Холис берилган қарзнинг баракоти

Янги йил арафаси эди. “Ўрикзор” бозоридаги бир акамизнинг дўконида ишлар эдим. Танишим менга тўла ишонгани учун дўконнинг ҳисоб-китобидан тортиб, буюртма молларгача топшириб қўйган эди.

Ёнимдаги дўконда савдо қилувчи акахон бир куни олдимга кириб, ҳол-аҳвол сўрагандан сўнг байрам олди яхши кетади деб Туркиядан катта партияда мандарин буюртма қилганини, божхона харажатлари учун 2 миллион пул етмаётганлигини, имкон бўлса, ёрдам беришимни айтиб қолди.

— Ака, биласиз, дўкон ўзимники эмас, касса топшираман, бир ҳисоб-китоб қилиб, сизга эртага хабарини бераман, — дедим.

Эртаси куни ҳисоб-китоб қилиб, учинчи дўкондор гувоҳлигида 2 миллионни унга бердим. У ҳам хурсанд, молларини олиб чиқиб савдога тушди. Орадан 2-3 кун ўтиб, у киши бозорга келмай қўйди, биринчи куни эътибор бермадим, эртаси куни ҳам, аҳамият бермасликка ҳаракат қилдим, учинчи куни гувоҳ бўлган дўкондорга:

— Ака, вақтингиз бўлса уйларига ўтиб келайлик, — деб илтимос қилдим. У кишининг юраги ёмонлигини, ёлғиз яшашини билардим. Уйига бориб, эшикни тақиллатдик. Эшик очиқ, лекин ичкаридан занжир илинган, уйда одам борлиги билиниб турарди. Ҳалиги гувоҳ акамиз билан ташқарига чиқиб, маҳалла раисини, посбонни, участка нозирини чақириб келдик. Эшикнинг зулфини бузиб, ичкарига кирсак, ака ҳушсиз ётар, нафас олмасди.

Қўлдан келганча, расм-русумларини қилиб, ювиб-кафанлаб, дафн этдик.

Орадан 2 кун ўтиб ҳалиги гувоҳ дўкондор ака олдимга кириб “энди нима бўлади” деди. Гапидан  пичинг, ҳам киноя, хавотир сезилиб турарди.

Сир бой бермасликка ҳаракат қиляпману, лекин ичимдан ўтганини ўзим биламан. Ҳар ҳолда дўкон ўзимники бўлмаса ҳам, тўйга деб йиғиб қўйган пулларим бор эди. Ойнинг охиридаги ҳисоб-китобга ўша пулни қўшиб, бу йил бўлмаса кейинги йил уйланишни режа қилиб, ўзимни шунга тайёрлай бошладим.

Орадан 1 ҳафта ўтди, дўкончилар билан суҳбатлашиб турган эдик, эшигимиз ёнига яп-янги Лаcетти келиб тўхтади (у пайтлар Лаcетти энди чиққан, кўча-кўйда онда сонда кўриниб турар эди). Ичидан башанг кийинган, рўмолларини кенг қилиб ўраган аёл тушиб:

— Дониёр деган боланинг дўкони қайси? — деб сўради.

Гувоҳ бўлган дўкончи ака мени кўрсатган эди, аёл машинанинг багажидан бир сумка пулни олиб, дўконимга кирди.

— Ука, мен Аҳмад акангизнинг аёли бўламан. Ўзим Туркияда яшайман. Аҳмад акангизга молни мен чиқариб турардим. Божхона харажатлари учун сиздан пул олганларини айтгандилар. Уйдаги дафтарда ҳам ёзилган экан. Ҳали сизга пулни қайтармабдилар. Мана ўша 2 миллион — деб аёл пулни қўлимга тутқазди-да:

— Мана бу Аҳмад акангизнинг соати, доим тақиб юрар эди, шу соатни сизга ҳадя қилсам, — деб дўкондан чиқиб кетди.

Ёнимдаги дўкончи ака ҳайрон. Бир чиқиб кетган аёлга, бир менга, бир қўлимдаги соатга қарайди.

2 кунлардан кейин ўша акамиз билан ЦУМга бордик. Айланиб юриб, соатни ўша ердаги соат сотадиганларга кўрсатдик. Бриллиант соат экан, агар сотмоқчи бўлсак, ҳозирнинг ўзида 14,000 доллар беришларини айтишди.

Кейинчалик, айрим дўкончилар “пулни бекор мен бермаган эканман” деб афсусланиб қолишганини эшитдим.

Шоҳрух Мирзо қоғозга туширди.

Yangi yil arafasi edi. “O‘rikzor” bozoridagi bir akamizning do‘konida ishlar edim. Tanishim menga to‘la ishongani uchun do‘konning hisob-kitobidan tortib, buyurtma mollargacha topshirib qo‘ygan edi.

Yonimdagi do‘konda savdo qiluvchi akaxon bir kuni oldimga kirib, hol-ahvol so‘ragandan so‘ng bayram oldi yaxshi ketadi deb Turkiyadan katta partiyada mandarin buyurtma qilganini, bojxona xarajatlari uchun 2 million pul yetmayotganligini, imkon bo‘lsa, yordam berishimni aytib qoldi.

— Aka, bilasiz, do‘kon o‘zimniki emas, kassa topshiraman, bir hisob-kitob qilib, sizga ertaga xabarini beraman, — dedim.

Ertasi kuni hisob-kitob qilib, uchinchi do‘kondor guvohligida 2 millionni unga berdim. U ham xursand, mollarini olib chiqib savdoga tushdi. Oradan 2-3 kun o‘tib, u kishi bozorga kelmay qo‘ydi, birinchi kuni e’tibor bermadim, ertasi kuni ham, ahamiyat bermaslikka harakat qildim, uchinchi kuni guvoh bo‘lgan do‘kondorga:

— Aka, vaqtingiz bo‘lsa uylariga o‘tib kelaylik, — deb iltimos qildim. U kishining yuragi yomonligini, yolg‘iz yashashini bilardim. Uyiga borib, eshikni taqillatdik. Eshik ochiq, lekin ichkaridan zanjir ilingan, uyda odam borligi bilinib turardi. Haligi guvoh akamiz bilan tashqariga chiqib, mahalla raisini, posbonni, uchastka nozirini chaqirib keldik. Eshikning zulfini buzib, ichkariga kirsak, aka hushsiz yotar, nafas olmasdi.

Qo‘ldan kelgancha, rasm-rusumlarini qilib, yuvib-kafanlab, dafn etdik.

Oradan 2 kun o‘tib haligi guvoh do‘kondor aka oldimga kirib “endi nima bo‘ladi” dedi. Gapidan  piching, ham kinoya, xavotir sezilib turardi.

Sir boy bermaslikka harakat qilyapmanu, lekin ichimdan o‘tganini o‘zim bilaman. Har holda do‘kon o‘zimniki bo‘lmasa ham, to‘yga deb yig‘ib qo‘ygan pullarim bor edi. Oyning oxiridagi hisob-kitobga o‘sha pulni qo‘shib, bu yil bo‘lmasa keyingi yil uylanishni reja qilib, o‘zimni shunga tayyorlay boshladim.

Oradan 1 hafta o‘tdi, do‘konchilar bilan suhbatlashib turgan edik, eshigimiz yoniga yap-yangi Lacetti kelib to‘xtadi (u paytlar Lacetti endi chiqqan, ko‘cha-ko‘yda onda sonda ko‘rinib turar edi). Ichidan bashang kiyingan, ro‘mollarini keng qilib o‘ragan ayol tushib:

— Doniyor degan bolaning do‘koni qaysi? — deb so‘radi.

Guvoh bo‘lgan do‘konchi aka meni ko‘rsatgan edi, ayol mashinaning bagajidan bir sumka pulni olib, do‘konimga kirdi.

— Uka, men Ahmad akangizning ayoli bo‘laman. O‘zim Turkiyada yashayman. Ahmad akangizga molni men chiqarib turardim. Bojxona xarajatlari uchun sizdan pul olganlarini aytgandilar. Uydagi daftarda ham yozilgan ekan. Hali sizga pulni qaytarmabdilar. Mana o‘sha 2 million — deb ayol pulni qo‘limga tutqazdi-da:

— Mana bu Ahmad akangizning soati, doim taqib yurar edi, shu soatni sizga hadya qilsam, — deb do‘kondan chiqib ketdi.

Yonimdagi do‘konchi aka hayron. Bir chiqib ketgan ayolga, bir menga, bir qo‘limdagi soatga qaraydi.

2 kunlardan keyin o‘sha akamiz bilan SUMga bordik. Aylanib yurib, soatni o‘sha yerdagi soat sotadiganlarga ko‘rsatdik. Brilliant soat ekan, agar sotmoqchi bo‘lsak, hozirning o‘zida 14,000 dollar berishlarini aytishdi.

Keyinchalik, ayrim do‘konchilar “pulni bekor men bermagan ekanman” deb afsuslanib qolishganini eshitdim.

Shohrux Mirzo qog‘ozga tushirdi.

• Кейинги