Нега мақтанамиз?

Шайтоний ғурур кўнглига ўрнашган киши гоҳида еган-ичганини, анвойи, хилма-хил ноз-неъматлардан тановул этганини кекириб мақтанади. Неъмат Соҳибини эса, ҳар вақт ҳам эслайвермайди. Аниқроғи, Эга мутлақо хаёлига келмайди.

Ҳалол-покиза ейим-ичимлар тановулидан жисмининг ҳақини адо этиб, уни ўринли семиртирган кишининг мақтанчоқлигига чидаш мумкиндир. Нари борса, инсон-да, деган истисно билан бепарво қаралар, эҳтимол.

Аммо бугунги кунда қалби тоза мусулмон киши ҳазм қила олмайдиган бир ҳолат мавжуд. У ҳам бўлса ҳаром еб, ҳаром ичиб, шуларни айтиб мақтаниш касаллигидир. Онг ва шуурни, шарқона муомала-муносабат ўрнини нотайин, савобсиз тушунча ва амаллар эгаллаганки, бунинг оқибати яхшилик бўлмайди.

Айрим аёллар, ўрта ёш ёки кексайган кишиларнинг ҳаром ичкиликларни қачон, қаерда ва қанча ичиб, қанақа ҳузур-ҳаловат оғушида осмону фалакларга парвоз этганидан мақтаниб сўзлаганларини кўпчилик эшитгандир, ҳойнаҳой.

Шулар мақталадиган сифатларми? Ичкилик билан маст-аластлик, алмойи-алжойи алжираш билан мақтаниш қачон пайдо бўлди ўзи? Бизнинг аждодларимиз, табаррук боболаримизнинг боболари бунақа эмас эдилар! Илоҳий йўл-йўриқларга хилоф амали билан мақтаниб, гуноҳ ботқоғига баттар ботиб бораётганини бу киши биладими? Билмаса, биладиганлар билдирсин. Негаки, ўша адашган гумроҳ банданинг сўзига, амалига биз гувоҳмиз. Зиммамизда амри маъруф, наҳйи мункар бор.

Худди шунга монанд, ер юзига ёмонлик уруғини экаётган, дунёнинг турли тарафидаги покдил инсонлар қалбини тинимсиз безовта этаётган гиёҳвандлик, нашавандлик ҳам инсоният бошига битган балодир. Бу афюннинг истеъмолию кайф-сафоси билан кимларнингдир кўзини ўйнатиб, ўзини эркинроқ, илғорроқ кўрсатиб мақтаниш аҳмоқлик эмасми?

Жиддий ўйлаб қаралса ёки оломоннинг сўзларига қулоқ тутилса, кўпинча, айнан имон-эътиқодли инсоннинг ҳаёт йўлига, турмуш тарзига мутлақо тескари ифлосликлар билан мақтанаётган кишиларга дуч келинади.

Қандайдир зинокор бир йигитча тенгқурининг ҳавасини келтириш мақсадида, ўзининг нақадар шоввозлигини кўз-кўз этиш ниятида тинимсиз сўзлайди. Уят-андиша, ҳаё-ибо нелигини билмайди, мақтанаверади. Эҳтимол, ҳаёсизлиги, танини сотиб кун кўриш билан мақтанадиган, ўзини илғор, бошқани қолоқ санайдиган аёллар ҳам кўпдир. Ҳолбуки, зинокор мақталадиган одам эмас, у оиласига, жамиятига, қолаверса, маданиятига хоин шахсдир. Зинокорлик ҳам мақталадиган сифат эмас, балки жамиятнинг тубанлашувини, инсоннинг майдалашувини кўрсатадиган шармандали ҳодисадир.

Энг таажжубланарли томони шуки, таниқли, номдор шахслар хусусидаги хотиралар ҳам ичкибозликка ўхшаган ноўрин ишларни беихтиёр кўкка кўтаришлардан иборатдир. Ўшандай хотираларда янги асарни «ювиш» ёки яримта кўтариб келиш ёхуд кимнингдир «думалаб қолганлиги» ҳодисалари мароқ билан сўйлаб берилади. Ва баъзан ўша «машҳур» тип билан жазманининг узундан-узоқ учрашув ва ажрашув воқеалари саҳнага олиб чиқилади. Фикримизча, бунақа сийқа хотиралар билан мақтаниш айнан зиёли, маърифатли инсон шаънини асло юксалтмайди. Аксинча, ҳаромни романтиклаштириш (жозибалаштириш) билан келажак авлод тарбиясига ҳам жиддий футур етказилади.

Аммо, аввал ҳаётини тўғри йўлдан бохабарликда, ҳаром-хариш ишлар билан ўтказиб, сўнгра бир куни қалби, фикри очилиб, ҳақиқий хотиржамлик йўлини топиб олган одамлар ҳам борки, уларнинг аввалги ҳаётлари юзларига солинмайди, маломат қилинмайди, аксинча, улардан ибрат олинади. Улар жасорат кўрсатиб, Аллоҳнинг марҳамати билан доимий очиб қўйилган тавба эшигидан ичкари кирдилар, кира олдилар, уларнинг ўтган гуноҳлари кечирилди. Аллоҳнинг ваъдаси ҳақ. Чин дилдан истиғфор, тавба-тазарру аввалги гуноҳларни ювадиган покиза булоқдир.

Хуллас, гуноҳ ишлар билан, буюрилмаган амаллар билан мақтанмайлик. Савоб ишларни, эзгу амалларни холис Аллоҳ учун қилайлик. Мақтовини бошқалар айтсин, ажрини Яратган Эгамнинг ўзи берсин...

Shaytoniy g‘urur ko‘ngliga o‘rnashgan kishi gohida yegan-ichganini, anvoyi, xilma-xil noz-ne’matlardan tanovul etganini kekirib maqtanadi. Ne’mat Sohibini esa, har vaqt ham eslayvermaydi. Aniqrog‘i, Ega mutlaqo xayoliga kelmaydi.

Halol-pokiza yeyim-ichimlar tanovulidan jismining haqini ado etib, uni o‘rinli semirtirgan kishining maqtanchoqligiga chidash mumkindir. Nari borsa, inson-da, degan istisno bilan beparvo qaralar, ehtimol.

Ammo bugungi kunda qalbi toza musulmon kishi hazm qila olmaydigan bir holat mavjud. U ham bo‘lsa harom yeb, harom ichib, shularni aytib maqtanish kasalligidir. Ong va shuurni, sharqona muomala-munosabat o‘rnini notayin, savobsiz tushuncha va amallar egallaganki, buning oqibati yaxshilik bo‘lmaydi.

Ayrim ayollar, o‘rta yosh yoki keksaygan kishilarning harom ichkiliklarni qachon, qaerda va qancha ichib, qanaqa huzur-halovat og‘ushida osmonu falaklarga parvoz etganidan maqtanib so‘zlaganlarini ko‘pchilik eshitgandir, hoynahoy.

Shular maqtaladigan sifatlarmi? Ichkilik bilan mast-alastlik, almoyi-aljoyi aljirash bilan maqtanish qachon paydo bo‘ldi o‘zi? Bizning ajdodlarimiz, tabarruk bobolarimizning bobolari bunaqa emas edilar! Ilohiy yo‘l-yo‘riqlarga xilof amali bilan maqtanib, gunoh botqog‘iga battar botib borayotganini bu kishi biladimi? Bilmasa, biladiganlar bildirsin. Negaki, o‘sha adashgan gumroh bandaning so‘ziga, amaliga biz guvohmiz. Zimmamizda amri ma’ruf, nahyi munkar bor.

Xuddi shunga monand, yer yuziga yomonlik urug‘ini ekayotgan, dunyoning turli tarafidagi pokdil insonlar qalbini tinimsiz bezovta etayotgan giyohvandlik, nashavandlik ham insoniyat boshiga bitgan balodir. Bu afyunning iste’moliyu kayf-safosi bilan kimlarningdir ko‘zini o‘ynatib, o‘zini erkinroq, ilg‘orroq ko‘rsatib maqtanish ahmoqlik emasmi?

Jiddiy o‘ylab qaralsa yoki olomonning so‘zlariga quloq tutilsa, ko‘pincha, aynan imon-e’tiqodli insonning hayot yo‘liga, turmush tarziga mutlaqo teskari iflosliklar bilan maqtanayotgan kishilarga duch kelinadi.

Qandaydir zinokor bir yigitcha tengqurining havasini keltirish maqsadida, o‘zining naqadar shovvozligini ko‘z-ko‘z etish niyatida tinimsiz so‘zlaydi. Uyat-andisha, hayo-ibo neligini bilmaydi, maqtanaveradi. Ehtimol, hayosizligi, tanini sotib kun ko‘rish bilan maqtanadigan, o‘zini ilg‘or, boshqani qoloq sanaydigan ayollar ham ko‘pdir. Holbuki, zinokor maqtaladigan odam emas, u oilasiga, jamiyatiga, qolaversa, madaniyatiga xoin shaxsdir. Zinokorlik ham maqtaladigan sifat emas, balki jamiyatning tubanlashuvini, insonning maydalashuvini ko‘rsatadigan sharmandali hodisadir.

Eng taajjublanarli tomoni shuki, taniqli, nomdor shaxslar xususidagi xotiralar ham ichkibozlikka o‘xshagan noo‘rin ishlarni beixtiyor ko‘kka ko‘tarishlardan iboratdir. O‘shanday xotiralarda yangi asarni «yuvish» yoki yarimta ko‘tarib kelish yoxud kimningdir «dumalab qolganligi» hodisalari maroq bilan so‘ylab beriladi. Va ba’zan o‘sha «mashhur» tip bilan jazmanining uzundan-uzoq uchrashuv va ajrashuv voqealari sahnaga olib chiqiladi. Fikrimizcha, bunaqa siyqa xotiralar bilan maqtanish aynan ziyoli, ma’rifatli inson sha’nini aslo yuksaltmaydi. Aksincha, haromni romantiklashtirish (jozibalashtirish) bilan kelajak avlod tarbiyasiga ham jiddiy futur yetkaziladi.

Ammo, avval hayotini to‘g‘ri yo‘ldan boxabarlikda, harom-xarish ishlar bilan o‘tkazib, so‘ngra bir kuni qalbi, fikri ochilib, haqiqiy xotirjamlik yo‘lini topib olgan odamlar ham borki, ularning avvalgi hayotlari yuzlariga solinmaydi, malomat qilinmaydi, aksincha, ulardan ibrat olinadi. Ular jasorat ko‘rsatib, Allohning marhamati bilan doimiy ochib qo‘yilgan tavba eshigidan ichkari kirdilar, kira oldilar, ularning o‘tgan gunohlari kechirildi. Allohning va’dasi haq. Chin dildan istig‘for, tavba-tazarru avvalgi gunohlarni yuvadigan pokiza buloqdir.

Xullas, gunoh ishlar bilan, buyurilmagan amallar bilan maqtanmaylik. Savob ishlarni, ezgu amallarni xolis Alloh uchun qilaylik. Maqtovini boshqalar aytsin, ajrini Yaratgan Egamning o‘zi bersin...

Bahodir Nurmuhammad
«Hidoyat» jurnalining 2002 yil 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги