Ёвузлик ҳақида баҳс

Профессор талабалардан сўради:

– Қани, айтинглар-чи, ҳамма нарсани Худо яратганми?!

Талабалардан бири астойдил жавоб берди:

– Ҳа, Худо яратган!

– Агар ҳамма нарсани Худо яратган бўлса, демак, ёвузлик ва зулмни ҳам У яратган, шундайми?

Талаба жавоб беролмай, жим туриб қолди. Профессор ўз далилларидан лаззатланиб, талабалар олдида фахрланди.

Шунда бошқа бир талаба савол сўрашга рухсат сўраб, қўл кўтарди. Профессор рухсат бергач, ўрнидан туриб, сўради:

– Жаноб профессор! Совуқлик борми?

– Бу қанақа савол?! Албатта, бор. Нима, ўзинг ҳеч совқотмаганмисан?

Талабалар кулиб юборишди. Шунда ҳалиги талаба:

– Аслида совуқлик мавжуд эмас. Физика қонунларига кўра, биз совуқлик дейдиган нарса, аслида иссиқликнинг йўқлигидир. Фанда нўл даража ҳарорат деб қабул қилинган ўлчам Фаренгейт ўлчовида – 460 даража ҳисобланади. Бу иссиқликнинг буткул йўқлигини билдиради. Агар бутун олам бу даражага тушиб қолса, борлиқ нарсалар фақат иссиқ-совуқни эмас, балки бошқа ҳолатларни ҳам сезолмайдиган бўлиб қолади. Совуқлик аслида йўқ. Биз “совуқлик” сўзини иссиқлик йўқлиги ё камлигини исботлаш учун ишлатамиз, – деди.

Профессорнинг бу гапларни тасдиқлашдан бошқа иложи йўқ эди. Талаба сўзини давом эттирди:

– Қоронғилик тўғрисида нима дейсиз?

– Албатта, у бор!

– Сиз яна хато айтдингиз! Қоронғилик ҳам аслида йўқдир. У аслида ёруғликнинг йўқлигидир. Биз ёруғликни ўрганамиз, қоронғиликни эса ўрганолмаймиз. Шундай эмасми? Биз Нютон призмаси ёрдамида ёруғликни рангли нурларга бўлиб юборишимиз, уларнинг узунлиги ва тезлигини ўрганишимиз мумкин. Лекин қоронғилик устида бундай изланишлар ўтказолмаймиз! Ёки ёруғлик ўлчаш усулларига қарарсиз? Шундай эмасми?! Демак, қоронғилик тушунчасини инсон ёруғлик йўқлигини ёки камлигини ифодалаш учун ишлатади.

Талаба профессордан яна сўради:

– Ёвузлик ва зулм борми?

Профессор:

– Албатта, бор! Уни биз ҳар куни кўрамиз. Дунёда содир бўлаётган жиноятлар ва зўравонликлар... кишиларнинг бир-бирига зулм қилиши... Булар ёвузлик оқибати.

– Ёвузлик ҳам йўқ нарса. Худо ёвузликни яратмаган. Ёвузлик инсон қалбида эзгулик, меҳр-муҳаббатнинг йўқлигидир. Пок эътиқод ва меҳр-муҳаббат иссиқлик ва ёруғлик каби бор нарсалардир. Ёвузлик эса совуқлик билан қоронғиликка ўхшайди. У иссиқлик бўлмаганида келган совуқликка ўхшайди, ёки қоронғилик каби ёруғлик кетганида келади.

Профессор талабанинг заковатига тан берди. Бу талаба кейинчалик дунёга машҳур олим бўлган Алберт Эйнштейн эди.

Зокиржон Шарифов тайёрлади.

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 5-сонидан олинди.

* * *

Professor talabalardan so‘radi:

– Qani, aytinglar-chi, hamma narsani Xudo yaratganmi?!

Talabalardan biri astoydil javob berdi:

– Ha, Xudo yaratgan!

– Agar hamma narsani Xudo yaratgan bo‘lsa, demak, yovuzlik va zulmni ham U yaratgan, shundaymi?

Talaba javob berolmay, jim turib qoldi. Professor o‘z dalillaridan lazzatlanib, talabalar oldida faxrlandi.

Shunda boshqa bir talaba savol so‘rashga ruxsat so‘rab, qo‘l ko‘tardi. Professor ruxsat bergach, o‘rnidan turib, so‘radi:

– Janob professor! Sovuqlik bormi?

– Bu qanaqa savol?! Albatta, bor. Nima, o‘zing hech sovqotmaganmisan?

Talabalar kulib yuborishdi. Shunda haligi talaba:

– Aslida sovuqlik mavjud emas. Fizika qonunlariga ko‘ra, biz sovuqlik deydigan narsa, aslida issiqlikning yo‘qligidir. Fanda no‘l daraja harorat deb qabul qilingan o‘lcham Farengeyt o‘lchovida – 460 daraja hisoblanadi. Bu issiqlikning butkul yo‘qligini bildiradi. Agar butun olam bu darajaga tushib qolsa, borliq narsalar faqat issiq-sovuqni emas, balki boshqa holatlarni ham sezolmaydigan bo‘lib qoladi. Sovuqlik aslida yo‘q. Biz “sovuqlik” so‘zini issiqlik yo‘qligi yo kamligini isbotlash uchun ishlatamiz, – dedi.

Professorning bu gaplarni tasdiqlashdan boshqa iloji yo‘q edi. Talaba so‘zini davom ettirdi:

– Qorong‘ilik to‘g‘risida nima deysiz?

– Albatta, u bor!

– Siz yana xato aytdingiz! Qorong‘ilik ham aslida yo‘qdir. U aslida yorug‘likning yo‘qligidir. Biz yorug‘likni o‘rganamiz, qorong‘ilikni esa o‘rganolmaymiz. Shunday emasmi? Biz Nyuton prizmasi yordamida yorug‘likni rangli nurlarga bo‘lib yuborishimiz, ularning uzunligi va tezligini o‘rganishimiz mumkin. Lekin qorong‘ilik ustida bunday izlanishlar o‘tkazolmaymiz! Yoki yorug‘lik o‘lchash usullariga qararsiz? Shunday emasmi?! Demak, qorong‘ilik tushunchasini inson yorug‘lik yo‘qligini yoki kamligini ifodalash uchun ishlatadi.

Talaba professordan yana so‘radi:

– Yovuzlik va zulm bormi?

Professor:

– Albatta, bor! Uni biz har kuni ko‘ramiz. Dunyoda sodir bo‘layotgan jinoyatlar va zo‘ravonliklar... kishilarning bir-biriga zulm qilishi... Bular yovuzlik oqibati.

– Yovuzlik ham yo‘q narsa. Xudo yovuzlikni yaratmagan. Yovuzlik inson qalbida ezgulik, mehr-muhabbatning yo‘qligidir. Pok e’tiqod va mehr-muhabbat issiqlik va yorug‘lik kabi bor narsalardir. Yovuzlik esa sovuqlik bilan qorong‘ilikka o‘xshaydi. U issiqlik bo‘lmaganida kelgan sovuqlikka o‘xshaydi, yoki qorong‘ilik kabi yorug‘lik ketganida keladi.

Professor talabaning zakovatiga tan berdi. Bu talaba keyinchalik dunyoga mashhur olim bo‘lgan Albert Eynshteyn edi.

Zokirjon Sharifov tayyorladi.

• Олдинги
• Кейинги