Улуғларнинг оналари...

Ҳар бир ота-она фарзандини яхши тарбиялашни, орзуларини жигарпорасида кўришни истайди. Бу истакка етиш эса ўз-ўзидан бўлмайди, ота-оналардан ўта нозиклик ва ҳушёрлик талаб қилинади. Улар бурчларини сидқидилдан бажарсагина мақсадларига эришади. Айниқса, бола тарбиясида оналарнинг ўрни муҳим. Буюк зотларнинг кўплари илм олиб, юксак мартабаларга етишувида оналарининг ҳиссаси кўп бўлганига тарихда мисоллар етарли.

Ҳадис илми устозларидан Суфён Саврийнинг онаси ўғлига бундай деган экан: “Ўғлим, илм ўрганинг, рўзғор ташвишларини ўйлаб, фикрингизни бўлманг. Мен, иншааллоҳ, ип йигириб сотиб ўқишингизга кўмаклашаман”. Натижада унинг ўғли Суфён йиллар ўтиб Авзоий таърифлаганидек: “Ислом уммати сўзини бир овоздан қабул қиладиган нодир олим” бўлиб етишди.

Муҳаммад ибн Идрис Шофиъий отасидан жуда эрта етим қолади. Фарзанд тарбиясидан хавотирланган она икки яшар ўғлини Ғаззадан Маккага олиб келади. “Ота-боболаринг юртида ўсиб-улғайганинг яхши”, дейди. Шофиъийнинг ўзлари ҳикоя қилганларидек: “Онам мени ўқитишни жуда-жуда истарди. Лекин етарли маблағи йўқ эди. Менинг ўзим ўқишга астойдил киришдим”. Музаний дейди: “Шофиъий етти ёшида Қуроънни ёд олган, ўн ёшида эса “Муватто”ни ёдлаган”.

Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Ҳанбал ҳикоя қилади (у киши ҳам жуда эрта етим қолган): “Олти ёшимда онам мени тонг саҳар уйғотиб, ўзи таҳорат олдирар эди. Таҳорат олиб бўлганимдан сўнг чиройли кийимларни кийгазиб, қўлимдан етаклаб масжидга олиб келарди. Мени хонақохга киргизиб, ўзи масжиднинг пана жойига ўтиб оларди. Бир оздан кейин муаззин келиб, бомдод намозига азон айтарди”.

Ибн Нажийя (Нужийя) номи билан танилган улуғ олим Али ибн Иброҳим даврининг катта муфассир ва воизларидан бўлган. Султон Нуриддин Зинкий ва Салоҳиддин Айюб ҳурматига сазовор бўлган. Ана шу олим тафсир фанида катта ютуқларни қўлга киритишидаги сирни айтиб, бундай дейди: “Тафсирни тоғамдан таълим олганман. Дарсдан қайтишим билан онам сўроққа тутарди:

– Бугун қайси сурани ўргандинг?

Мен дарсни тоғамдан қандай эшитган бўлсам, шундайича онамга айтиб берардим. Онам сўзларимни охиригача тинглаб бўлиб, бошини чайқарди: “Яхши, лекин ҳамма билганларини айтмабди-да. Мен тафсирни тоғанг билан бирга ўрганганман. Аслида уламолар бу оят тафсирида бундай дейишган, яна бундай дейишган”, деб тоғам айтганларига қўшимча қилиб қўярди”.

Бундай гўзал ибратлар билан танишиб, Пайғамбаримизнинг “Жаннат оналар оёғи остидадир”, деган ҳадисларини яна ҳам теранроқ англаймиз. Ҳадисда таърифи келган оналар фарзанд тарбияси улуғ вазифа эканини тушуниб, бурчларини муносиб бажарган оналардир.

Абдуғафур Ниёзқулов,

“Саййид Муҳйиддин махдум” Ислом ўрта-махсус билим юрти мударриси

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 11-сонидан олинди.

* * *

Har bir ota-ona farzandini yaxshi tarbiyalashni, orzularini jigarporasida ko‘rishni istaydi. Bu istakka yetish esa o‘z-o‘zidan bo‘lmaydi, ota-onalardan o‘ta noziklik va hushyorlik talab qilinadi. Ular burchlarini sidqidildan bajarsagina maqsadlariga erishadi. Ayniqsa, bola tarbiyasida onalarning o‘rni muhim. Buyuk zotlarning ko‘plari ilm olib, yuksak martabalarga yetishuvida onalarining hissasi ko‘p bo‘lganiga tarixda misollar yetarli.

Hadis ilmi ustozlaridan Sufyon Savriyning onasi o‘g‘liga bunday degan ekan: “O‘g‘lim, ilm o‘rganing, ro‘zg‘or tashvishlarini o‘ylab, fikringizni bo‘lmang. Men, inshaalloh, ip yigirib sotib o‘qishingizga ko‘maklashaman”. Natijada uning o‘g‘li Sufyon yillar o‘tib Avzoiy ta’riflaganidek: “Islom ummati so‘zini bir ovozdan qabul qiladigan nodir olim” bo‘lib yetishdi.

Muhammad ibn Idris Shofi’iy otasidan juda erta yetim qoladi. Farzand tarbiyasidan xavotirlangan ona ikki yashar o‘g‘lini G‘azzadan Makkaga olib keladi. “Ota-bobolaring yurtida o‘sib-ulg‘ayganing yaxshi”, deydi. Shofi’iyning o‘zlari hikoya qilganlaridek: “Onam meni o‘qitishni juda-juda istardi. Lekin yetarli mablag‘i yo‘q edi. Mening o‘zim o‘qishga astoydil kirishdim”. Muzaniy deydi: “Shofi’iy yetti yoshida Quro’nni yod olgan, o‘n yoshida esa “Muvatto”ni yodlagan”.

Ahmad ibn Muhammad ibn Hanbal hikoya qiladi (u kishi ham juda erta yetim qolgan): “Olti yoshimda onam meni tong sahar uyg‘otib, o‘zi tahorat oldirar edi. Tahorat olib bo‘lganimdan so‘ng chiroyli kiyimlarni kiygazib, qo‘limdan yetaklab masjidga olib kelardi. Meni xonaqoxga kirgizib, o‘zi masjidning pana joyiga o‘tib olardi. Bir ozdan keyin muazzin kelib, bomdod namoziga azon aytardi”.

Ibn Najiyya (Nujiyya) nomi bilan tanilgan ulug‘ olim Ali ibn Ibrohim davrining katta mufassir va voizlaridan bo‘lgan. Sulton Nuriddin Zinkiy va Salohiddin Ayyub hurmatiga sazovor bo‘lgan. Ana shu olim tafsir fanida katta yutuqlarni qo‘lga kiritishidagi sirni aytib, bunday deydi: “Tafsirni tog‘amdan ta’lim olganman. Darsdan qaytishim bilan onam so‘roqqa tutardi:

– Bugun qaysi surani o‘rganding?

Men darsni tog‘amdan qanday eshitgan bo‘lsam, shundayicha onamga aytib berardim. Onam so‘zlarimni oxirigacha tinglab bo‘lib, boshini chayqardi: “Yaxshi, lekin hamma bilganlarini aytmabdi-da. Men tafsirni tog‘ang bilan birga o‘rganganman. Aslida ulamolar bu oyat tafsirida bunday deyishgan, yana bunday deyishgan”, deb tog‘am aytganlariga qo‘shimcha qilib qo‘yardi”.

Bunday go‘zal ibratlar bilan tanishib, Payg‘ambarimizning “Jannat onalar oyog‘i ostidadir”, degan hadislarini yana ham teranroq anglaymiz. Hadisda ta’rifi kelgan onalar farzand tarbiyasi ulug‘ vazifa ekanini tushunib, burchlarini munosib bajargan onalardir.

Abdug‘afur Niyozqulov,

“Sayyid Muhyiddin maxdum” Islom o‘rta-maxsus bilim yurti mudarrisi

“Hidoyat” jurnalining 2012 yil, 11-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги