Тупроқ худо бўла оладими?

“Энг ибратли ҳаётий ҳикоялар” танловига

Аввалдан айтиб қўйиш лозим — бунда ўзимни заррача мақташ ниятим йўқ. Ўшанда нимаики бўлган бўлса, Аллоҳнинг изни биландир.

Бу ҳикоя бундан 11 йил муқаддам, хорижий давлатлардан бирига қилинган сафар чоғида бўлган эди. Дунёнинг 18 та давлатидан тил ўрганиш курси амалиётини ўташ учун келган 120 чоғли талаба ичида эстониялик икки қиз ҳам бор эди. Уларнинг китобхонлиги, айниқса, кўнгилочар дастурлар чоғида ўзларини четга олиб туриши, ҳар бир нарса-ҳодисага ажиб ҳайрат билан боқишлари эътиборимни тортди. Бир оқшом дискотека ва чўмилишдан бош тортган уч-тўрт киши бир стол атрофида ўтириб қолдик ва яқиндан танишдик. Бири Алиса, иккинчиси Кадри экан. Шарқшунослик факултетида ўқишаркан. Суҳбатимиз шарқ алломалари асарларига тақалганда Алиса сўраб қолди:

— Нега “Лайли ва Мажнун”, “Фарҳод ва Ширин” каби асарларда ошиқ-маъшуқлар висолга етмайди? Барчасида бир хиллик... Ахир ҳаётда ҳадеб бундай бўлавермайди-ку...

Мен уларга мажозий ишқ, тасаввуф ҳақида билганларимни айтдим. Бунда биру бор бўлган Аллоҳга интилиш борлигини англатдим. Қизиғи, улар ҳали Ислом ҳақида тасаввурга эгамас экан. Гап айланиб динларга тақалди. Шунда улардан сўрадим:

—   Сизларнинг динингиз нима?

Улар елка қисишди.

—   Ибодат қиласизларми?

—   Ҳа, тупроққа сиғинамиз, — дейишди.

—   Нега? — дедим беихтиёр.

—   Чунки у бизга ризқ беради. Ундан турли ноз-неъмат униб чиқади.

—   Лекин сизу-биз унинг юзига оёқ қўямиз-ку?

—   Аҳлату чиқиндилар ҳам унинг бағрига тўкилади... — Ёнимдаги қримлик дўстим ҳам мулойим табассум ила қўшимча қилди.

Уларнинг юзи қизарди. Бири баҳсга киришди. Лекин мен ётиғи билан ерни хоҳлаганча “таҳқирласа” бўлишини, қўл билан ушлаш, оёқ билан тепиш, қўполроқ айтганда устига бавл қилиш ҳам мумкин бўлган нарса ҳеч қачон Худо бўлолмаслигини айтдим. Улар хайрлашмай туриб кетишди.

Орадан уч кун ўтгач, Алиса бир аҳволда ёнимга келди. Кўзлари киртайган, ранги сўниққан. Паришон бир вазиятда саломни ҳам унутиб савол берди:

— Борди-ю, ер Худомас экан, унда ким?

—   Аллоҳ!

—   У қаерда?

—   Ҳамма жойда.

—   Нега энди Қуёш, Ой ёки кўриниб турган бошқа бир жисм эмас, кўринмас бир нарсани айтаяпсан?

—   Уни кўриш, ушлаш мумкин бўлганида Илоҳ бўлолмасди...

—   Кўрмай туриб ишониб бўлмайди-ку, ахир...

Унинг изтиробини ҳис қилардим. Сал нарида шериги ҳам мўлтираб турган экан. Иккисини ўриндиққа таклиф этдим ва саволлар бердим.

— Хўш, жисмингиз кўринади-ю, руҳингиз-чи? Дарахтни тебратаётган шамолни айнан кўриб турибсизми? Кислородни-чи?... Кўрмай туриб ҳам борлигига барчамиз шоҳидлик берадиган қанча яратиқ бор ахир...

Ҳар иккиси ҳам ўйга толди. Яна хайрни насия қилиб, ўз тилида ўзаро гаплашиб кетиб қолишди. Сафаримиз якунига етай деганда улар яна йўлимни кесиб чиқишди. Биринчи бўлиб Алиса гап бошлади:

— Мусулмон бўлмоқчиман! Дугонам яна бир карра ўйлаб кўради. Хўш, динингнинг шартлари қандай? Қийин эмасми? Уни қайси китобдан ўргансам бўлади?...

Кўзларимдан ёш чиқиб кетди.

—   Субҳоналлоҳ! — дедим.

—   Бу нима деганинг? — тушунолмай сўради Алиса.

Ўзимни қўлга олиб, Яратганга шукр айтиб, дўстимнинг саволларига жавоб бердим. У эса қолган вақтда фақат китоб дўконларига кириб, турли тиллардаги Қуръони каримни йиғишга тутинди....

Учоққа чиқиш олдидан ҳар иккиси ўз совғасини берди. Мен ҳам уларга шарқ алломаларининг сара асарларидан ҳадя қилдим...

Орадан анча вақт ўтиб, Алисадан мактуб олдим. У бир мусулмон йигитга турмушга чиқибди. Фарзандларига ҳам Аллоҳни танитаётган экан...

Абдулатиф Абдуллаев

* * *

Avvaldan aytib qo‘yish lozim — bunda o‘zimni zarracha maqtash niyatim yo‘q. O‘shanda nimaiki bo‘lgan bo‘lsa, Allohning izni bilandir.

Bu hikoya bundan 11 yil muqaddam, xorijiy davlatlardan biriga qilingan safar chog‘ida bo‘lgan edi. Dunyoning 18 ta davlatidan til o‘rganish kursi amaliyotini o‘tash uchun kelgan 120 chog‘li talaba ichida estoniyalik ikki qiz ham bor edi. Ularning kitobxonligi, ayniqsa, ko‘ngilochar dasturlar chog‘ida o‘zlarini chetga olib turishi, har bir narsa-hodisaga ajib hayrat bilan boqishlari e’tiborimni tortdi. Bir oqshom diskoteka va cho‘milishdan bosh tortgan uch-to‘rt kishi bir stol atrofida o‘tirib qoldik va yaqindan tanishdik. Biri Alisa, ikkinchisi Kadri ekan. Sharqshunoslik fakultetida o‘qisharkan. Suhbatimiz sharq allomalari asarlariga taqalganda Alisa so‘rab qoldi:

— Nega “Layli va Majnun”, “Farhod va Shirin” kabi asarlarda oshiq-ma’shuqlar visolga yetmaydi? Barchasida bir xillik... Axir hayotda hadeb bunday bo‘lavermaydi-ku...

Men ularga majoziy ishq, tasavvuf haqida bilganlarimni aytdim. Bunda biru bor bo‘lgan Allohga intilish borligini anglatdim. Qizig‘i, ular hali Islom haqida tasavvurga egamas ekan. Gap aylanib dinlarga taqaldi. Shunda ulardan so‘radim:

—   Sizlarning diningiz nima?

Ular yelka qisishdi.

—   Ibodat qilasizlarmi?

—   Ha, tuproqqa sig‘inamiz, — deyishdi.

—   Nega? — dedim beixtiyor.

—   Chunki u bizga rizq beradi. Undan turli noz-ne’mat unib chiqadi.

—   Lekin sizu-biz uning yuziga oyoq qo‘yamiz-ku?

—   Ahlatu chiqindilar ham uning bag‘riga to‘kiladi... — Yonimdagi qrimlik do‘stim ham muloyim tabassum ila qo‘shimcha qildi.

Ularning yuzi qizardi. Biri bahsga kirishdi. Lekin men yotig‘i bilan yerni xohlagancha “tahqirlasa” bo‘lishini, qo‘l bilan ushlash, oyoq bilan tepish, qo‘polroq aytganda ustiga bavl qilish ham mumkin bo‘lgan narsa hech qachon Xudo bo‘lolmasligini aytdim. Ular xayrlashmay turib ketishdi.

Oradan uch kun o‘tgach, Alisa bir ahvolda yonimga keldi. Ko‘zlari kirtaygan, rangi so‘niqqan. Parishon bir vaziyatda salomni ham unutib savol berdi:

— Bordi-yu, yer Xudomas ekan, unda kim?

—   Alloh!

—   U qaerda?

—   Hamma joyda.

—   Nega endi Quyosh, Oy yoki ko‘rinib turgan boshqa bir jism emas, ko‘rinmas bir narsani aytayapsan?

—   Uni ko‘rish, ushlash mumkin bo‘lganida Iloh bo‘lolmasdi...

—   Ko‘rmay turib ishonib bo‘lmaydi-ku, axir...

Uning iztirobini his qilardim. Sal narida sherigi ham mo‘ltirab turgan ekan. Ikkisini o‘rindiqqa taklif etdim va savollar berdim.

— Xo‘sh, jismingiz ko‘rinadi-yu, ruhingiz-chi? Daraxtni tebratayotgan shamolni aynan ko‘rib turibsizmi? Kislorodni-chi?... Ko‘rmay turib ham borligiga barchamiz shohidlik beradigan qancha yaratiq bor axir...

Har ikkisi ham o‘yga toldi. Yana xayrni nasiya qilib, o‘z tilida o‘zaro gaplashib ketib qolishdi. Safarimiz yakuniga yetay deganda ular yana yo‘limni kesib chiqishdi. Birinchi bo‘lib Alisa gap boshladi:

— Musulmon bo‘lmoqchiman! Dugonam yana bir karra o‘ylab ko‘radi. Xo‘sh, diningning shartlari qanday? Qiyin emasmi? Uni qaysi kitobdan o‘rgansam bo‘ladi?...

Ko‘zlarimdan yosh chiqib ketdi.

—   Subhonalloh! — dedim.

—   Bu nima deganing? — tushunolmay so‘radi Alisa.

O‘zimni qo‘lga olib, Yaratganga shukr aytib, do‘stimning savollariga javob berdim. U esa qolgan vaqtda faqat kitob do‘konlariga kirib, turli tillardagi Qur’oni karimni yig‘ishga tutindi....

Uchoqqa chiqish oldidan har ikkisi o‘z sovg‘asini berdi. Men ham ularga sharq allomalarining sara asarlaridan hadya qildim...

Oradan ancha vaqt o‘tib, Alisadan maktub oldim. U bir musulmon yigitga turmushga chiqibdi. Farzandlariga ham Allohni tanitayotgan ekan...

Abdulatif Abdullayev

• Олдинги
• Кейинги