Арқам ибн Абул Арқам

Собиқунал аввалун, яъни илк саҳобийлардан бўлмиш бу зотнинг куняси Абу Абдуллоҳ. Отасининг исми Абдуманноф, онасининг исми Умайя бинти Ҳорисдир.

Арқам Макканинг бадавлат ва эътиборли оилаларидан бўлмиш Маҳзун қабиласига мансуб эди. У Абу Бакр (р.а.)нинг чақириқларини қабул қилиб, Абу Убайда ибн Жарроҳ ва Усмон ибн Мазъун билан биргаликда исломга кирган. Манбаларда исломни қабул қилган илк 15 киши сафида зикр қилинса-да, ўғли Усмон: “Отам еттинчи бўлиб исломни қабул қилган”, деб айтган. Расулуллоҳ (с.а.в.) билан Бадр ва Уҳуддан бошлаб барча юришларда елкама-елка туриб қатнашган. Дарвоқе, Арқам Мадинага ҳижрат қилган илк мусулмонлардан эди. Расулуллоҳ (с.а.в.) уни Абу Талҳа билан биродар қилиб тутинтирганлар.

Қаҳрамонимизнинг номи тилга олинганда, унинг ўша машҳур уйи – “Дорул Арқам” ёдимизга тушади. Зеро, мушриклар ўз муҳим масалаларини “Дорун Надва” дея аталмиш кенгашларида ҳал қилсалар, илк мусулмонлар кенгашадиган макон “Дорул Арқам” эди. Бу муборак уй Каъбанинг ғарбида, Сафо билан Марва ўртасидаги ҳожилар ҳаж арконларини амалга оширадиган жуда гавжум жойда жойлашганди. Арқам илк мусулмонларнинг машаққатли дамларида уйини Расулуллоҳ (с.а.в.)га, ислом хизматига бахш этганди. Ушбу муборак уй ҳазрати Умардек исломнинг забардаст сиймоларидан бирининг ҳидоят топганига гувоҳ бўлганди. Ўшанда Арқамнинг уйида суҳбатлашиб ўтирган мусулмонларга: “Уйга Умар ибн Хаттоб қуролланган ҳолда яқинлашиб келяпти”, деган хабар келди. Асҳоб сергакланди, ҳазрати Ҳамзанинг қўли беихтиёр қилич дастасига югурди. Умар ибн Хаттоб уйга киргач, Расулуллоҳ (с.а.в.) унга яқинлашдилар ва ёқасидан тутиб дедилар: “Эй Хаттоб ўғли, исломга келсанг бўлмайдими?!” Бунга жавобан Умар шаҳодат калимасини айтиб, исломни қабул қилди.

Шу воқеадан кейин мусулмонлар Маккада эмин-эркин юрадиган бўлдилар. Арқам ўғли ва яқинларининг эҳтиёжлари учун вақф қилган, кейинчалик бир неча қўлга ўтган ушбу иморат ўрта асрларда Ҳарамнинг кенгайтирилиши муносабати билан бузилган ва масжидга қўшиб юборилган.

Арқам ибн Абу Арқам ҳижрий 54 ёки 55 йилда 80 ёшида вафот этади. У зот Бадр қатнашчиларининг дунёдан энг охирги кўз юмганидир. Жанозаси ўз васиятига кўра содиқ дўсти Саъд ибн Абу Ваққос (р.а.) томонидан ўқилди. Қабри Бақиъ қабристонида.

Аллоҳ у зотдан рози бўлсин!

“Ирфон” тақвимининг 2010 йил, 3-сонидан олинди.

* * *

Sobiqunal avvalun, ya’ni ilk sahobiylardan bo‘lmish bu zotning kunyasi Abu Abdulloh. Otasining ismi Abdumannof, onasining ismi Umayya binti Horisdir.

Arqam Makkaning badavlat va e’tiborli oilalaridan bo‘lmish Mahzun qabilasiga mansub edi. U Abu Bakr (r.a.)ning chaqiriqlarini qabul qilib, Abu Ubayda ibn Jarroh va Usmon ibn Maz’un bilan birgalikda islomga kirgan. Manbalarda islomni qabul qilgan ilk 15 kishi safida zikr qilinsa-da, o‘g‘li Usmon: “Otam yettinchi bo‘lib islomni qabul qilgan”, deb aytgan. Rasululloh (s.a.v.) bilan Badr va Uhuddan boshlab barcha yurishlarda yelkama-elka turib qatnashgan. Darvoqe, Arqam Madinaga hijrat qilgan ilk musulmonlardan edi. Rasululloh (s.a.v.) uni Abu Talha bilan birodar qilib tutintirganlar.

Qahramonimizning nomi tilga olinganda, uning o‘sha mashhur uyi – “Dorul Arqam” yodimizga tushadi. Zero, mushriklar o‘z muhim masalalarini “Dorun Nadva” deya atalmish kengashlarida hal qilsalar, ilk musulmonlar kengashadigan makon “Dorul Arqam” edi. Bu muborak uy Ka’baning g‘arbida, Safo bilan Marva o‘rtasidagi hojilar haj arkonlarini amalga oshiradigan juda gavjum joyda joylashgandi. Arqam ilk musulmonlarning mashaqqatli damlarida uyini Rasululloh (s.a.v.)ga, islom xizmatiga baxsh etgandi. Ushbu muborak uy hazrati Umardek islomning zabardast siymolaridan birining hidoyat topganiga guvoh bo‘lgandi. O‘shanda Arqamning uyida suhbatlashib o‘tirgan musulmonlarga: “Uyga Umar ibn Xattob qurollangan holda yaqinlashib kelyapti”, degan xabar keldi. Ashob sergaklandi, hazrati Hamzaning qo‘li beixtiyor qilich dastasiga yugurdi. Umar ibn Xattob uyga kirgach, Rasululloh (s.a.v.) unga yaqinlashdilar va yoqasidan tutib dedilar: “Ey Xattob o‘g‘li, islomga kelsang bo‘lmaydimi?!” Bunga javoban Umar shahodat kalimasini aytib, islomni qabul qildi.

Shu voqeadan keyin musulmonlar Makkada emin-erkin yuradigan bo‘ldilar. Arqam o‘g‘li va yaqinlarining ehtiyojlari uchun vaqf qilgan, keyinchalik bir necha qo‘lga o‘tgan ushbu imorat o‘rta asrlarda Haramning kengaytirilishi munosabati bilan buzilgan va masjidga qo‘shib yuborilgan.

Arqam ibn Abu Arqam hijriy 54 yoki 55 yilda 80 yoshida vafot etadi. U zot Badr qatnashchilarining dunyodan eng oxirgi ko‘z yumganidir. Janozasi o‘z vasiyatiga ko‘ra sodiq do‘sti Sa’d ibn Abu Vaqqos (r.a.) tomonidan o‘qildi. Qabri Baqi’ qabristonida.

Alloh u zotdan rozi bo‘lsin!

“Irfon” taqvimining 2010 yil, 3-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги