Расулуллоҳнинг фарзандлари

Севикли Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) етти нафар: уч ўғил ва тўрт қиз фарзандлари бўлган. Улар: Қосим, Тоҳир, Иброҳим, Зайнаб, Руқаййа, Умму Кулсум¹ ва Фотима (розийаллоҳу анҳум).

Қосим Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) тўнғич фарзанди бўлиб, пайғамбарлик ваҳийи келишидан олдин туғилган. Ўн етти ойлик бўлганида вафот этган.

Ибн Исҳоқ ва бошқа олим­лар Қосим пайғамбарлик келмасидан илгари вафот этгани ҳақида маълумот беришган.

Пайғамбаримизни (сол­лаллоҳу алайҳи ва саллам) шу ўғилларининг номи би­лан “Абул­қосим”, яъни “Қосим­нинг отаси” деб чақиришган.

Набийнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) иккинчи ўғиллари Тоҳир ҳақида Зубайр ибн Баккор бундай дейди: “Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Қосим ва Иброҳимдан бошқа Абдуллоҳ исмли фарзанди ҳам бор эди. Уни уч ном билан “Абдуллоҳ”, “Тоййиб” ва “Тоҳир” деб чақирардилар. У гўдаклигида Маккада вафот этди”.

Пайғамбаримизнинг (сол­лаллоҳу алайҳи ва саллам) Иброҳим исмли ўғлигина қибтий Мория онамиздан (розийаллоҳу анҳо) туғилган, қолган барча фарзандлари Хадича онамиздан (розийал­лоҳу анҳо)².

Машҳур ривоятларда келтирилишича, Иброҳим ҳижрий саккизинчи йили Зул­ҳижжа ойида туғилиб, 18 ой­лигида вафот этади³. Жанозасини Пайғам­баримиз­нинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўзлари ўқиб, Мадинадаги “Бақиъ” қаб­рис­тонига дафн этганлар.

Муғийра ибн Шўъбадан қилинган ривоятда айтили­шича, Иброҳим вафот этган куни қуёш тутилади. Шунда одамлар: “Қуёш Иброҳим вафот этгани учун тутилди”, дейишади. Бу сўзни эшитган Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уларнинг ақидаларини тўғрилаш ва қалбларидаги хато шубҳа-гумонларни тарқатиб юбориш мақсадида: “Қуёш ҳам, ой ҳам бировнинг вафот этгани ёки туғилгани учун тутилмайди. Агар улар тутилганини кўрсангиз, намоз ўқинг ва Аллоҳга дуо қилинг”, деб таълим берадилар⁴.

Баъзи манбаларда, жум­ладан, Ибн Ҳишомнинг “Ас-сийра ан-Набавия” ки­тобида Пайғамбаримиз (алайҳис­салом) қизларининг ёш жиҳа­тидан тартиби қуйида­гича келтирилади: катталари Руқаййа, сўнг Зайнаб, сўнг Умму Кулсум, сўнг Фотима (розийаллоҳу анҳунна). Аммо бошқа мўътабар манбаларда Набийнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) тўнғич қизлари Зайнаб экани айтилади. Ибн Исҳоқ келтирган маълумотга кўра Зайнаб Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) 30 ёшга кирганларида туғилган катта қизидир. Ҳижратнинг 8-йили холаваччаси ва эри Абул Ос ибн Робеъ ҳузурида вафот этади⁵. Зайнабни қабрга Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўзлари қўйганлар.⁶

Зайнабдан Али ва Умома исмли икки фарзанд қолган. Али балоғат ёшига етиб-етмай вафот этган.

Расулуллоҳнинг (соллал­лоҳу алайҳи ва саллам) ик­кин­чи қизлари Руқаййа, у зот (алайҳиссалом) 33 ёшга тўлганларида туғилган. Ундан сўнг эса учинчи қизлари Умму Кулсум туғилган.

Руқаййа ва Умму Кулсум Абу Лаҳабнинг икки ўғли Утба ва Утайбага унаштирилади. “Масад” сураси нозил бўлгач, Абу Лаҳаб икки ўғлини чақириб: “Агар Муҳаммаднинг икки қизидан кечмасанг­лар, оналаринг менга ҳаром бўлсин!” деб қасам ичади. Ўғиллари унинг айтганини қилишади⁷.

Сўнг Маккада ҳазрат Усмон (розийаллоҳу анҳу) Руқаййага уйланадилар.

Пайғамбаримизнинг (сол­лаллоҳу алайҳи ва саллам) учин­чи қизлари Умму Кул­сум Руқаййа вафот этгач, ҳиж­рат­нинг учинчи йили, ра­биул аввал ойида Усмонга (розийал­лоҳу анҳу) турмушга чиқади. Шу сабабли Усмон (розийаллоҳу анҳу) “Икки нур эгаси” деган ном олади. Умму Кулсум Ҳазрат Усмондан (розийаллоҳу анҳу) фарзанд кўрмаган⁸.

Фотима (розийаллоҳу анҳо) Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) 41 ёшга кирган­ларида туғилган.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Фотима менинг бир бўлагим, ким уни ёмон кўрса, мени ёмон кўрибди” деганлар (Имом Бухорий, Имом Муслим).

Фотима 3 ҳижрий йили Али ибн Абу Толиб­га (рози­йаллоҳу анҳу) турмушга чиқа­ди. Пайғамбаримиз (алай­ҳиссалом) вафотларидан олти ой ўтгач, 29 ёшларида бу дунёдан охиратга кўчади.

Фотима (розийаллоҳу анҳо) Али ибн Абу Толибдан (рози­йаллоҳу анҳу) Ҳасан, Ҳусайн ва Муҳсин исмли уч ўғил фарзанд кўради.

Муҳсин ёшлигида вафот этади. Зайнаб ва Умму Кулсумга охирзамон Пайғамбарининг наслини давом эттириш насиб қилмади. Бу бахтга Фотима (розийаллоҳу анҳо) мушарраф бўлди. Унинг ўғиллари Ҳасан ва Ҳусайн авлодлари бутун ер юзига ёйилди.

Имом Ҳасаннинг (рози­йаллоҳу анҳу) авлод­лари асосан араб диёрларида тарқалган. Имом Ҳусайн (розийаллоҳу анҳу) авлодлари эса Ўрта Осиёда ҳам кўп.

Сўзимиз ниҳоясида Аллоҳ таолодан биз умматларига чин кўн­гилдан меҳр қўйган, жон куйдирган севикли Пайғам­баримизнинг (алайҳис­салом) даражот­ларини бундан-да баланд қилишини, у зотнинг авлодларидан рози бўлишини сўраб қоламиз.

Олимхон Исахон ўғли,

 Имом Бухорий халқаро маркази ходими

 “Ҳидоят” журналининг 2011 йил, 11-сонидан олинди.

____________

¹ Халқимиз кўпроқ “Умму Гулсум” дейди.

² Ибн Ҳишом. “Ас-сийра ан-Набавия” (3–4-жуз). Байрут. “Дорул Маърифа”. 2003. 540-бет.

³ Абдул Олл Аҳмад Абдул Олл, Муса Шаҳин. “Манҳал Ҳадис”, 2-жуз. Тошкент. “Мовароуннаҳр”. 20-бет.

⁴ Ўша манба, 20-бет.

⁵ Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит. “Ал Фиқҳ ал Акбар” Миср. “Муҳаммад Али”. 1323 ҳ. 98-бет.

⁶ “Мактаба аш Шамила” (22000 китобни жамлаган электрон кутубхона).

⁷ Унаштириш маросими бекор қилинади.

⁸ Саъд Юсуф Абу Азиз. “Рижал ва ниса ҳавлар росул саллаллоҳу алайҳи ва саллам”. Қоҳира. “Дорул Фажр” нашриёти. 1999 йил. 500-бет.

* * *

Sevikli Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) yetti nafar: uch o‘g‘il va to‘rt qiz farzandlari bo‘lgan. Ular: Qosim, Tohir, Ibrohim, Zaynab, Ruqayya, Ummu Kulsum¹ va Fotima (roziyallohu anhum).

Qosim Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) to‘ng‘ich farzandi bo‘lib, payg‘ambarlik vahiyi kelishidan oldin tug‘ilgan. O‘n yetti oylik bo‘lganida vafot etgan.

Ibn Ishoq va boshqa olim­lar Qosim payg‘ambarlik kelmasidan ilgari vafot etgani haqida ma’lumot berishgan.

Payg‘ambarimizni (sol­lallohu alayhi va sallam) shu o‘g‘illarining nomi bi­lan “Abul­qosim”, ya’ni “Qosim­ning otasi” deb chaqirishgan.

Nabiyning (sollallohu alayhi va sallam) ikkinchi o‘g‘illari Tohir haqida Zubayr ibn Bakkor bunday deydi: “Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) Qosim va Ibrohimdan boshqa Abdulloh ismli farzandi ham bor edi. Uni uch nom bilan “Abdulloh”, “Toyyib” va “Tohir” deb chaqirardilar. U go‘dakligida Makkada vafot etdi”.

Payg‘ambarimizning (sol­lallohu alayhi va sallam) Ibrohim ismli o‘g‘ligina qibtiy Moriya onamizdan (roziyallohu anho) tug‘ilgan, qolgan barcha farzandlari Xadicha onamizdan (roziyal­lohu anho)².

Mashhur rivoyatlarda keltirilishicha, Ibrohim hijriy sakkizinchi yili Zul­hijja oyida tug‘ilib, 18 oy­ligida vafot etadi³. Janozasini Payg‘am­barimiz­ning (sollallohu alayhi va sallam) o‘zlari o‘qib, Madinadagi “Baqi’” qab­ris­toniga dafn etganlar.

Mug‘iyra ibn Sho‘‘badan qilingan rivoyatda aytili­shicha, Ibrohim vafot etgan kuni quyosh tutiladi. Shunda odamlar: “Quyosh Ibrohim vafot etgani uchun tutildi”, deyishadi. Bu so‘zni eshitgan Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) ularning aqidalarini to‘g‘rilash va qalblaridagi xato shubha-gumonlarni tarqatib yuborish maqsadida: “Quyosh ham, oy ham birovning vafot etgani yoki tug‘ilgani uchun tutilmaydi. Agar ular tutilganini ko‘rsangiz, namoz o‘qing va Allohga duo qiling”, deb ta’lim beradilar⁴.

Ba’zi manbalarda, jum­ladan, Ibn Hishomning “As-siyra an-Nabaviya” ki­tobida Payg‘ambarimiz (alayhis­salom) qizlarining yosh jiha­tidan tartibi quyida­gicha keltiriladi: kattalari Ruqayya, so‘ng Zaynab, so‘ng Ummu Kulsum, so‘ng Fotima (roziyallohu anhunna). Ammo boshqa mo‘‘tabar manbalarda Nabiyning (sollallohu alayhi va sallam) to‘ng‘ich qizlari Zaynab ekani aytiladi. Ibn Ishoq keltirgan ma’lumotga ko‘ra Zaynab Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) 30 yoshga kirganlarida tug‘ilgan katta qizidir. Hijratning 8-yili xolavachchasi va eri Abul Os ibn Robe’ huzurida vafot etadi⁵. Zaynabni qabrga Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) o‘zlari qo‘yganlar.⁶

Zaynabdan Ali va Umoma ismli ikki farzand qolgan. Ali balog‘at yoshiga yetib-etmay vafot etgan.

Rasulullohning (sollal­lohu alayhi va sallam) ik­kin­chi qizlari Ruqayya, u zot (alayhissalom) 33 yoshga to‘lganlarida tug‘ilgan. Undan so‘ng esa uchinchi qizlari Ummu Kulsum tug‘ilgan.

Ruqayya va Ummu Kulsum Abu Lahabning ikki o‘g‘li Utba va Utaybaga unashtiriladi. “Masad” surasi nozil bo‘lgach, Abu Lahab ikki o‘g‘lini chaqirib: “Agar Muhammadning ikki qizidan kechmasang­lar, onalaring menga harom bo‘lsin!” deb qasam ichadi. O‘g‘illari uning aytganini qilishadi⁷.

So‘ng Makkada hazrat Usmon (roziyallohu anhu) Ruqayyaga uylanadilar.

Payg‘ambarimizning (sol­lallohu alayhi va sallam) uchin­chi qizlari Ummu Kul­sum Ruqayya vafot etgach, hij­rat­ning uchinchi yili, ra­biul avval oyida Usmonga (roziyal­lohu anhu) turmushga chiqadi. Shu sababli Usmon (roziyallohu anhu) “Ikki nur egasi” degan nom oladi. Ummu Kulsum Hazrat Usmondan (roziyallohu anhu) farzand ko‘rmagan⁸.

Fotima (roziyallohu anho) Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) 41 yoshga kirgan­larida tug‘ilgan.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Fotima mening bir bo‘lagim, kim uni yomon ko‘rsa, meni yomon ko‘ribdi” deganlar (Imom Buxoriy, Imom Muslim).

Fotima 3 hijriy yili Ali ibn Abu Tolib­ga (rozi­yallohu anhu) turmushga chiqa­di. Payg‘ambarimiz (alay­hissalom) vafotlaridan olti oy o‘tgach, 29 yoshlarida bu dunyodan oxiratga ko‘chadi.

Fotima (roziyallohu anho) Ali ibn Abu Tolibdan (rozi­yallohu anhu) Hasan, Husayn va Muhsin ismli uch o‘g‘il farzand ko‘radi.

Muhsin yoshligida vafot etadi. Zaynab va Ummu Kulsumga oxirzamon Payg‘ambarining naslini davom ettirish nasib qilmadi. Bu baxtga Fotima (roziyallohu anho) musharraf bo‘ldi. Uning o‘g‘illari Hasan va Husayn avlodlari butun yer yuziga yoyildi.

Imom Hasanning (rozi­yallohu anhu) avlod­lari asosan arab diyorlarida tarqalgan. Imom Husayn (roziyallohu anhu) avlodlari esa O‘rta Osiyoda ham ko‘p.

So‘zimiz nihoyasida Alloh taolodan biz ummatlariga chin ko‘n­gildan mehr qo‘ygan, jon kuydirgan sevikli Payg‘am­barimizning (alayhis­salom) darajot­larini bundan-da baland qilishini, u zotning avlodlaridan rozi bo‘lishini so‘rab qolamiz.

Olimxon Isaxon o‘g‘li,

 Imom Buxoriy xalqaro markazi xodimi

 “Hidoyat” jurnalining 2011 yil, 11-sonidan olindi.

____________

¹ Xalqimiz ko‘proq “Ummu Gulsum” deydi.

² Ibn Hishom. “As-siyra an-Nabaviya” (3–4-juz). Bayrut. “Dorul Ma’rifa”. 2003. 540-bet.

³ Abdul Oll Ahmad Abdul Oll, Musa Shahin. “Manhal Hadis”, 2-juz. Toshkent. “Movarounnahr”. 20-bet.

⁴ O‘sha manba, 20-bet.

⁵ Abu Hanifa No‘‘mon ibn Sobit. “Al Fiqh al Akbar” Misr. “Muhammad Ali”. 1323 h. 98-bet.

⁶ “Maktaba ash Shamila” (22000 kitobni jamlagan elektron kutubxona).

⁷ Unashtirish marosimi bekor qilinadi.

⁸ Sa’d Yusuf Abu Aziz. “Rijal va nisa havlar rosul sallallohu alayhi va sallam”. Qohira. “Dorul Fajr” nashriyoti. 1999 yil. 500-bet.

• Олдинги
• Кейинги