Имоми Аъзам заковати

Мазҳаббошимиз Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг (раҳматуллоҳи алайҳ) тақволари, ибодатлари ва илмлари ҳақида жуда кўп гапирилган, ёзилган. Қуйида эътиборингизга Васлий Самарқандийнинг “Имоми Аъзам ҳаёти ҳақида қимматли сўзлар” китобидан олинган парчани ҳавола қиламиз. Унда улуғ имом заковатининг яна бир қиррасини очиб берадиган қизиқарли маълумотлар берилади.

* * *

Имоми Аъзамни дўст кўрмайдиган бир кимса у зотдан сўради: “Жаннатни умид қилмайдиган, дўзахдан қўрқмайдиган, ўлимтик ейдиган, руку ва саждасиз намоз ўқийдиган, кўрмаган нарсасига гувоҳлик берадиган, ҳақни ёмон кўрадиган ва фитнани яхши кўриб, раҳматдан қочадиган, яҳудий ва насронийлар сўзларини тасдиқлайдиган киши ҳақида нима дейсиз?”

– У одам Аллоҳ таолонинг ҳақиқий дўстларидандир. Негалигини баён қилсам, тилингни ёмон сўзлардан тиясанми?

– Ҳа, тилимни беҳуда сўзлардан тийиб тавба қиламан.

– Унинг сифати бундай: у одам жаннатни умид қилмайди, балки жаннатнинг Парвардигорини умид қилади; дўзахдан қўрқмайди, балки дўзахнинг Парвардигоридан қўрқади; балиқнинг ўлимтигини ҳам ейди; жаноза намозини руку ва саждасиз ўқийди; Аллоҳ таоло билан Пайғамбарни кўрмасдан, Худонинг бирлиги ва борлигига ҳамда Муҳаммад (алайҳиссалом) Худонинг бандаси ва пайғамбари эканига гувоҳлик беради; Аллоҳ таолога узоқ йил тоат қилмоқ учун ўлимни ёмон кўради; мол-дунё ва фарзанд фитна бўлса ҳам, яхши кўради; ёмғир Аллоҳнинг раҳмати бўлса ҳам, ундан қочади; “Яҳудийлар: “Насронийлар ҳеч нарсада йўқ” десалар, насронийлар: “Яҳудийлар ҳеч нарсада йўқ”, дейдилар...” (Бақара, 113) оятини тасдиқлайди.

Шунда савол сўраган киши ўрнидан туриб, Имоми Аъзамнинг қўлларини ўпди ва: “Гувоҳлик бераман, мазҳабингиз ҳақдир, энди инкорим қолмади”, деди.

* * *

Ибн Муборак Имоми Аъзамдан сўради: “Қайнаб турган қозондаги овқатга бир учар қуш тушиб ўлса, қозондаги гўшт билан шўрванинг ҳукми қандай бўлади?” Имоми Аъзам уламо шогирдларидан: “Сизлар нима дейсиз?” деб сўради. Шогирдлари Ибн Аббосдан (розияллоҳу анҳу) ривоят келтирдилар, “Шўрвани тўкиб, гўштини ювиб, еса бўлади”. Имоми Аъзам (раҳматуллоҳи алайҳ) айтди: “Бу фатво қозон қайнамай турган вақтда тўғри бўлади. Аммо қайнаб турган вақтда гўштни ҳам ташлаб юбориш керак. Зеро, нажас гўштнинг ичига таъсир қилиб, ифлос қилади. Қайнамаган пайтда эса, нажас гўшт ичига таъсир қилмайди, шунинг учун тоза сувда ювиш билан пок бўлади”. Ҳамма улуғ имомнинг заковатига қойил қолди.

* * *

Кунларнинг бирида Имоми Аъзамнинг қўшнисининг товуси йўқолди. Қўшни Имоми Аъзамга келиб: “Товусимни ўғри олибди, энди нима қиламан?” деди. Имоми Аъзам масжидга бордилар. Маҳалла одамларини ҳам йиғдилар. Имоми Аъзам ҳеч кимни кўрсатмай баланд овозда: “Бу одамни қаранг, қўшнисининг товусини ўғирлабди, яна уялмасдан намоз ўқийман, деб масжидга келибди. Ҳолбуки, унинг бошида товуснинг патлари кўриниб турибди”, дедилар. Шунда бир киши шошиб бошини қоққан бўлди. Имоми Аъзам унга айтди: “Энди сен товусни қайтариб бергин”. У Имомнинг айтганини қилди.

* * *

Бир хотин эгизак туғди. Бу икки болани орқаси бир-бирига ёпишган эди. Уларнинг бири ўлди. Куфа уламолари “Ҳар иккови кўмилади”, дедилар. Аммо Имоми Аъзам: “Ўлгани тупроққа кўмилсин, тириги то ажралгунича тупроқнинг устида турсин”, деди. Ҳазрат Имоми Аъзам айтганларини қилишди. Бир куни тириги ажралди ва узоқ умр кўрди. Одамлар унга “Имом Аъзамнинг ўғли” деган лақаб қўйишди.

* * *

Бир гуруҳ даҳрийлар ҳазрат Имоми Аъзамни ўлдирмоқчи бўлишди. Имоми Аъзам: “Сизлардан бир масала сўрайман, кейин хоҳлаганингизни қиласиз”, деди ва: “Бир кеманинг ичи тўла мол бўлса ва денгиз тўлқинли бўлса, кемачи бўлмаса, бу кема ўз-ўзидан нажот топиб, бирор тарафга кета оладими?” деб сўради. Даҳрийлар: “Мумкин эмас, бу иш мушкулдир”, деб жавоб беришди. Сўнгра Имоми Аъзам айтди: “Бу дунёнинг борлиги, атроф-муҳитнинг ўзгариб туриши, оламда жараён этаётган шунча ишлар бир яратувчи ва бошқариб турувчисиз содир бўла оладими?” Шунда ҳамма даҳрийлар тавба қилиб, яроғларини ғилофига солишди ва Тангри таолонинг бир ва борлигига имон келтиришди.

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 12-сонидан олинди.

* * *

Mazhabboshimiz Imomi A’zam Abu Hanifaning (rahmatullohi alayh) taqvolari, ibodatlari va ilmlari haqida juda ko‘p gapirilgan, yozilgan. Quyida e’tiboringizga Vasliy Samarqandiyning “Imomi A’zam hayoti haqida qimmatli so‘zlar” kitobidan olingan parchani havola qilamiz. Unda ulug‘ imom zakovatining yana bir qirrasini ochib beradigan qiziqarli ma’lumotlar beriladi.

* * *

Imomi A’zamni do‘st ko‘rmaydigan bir kimsa u zotdan so‘radi: “Jannatni umid qilmaydigan, do‘zaxdan qo‘rqmaydigan, o‘limtik yeydigan, ruku va sajdasiz namoz o‘qiydigan, ko‘rmagan narsasiga guvohlik beradigan, haqni yomon ko‘radigan va fitnani yaxshi ko‘rib, rahmatdan qochadigan, yahudiy va nasroniylar so‘zlarini tasdiqlaydigan kishi haqida nima deysiz?”

– U odam Alloh taoloning haqiqiy do‘stlaridandir. Negaligini bayon qilsam, tilingni yomon so‘zlardan tiyasanmi?

– Ha, tilimni behuda so‘zlardan tiyib tavba qilaman.

– Uning sifati bunday: u odam jannatni umid qilmaydi, balki jannatning Parvardigorini umid qiladi; do‘zaxdan qo‘rqmaydi, balki do‘zaxning Parvardigoridan qo‘rqadi; baliqning o‘limtigini ham yeydi; janoza namozini ruku va sajdasiz o‘qiydi; Alloh taolo bilan Payg‘ambarni ko‘rmasdan, Xudoning birligi va borligiga hamda Muhammad (alayhissalom) Xudoning bandasi va payg‘ambari ekaniga guvohlik beradi; Alloh taologa uzoq yil toat qilmoq uchun o‘limni yomon ko‘radi; mol-dunyo va farzand fitna bo‘lsa ham, yaxshi ko‘radi; yomg‘ir Allohning rahmati bo‘lsa ham, undan qochadi; “Yahudiylar: “Nasroniylar hech narsada yo‘q” desalar, nasroniylar: “Yahudiylar hech narsada yo‘q”, deydilar...” (Baqara, 113) oyatini tasdiqlaydi.

Shunda savol so‘ragan kishi o‘rnidan turib, Imomi A’zamning qo‘llarini o‘pdi va: “Guvohlik beraman, mazhabingiz haqdir, endi inkorim qolmadi”, dedi.

* * *

Ibn Muborak Imomi A’zamdan so‘radi: “Qaynab turgan qozondagi ovqatga bir uchar qush tushib o‘lsa, qozondagi go‘sht bilan sho‘rvaning hukmi qanday bo‘ladi?” Imomi A’zam ulamo shogirdlaridan: “Sizlar nima deysiz?” deb so‘radi. Shogirdlari Ibn Abbosdan (roziyallohu anhu) rivoyat keltirdilar, “Sho‘rvani to‘kib, go‘shtini yuvib, yesa bo‘ladi”. Imomi A’zam (rahmatullohi alayh) aytdi: “Bu fatvo qozon qaynamay turgan vaqtda to‘g‘ri bo‘ladi. Ammo qaynab turgan vaqtda go‘shtni ham tashlab yuborish kerak. Zero, najas go‘shtning ichiga ta’sir qilib, iflos qiladi. Qaynamagan paytda esa, najas go‘sht ichiga ta’sir qilmaydi, shuning uchun toza suvda yuvish bilan pok bo‘ladi”. Hamma ulug‘ imomning zakovatiga qoyil qoldi.

* * *

Kunlarning birida Imomi A’zamning qo‘shnisining tovusi yo‘qoldi. Qo‘shni Imomi A’zamga kelib: “Tovusimni o‘g‘ri olibdi, endi nima qilaman?” dedi. Imomi A’zam masjidga bordilar. Mahalla odamlarini ham yig‘dilar. Imomi A’zam hech kimni ko‘rsatmay baland ovozda: “Bu odamni qarang, qo‘shnisining tovusini o‘g‘irlabdi, yana uyalmasdan namoz o‘qiyman, deb masjidga kelibdi. Holbuki, uning boshida tovusning patlari ko‘rinib turibdi”, dedilar. Shunda bir kishi shoshib boshini qoqqan bo‘ldi. Imomi A’zam unga aytdi: “Endi sen tovusni qaytarib bergin”. U Imomning aytganini qildi.

* * *

Bir xotin egizak tug‘di. Bu ikki bolani orqasi bir-biriga yopishgan edi. Ularning biri o‘ldi. Kufa ulamolari “Har ikkovi ko‘miladi”, dedilar. Ammo Imomi A’zam: “O‘lgani tuproqqa ko‘milsin, tirigi to ajralgunicha tuproqning ustida tursin”, dedi. Hazrat Imomi A’zam aytganlarini qilishdi. Bir kuni tirigi ajraldi va uzoq umr ko‘rdi. Odamlar unga “Imom A’zamning o‘g‘li” degan laqab qo‘yishdi.

* * *

Bir guruh dahriylar hazrat Imomi A’zamni o‘ldirmoqchi bo‘lishdi. Imomi A’zam: “Sizlardan bir masala so‘rayman, keyin xohlaganingizni qilasiz”, dedi va: “Bir kemaning ichi to‘la mol bo‘lsa va dengiz to‘lqinli bo‘lsa, kemachi bo‘lmasa, bu kema o‘z-o‘zidan najot topib, biror tarafga keta oladimi?” deb so‘radi. Dahriylar: “Mumkin emas, bu ish mushkuldir”, deb javob berishdi. So‘ngra Imomi A’zam aytdi: “Bu dunyoning borligi, atrof-muhitning o‘zgarib turishi, olamda jarayon etayotgan shuncha ishlar bir yaratuvchi va boshqarib turuvchisiz sodir bo‘la oladimi?” Shunda hamma dahriylar tavba qilib, yarog‘larini g‘ilofiga solishdi va Tangri taoloning bir va borligiga imon keltirishdi.

“Hidoyat” jurnalining 2012 yil, 12-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги