-omonmisan, chirog‘im?” – deya unga quchoq ochib keladi. Lekin o‘g‘il otasiga teskari qarab: “Nega men boyning o‘g‘li bo‘lib tug‘ildim? Kambag‘al yoki kosibning o‘g‘li bo‘lib tug‘ilsam bo‘lmasmidi?” – deydi. Shunda Choriqulboy turgan yerida o‘tirib qoladi. Bir ozdan keyin chuqur uf tortib: “Menga qara, noqobil farzand, – deydi. – Mana bu yerga o‘tir, hali bo‘z bola edim, niyat qilardimki, bir kun kelib men ham uylanarman, xotinim o‘g‘il tug‘ar, to‘y qilarman, deb. Xudoyi Karim mani niyatimga yetkazdi. To‘y-tomoshalar bilan onangni oldim. Vaqt-soati yetib onangning bo‘yida bo‘ldi. Xudoga iltijo qilardimki, iloho, o‘g‘il bo‘lsin, deb. Onangni yeru ko‘kka ishonmasdim, chunki uning bo‘yida mening zurriyodim, mol-mulkimning egasi, go‘shtdan ayirganim – temir tirnog‘im bor deb... Nihoyat sen tug‘ilding... Cho‘lda edim, suyunchi keltirgan cho‘ponga oq tuya va uch kishiga uchta oq arg‘umoq mindirdim, saning yo‘ling oq bo‘lsin deb. Sani yo‘rgaklab chiqqan doya kampirga boshdan-oyoq adras-kimxob yopdim, boshingdan kumush, tilla tangalar sochdim, serurug‘, serfarzand bo‘lsin deb beshik to‘yi, soch to‘yi, sunnat to‘ylaringni o‘tkazganda ham yurtga osh berdim. Chavandozlar sani nomingni qayta-qayta tilga olib, davralarda oq fotiha berdilar. San hamisha bag‘rimda, tizzamning ko‘zida o‘tirarding. To‘y-tomoshalar qilib eshigingni ochib berdim. Yaxshi ko‘rgan qizingga uylantirdim. Go‘daklikdan sani noming boyvachcha edi. Qaerga borsang, izzat-hurmatda eding. Vodarig‘! Endi boyning o‘g‘li bo‘lganingdan or qilasanmi? O‘z pushti kamarimdan bino bo‘lgan san noqobil farzand endi otangdan yuz o‘girasanmi? Shu umidlar bilan senga yaxshi ot qo‘yganmidim? O‘zim shu qorong‘u yerto‘lada yotsam-da, tashqarida chirog‘im yonib turibdi-ku, degan umidda edim... Yo Parvardigor, ne gunohim bor ediki, o‘z pushti kamarimdan bo‘lgan farzand ta’na-yu malomat chilviri bilan bo‘g‘sa!.. Iloyo, ko‘karmagaysan, iloyo, tirnoqqa zor bo‘lgaysan!”

Tanish mirshablar ham yig‘lab yuboradilar, turmaning toshlari ham bu faryoddan erib ketgandek bo‘ladi... Boyning o‘g‘li hushini yig‘ib: “Tavba qildim, otajon!” – deya o‘zini otasining oyog‘i ostiga tashlaydi. Yuzlarini otasining kavshiga surtib, ho‘ngrab yig‘laydi. Shunda Choriqulboy o‘g‘lining quchog‘idan oyog‘ini sug‘urib olib: “Tur o‘rningdan, noqobil o‘g‘il, endi ot ketdi, qorda qop-qora izi qoldi”, deya yuzini teskari o‘giradi.

Men sizga aytsam, jo‘ra, Choriqulboyning o‘sha o‘g‘li tirnoqqa zor bo‘lib, xorlikda o‘lib ketdi.

Otaning qarg‘ishi – o‘q! U oxiratda emas, shu dunyoning o‘zida nishonga tegadi.

Said Ahmad

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги