Бу – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам

“Маҳбуб Пайғамбар (с.а.в.)” номли сийрат танловига

Туғилишлари: Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам милодий 571 йилнинг апрель ойи/ҳижратдан 53 йил олдин, рабиъул аввал ойида душанба куни бомдод чоғида дунёга келганлар.

Туғилган саналари ҳақида бир нечта маълумот бор: 8, 9 ёки 12 рабиъул аввал бўлиши мумкин. Бу апрель ойининг 19, 20, ёки 23 санасига тўғри келади. Лекин рабиъул аввал ойининг тўққизинчи санаси душанба куни бўлган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Макка шаҳрида, Бану Ҳошим маҳалласида, амакилари Абу Толибнинг уйида туғилганлар.

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг туғилишларида Фиръавннинг аёли Осиё, Ийсо алайҳиссаломнинг онаси Марям келиб доялик қилган», деган гап асоссиздир. Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг туғилишларида Шифо бинти Авф розияллоҳу анҳо доялик қилган.

Саҳиҳ шажаралари: Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ибн Абдулмутталиб (исми Шайба) ибн Ҳошим (исми Амр) ибн Абдумаъносиф (исми Муғийра) ибн Қусай (исми Зайд) ибн Килоб (исми Ҳаким) ибн Мурра ибн Каъб ибн Луай ибн Ғолиб ибн Фиҳр ибн Молик ибн Назр (исми Қайс) ибн Кинона ибн Хузайма ибн Мудрика (исми Омир) ибн Илёс ибн Музар ибн Низор ибн Маъадд ибн Аднон.

Эмизилишлари: Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни аввало оналари Омина бинти Ваҳб етти кун эмизган, кейин амакилари Абу Лаҳабнинг озод қилган чўриси Сувайба эмизган.

Шундан сўнг, Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни Тоифнинг ортида жойлашган Бану Саъд қабиласига мансуб Ҳалима бинти Абу Зуайб розияллоҳу анҳо энг кўп эмизиш бахтига муяссар бўлган. У Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва салламни икки йил эмизган.

Энагалари: Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва салламга Абдуллоҳнинг жорияси бўлган Барака бинти Саълаба розияллоҳу анҳо энагалик қилган. У Абдуллоҳнинг вафотидан сўнг Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва салламнинг хонадонларида қолган. Кейинчалик Убайд ибн Ҳорис Хазражийга турмушга чиқиб, ундан Айман исмли ўғил кўриб, Умму Айман деб куняланган.

Хатна қилинишлари: Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва саллам етти кунлик бўлганларида боболари Абдумутталиб хатна қилган.

Шаққус содр (кўксиларини ёриб, қалбларини шайтоннинг васвасасидан тозалаш) воқеаси биринчи марта 4 ёшликларида (ҳижратдан аввалги 49 йил/мил. 575), Бану Саъд қабиласида эканликларида пайғамбарликка тайёрлаш учун содир бўлган.

Ушбу воқеадан сўнг Ҳалима розияллоҳу анҳо жуда хавотирга тушди ва Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни олиб Маккага қайтди.

Болаликлари: Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва саллам олти ёшга тўлганларида боболари Абдулмутталиб марҳум ўғлининг қабрини ва қариндош-уруғларини зиёрат қилиш мақсадида набираси Муҳаммад солаллоҳу алайҳи ва саллам, ходимаси Умму Айман ва келини Оминани олиб, Мадинага борди. У ерда қариндош-уруғларини зиёрат қилиб бир ой туришди. Қайтаётганларида, Омина бетоб бўлиб, Абво деган сўлим бир қишлоқда вафот этди.

Шундан сўнг боболари Абдулмутталиб у зотни қарамоғига олди. Икки йилдан сўнг боболари ҳам вафот этди. Кейин амакилари Абу Толиб у зотга ғамхўрлик қилишни зиммасига олди. У ушбу вазифани то ўлимига қадар муҳаббат билан адо этса ҳам, афсуски, Исломни қабул қилмади.

Шомга биринчи сафар: Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва саллам 12 ёш, икки ой ва ўн кунлик бўлганларида амакилари Абу Толиб у зотни олиб, Шомга тижорат сафарига чиқди. Бусро шаҳрига етганларида Бухайро номи билан танилган Жиржис (Георгий) исмли роҳибни учратдилар. У Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни келажакда Пайғамбар бўлишларини айтиб, яҳудийлар ва румликлар зарар етказишидан қўрқиб, у зотни Шомга олиб бормасликларини ва орқага қайтариб юборишларини сўраб ўтинди. Абу Толиб Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни ғуломларидан бирига қўшиб Маккага қайтариб юборди.

Фижор уруши: Исломдан  аввал – жохилият  даврида  Кинона  ва  Қурайш  қабилалари  билан  Қайс қабиласи ўртасида қирғин-барот уруш бўлиб ўтади. Бу урушга тарихда «Фижор жанги» (яъни, муқаддас ой ва муқаддас жойларни оёқости қилиш жанги) деб, ном берилган. Бу урушда Пайғамбаримиз алайҳиссалом камончи амакиларига ўқ узатиб турганлар. Шунда ёшлари нечада бўлганлиги ҳақида турли маълумотлар бор. Ибн Ҳишом раҳматуллоҳи алайҳи ўн беш ёшда бўлганлар деган бўлсалар, Ибн Исҳоқ раҳматуллоҳи алайҳи 20 ёшда деганлар. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳматуллоҳи алайҳи ҳазратлари Ибн Ҳишомнинг гапини олганлар.

Фузул шартномаси: Зулқаъда ойида тузилган. Мазкур иттифоққа Қурайшнинг  қуйидаги  уруғлари  бош  қўшди:  Бану  Ҳошим,  Бану  Муттолиб,  Асад  ибн  Абдул Уззо,  Зуҳра  ибн  Килоб  ва  Тайм  ибн  Мурра. Иттифоқда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам бўлганлар. Улар ёши ва обрў-эътибори  улуғ бўлгани учун Абдуллоҳ ибн Жудъон ат-Таймийнинг ҳовлисида тўпланиб, золимдан мазлумнинг ҳаққини олиб бериш учун ўзаро аҳд қилишди. Бу иттифоқнинг тузилишига Осс ибн Воил Зубайдлик бир кишининг молини сотиб олиб, ҳаққини бермагани сабаб бўлган эди.

Илк никоҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам 25 ёшларида Хадижа розияллоҳу анҳога уйландилар. Шунда Хадижа онамиз 40 ёшда бўлган бева эдилар. Пайғамбаримиз алайҳиссалом Хадижа онамиздан 4 қиз (Зайнаб, Умму Кулсум, Руқайя ва Фотима розияллоҳу анҳунна) ва 2 ўғил (Қосим ва Тоҳир розияллоҳу анҳумо. Тоҳир Абдуллоҳ деб ҳам номланар эди)лик бўлдилар.

Улар биргаликда 25 йилдан ортиқроқ ҳаёт кечирдилар. Бу вақтда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бошқа аёлга уйланмадилар.

Набий алайҳиссаломнинг бошқа аёллари (розияллоҳу анҳунна):

Савда бинти Замъага нубувватнинг 10 йили, Хадижа онамизнинг вафотларидан бир ой ўтиб, шаввол ойида уйланганлар.

Оиша бинти Абу Бакрга нубувватнинг 11 йили уйланганлар, ҳижратдан 7 ой ўтиб бирга яшай бошлаганлар. Набий алайҳиссалом фақат Оиша онамизнинг биринчи турмушлари бўлганлар. Оиша онамиз у зотдан 18 ёшда бева қолганлар.

Ҳафса бинти Умарга ҳижрий 3 йилнинг шаъбон ойида уйланганлар.

Зайнаб бинти Хузаймага ҳижрий 4 йилда уйланганлар. Орадан 3 йил ўтиб у киши вафот этди. У киши мискинларга муруввати сабаб «Мискинлар онаси» унвонини олган эдилар.

Умму Салама Ҳинд бинти Абу Умайяга ҳижрий 4 йилнинг шаввол ойида уйланганлар.

Зайнаб бинти Жаҳш – Аммаларининг қизи. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг вафотларидан сўнг у зотнинг аёллари орасида биринчи бўлиб вафот этганлар.

Жувайрия бинти Ҳорис - Хузоъанинг Банул Мусталиқ қабиласи бошлиғи Ҳориснинг қизи.

Умму Ҳабиба Рамла бинти Абу Суфёнга 7 ҳижрий йилда уйланганлар.

Сафийя бинти Ҳуяйга ҳижрий еттинчи йилда Хайбар фатҳидан сўнг уйланганлар.

Маймуна бинти Ҳорисга 7 ҳижрий йилнинг зулқаъда ойида уйланганлар.

Хадижа ва Зайнаб бинти Хузайма розияллоҳу анҳумо Набий алайҳиссаломнинг тирикликларида вафот қилган, қолган тўққизталари у зот вафот қилганларида ҳаёт эди.

Каъбани қайта қуриш: Бу вақтда Набий алайҳиссалом 35 ёшда эдилар. Сув тошқини туфайли зарар кўрган Каъбани қайта тиклаш учун қабилалар йиғилиб иш бошлашади, қачонки ҳажарул асвадни ўрнига қўйишга келганда улар ўзаро шараф талашадилар. Шунда улар эшикдан биринчи кирган киши муаммони ҳал қилиб беради дея келишиб оладилар. Аллоҳнинг марҳамати ила Муҳаммад алайҳиссалом эшикдан биринчи кирадилар ва ўзларининг зукколиклари билан муаммога осонгина ечим топиб берадилар: ҳажарул асвадни бир матонинг устига қўйиб, ҳар бир қабиладан бўлган бир вакил матони бир учидан ушлаб ҳажарул асвадни жойига этади, Набий алайҳиссалом эса уни олиб ўрнига қўядилар.

Илк ваҳий: Рамазон ойининг йигирма биринчи кечаси, душанба куни, милодий 610 йилнинг 10 августида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳиро ғорида бўлганларида Жаброил алайҳиссалом илк ваҳийни олиб тушди. Ўшанда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тавваллудларига қамарий ҳисоб билан 40 йил, 6 ой ва12 кун, шамсий ҳисоб билан эса 39 йил, уч ой ва 20 кун бўлган эди.

«Иқро» сурасининг илк оятлари нозил бўлиши ила набий бўлдилар, «Муддассир» сурасининг илк оятлари нозил бўлиши билан расул бўлдилар.

Уч йил давомида одамларни Исломга махфий даъват қилдилар. Шундай бўлса ҳам бу вақтда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга ва мусулмонларга кўп озорлар етказилди.

Ошкора даъватга ўтиш Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг қуйидаги амри ила бўлди:

«Ва яқин қариндошларингни огоҳлантир. Ва сенга эргашган мўминларга қанотингни пастлат». Шуаро сураси, 214-215 - оятлар.

Расулуллоҳ  соллаллоҳу  алайҳи  васаллам  мана  шу  оятга биноан  аввал қариндош-уруғларини Макка даврининг тўртинчи йили бошидан ошкора даъват қилишни бошлаганлар.

«Бас, сенга амр этилган нарсани юзага чиқар ва мушриклардан юз ўгир» ояти (Ҳижр сураси, 94-оят.) нозил бўлганидан кейин эса, ошкора даъватни оммавий тарзда қилиб юборадилар.

Маҳзунлик йили ва Тоифга сафар: Нубувватнинг ўнинчи йилида Хадижа розияллоҳу анҳо ва Абу Толиб вафот этгач мушриклар мусулмонларга аввалгидан ҳам зиёдароқ озор етказа бошлашди. Қаршилик ниҳоятда кучайиб, Маккада даъват қилиш мушкул бўлиб қолган эди. Шунда Набий алайҳиссалом мавлолари Зайд ибн Ҳориса розияллоҳу анҳу билан бирга шарафли кишиларнинг шаҳри дея Тоифга сафар қилдилар.

Тоифга етиб боргач, Набий солаллоҳу алайҳи ва саллам қавм бошлиқлари  билан гаплашдилар ва уларни Исломга чақирдилар. У зотнинг кутганидан тамомила тескари равишда, улар у зотга жуда қўполлик қилишди. Улар у зотни ҳақорат ва мазах қилишди, ярамас одамлар тўдаси у зотга орқадан тош отди, натижада Набий солаллоҳу алайҳи ва салламдан қон кета бошлади. Қачон Набий солаллоҳу алайҳи ва саллам бироз ўтирсалар, ерюткур одамлар у зотнинг ортидан таъқиб этди ва у зотга яна тошлар ёғдира бошлашди. Набий солаллоҳу алайҳи ва салламни муҳофаза қилаётган Ҳазрати Зайд ибн Ҳориса розияллоҳу анҳу ҳам жароҳатландилар.

Тоифдан қайтиш вақтида Набий солаллоҳу алайҳи ва саллам мевали боғда дам олиб жўшқин дуо қилдилар. Бу дуодан сўнг бирин-кетин кушойишлар кела бошлади: аввало Аддос розияллоҳу анҳу Исломга кирди, сўнг қайтишларида жинларнинг бир гуруҳи у зотнинг Қуръон тиловат қилаётганларини тинглаб иймонга келишди, Маккага келганларидан сўнг мўъжизалардан аввал ойнинг иккига бўлиниши, сўнг исро ва меърож ҳодисалари рўй берди.

Мадинаи Мунавварада Ислом: Меърож воқеасидан сўнг Набий алайҳиссалом ҳаж мавсумида Мадиналик кишиларнинг бир гуруҳини Исломга чақирдилар, улар мусулмон бўлди. Кейин улар Мадинага қайтиб бориб келаси ҳаж мавсумигача қавмини даъват қилиб, келаси йили Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига 72 та мусулмон келди. Шундан сўнг Мадинаи Мунавварага ҳижрат қилиш бошланди. Саҳобалар бирин-кетин ҳижрат қилишди, деярли ҳаммадан сўнг – мушриклар тўда бўлиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни ўлдириш учун тайёргарлик кўрганидан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга ҳижратга изн бўлди ва Абу Бакр розияллоҳу анҳу билан бирга Мадинага ҳижрат қилдилар.

Мадинада ҳаёт, Бадр урушининг келиб чиқиши: Улар Мадинага етиб боргач масжид қурдилар, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг аёллари учун масжиднинг ёнидан хоналар қурдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам муҳожир ва ансорларни Аллоҳ учун биродар кириштириб қўйдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинадаги яҳудийлар билан тинч яшаш учун битим туздилар. Азон жорий қилинди. Шу тариқа мусулмонлар тинч-тотув, эзгулик йўлида фаровон ҳаёт кечираётган эдилар, лекин мушриклар Исломни бутунлай йўқ қилиб юбориш ҳаракатидан тўхтамадилар. Натижада Аллоҳ таоло урушга изн берди ва бадр жанги келиб чиқди. Шу кунгача мусулмонларга бемисл қийноқлар етказилганда ҳам ҳатто қаршилик қилинмас эди, энди Аллоҳ таоло изн берди.

Баъзи жанглар: Бадрда мусулмонлар ғалаба қозонди, мушриклардан 70 таси ҳалок бўлди ва 70 таси асир тушди. Мушриклар товон тўлаб, бунга қодир бўлмаса 10 та болага таълим бериш орқали озод бўлди.

Улар мағлубият аламидан ва мусулмонларни бутунлай йўқ қилиш пайида Уҳуд урушини келтириб чиқардилар. Унда мусулмонлар дастлаб ғалабага эришиб, сўнг ўз хатолари туфайли мағлуб бўлдилар. Жангда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам жароҳатландилар, саҳобалар розияллоҳу анҳум ниҳоятда фидокорлик билан жанг қилдилар, улардан 70 киши шаҳид бўлди, оғир жароҳатланганлар ҳам бўлди.

Ҳижрий бешинчи йилда Хандақ (Аҳзоб) жанги бўлди. Бунга сабаб гуруҳ-гуруҳ Исломнинг душманлари бирлашиб, Исломни бутунлай йўқ қилиш ниятида эдилар. Бу жангда Салмон Форсий розияллоҳу анҳунинг таклифлари билан душман билан орада хандақ (чуқур) қазилди. Шу сабаб душман хандақдан ўта олмай катта жанг бўлмади, ўқ отиш ва яккама-якка жанг каби кичик тўқнашувлар бўлди. Душманлар деярли ўн беш кун Мадинани қуршаб туришди, бу вақтда мусулмонларнинг озиқ-овқат таъминоти тугаб анча қийинчилик бўлди. Сўнг Аллоҳ таолонинг нусрати келди: қаттиқ шамол туриб душманнинг чодири бузилиб, қозонлари ағнади. Шериклари билан ораларида низо ҳам чиқди. Мушриклар ортга қайтишди.

Олтинчи ҳижрий йилда умра ниятида Маккага келаётган мусулмонларга кофирлар қаршилик қилиб Маккага киргизмади. Ҳудайбия сулҳи тузилди.

Еттинчи ҳижрий йилда мусулмонларга қарши ҳаракат қилаётган яҳудийлар билан Хайбар жанги бўлди ва мусулмонлар ғалабага эришди.

Саккизинчи ҳижрий йилда Мута жанги бўлди. Бу жангда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ўзлари иштирок этмаган бўлсалар ҳам у жанг деб юритилади. Мусулмонлар элчисининг ўлдирилиши натижасида келиб чиқган мазкур жангда мусулмонларнинг уч минг кишилик қўшини қарийб 150 минг кишилик душманга қаршилик қилдилар. Бу жангда Зайд ибн Ҳориса, Жаъфар ибн Абу Толиб, Абдуллоҳ ибн Равоҳа розияллоҳу анҳум кетма-кет амир бўлиб шаҳид бўлдилар. Сўнг амирликни Холид ибн Валид розияллоҳу анҳу қўлга олиб ўзларининг моҳир тадбирлари билан душман қалбига ғулғула солдилар. Шу сабаб душман уларга ҳужум қилмай, жанг якун топди.

Шу билан бирга шу йили Макка фатҳ этилди. Ҳунайн ва Тоиф жанглари бўлди. Уларда ҳам мусулмонлар муваффақиятга эришди.

Ҳижрий тўққизинчи йилда Табук ғазоти бўлди. Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам чиққан энг сўнги ғазот эди. Лекин жанг бўлмади. Мусулмонлардан қўрққан душман қочиб қолган эди.

Шу йилда – Табукдан қайтгач, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳуни ҳажнинг амири қилиб тайинладилар ва уни Маккага юбордилар.

Ҳижрий ўнинчи йилда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам юз мингдан ортиқ саҳобалар розияллоҳу анҳум билан бирга ҳажга йўл олдилар. Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг Исломдаги биринчи ва сўнгги ҳажлари эди. Унда ўта таъсирчан хутба қилганларидан бу ҳажни видолашув ҳажи эканини ўшандаёқ билишди.

Ҳижрий ўн биринчи йилда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳуни амир қилиб Румга қарши сарийя тайёрладилар. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам бетоб бўлиб қолганларида, бу қўшин ҳали Мадинадан жўнамаган эди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундан сўнг дунёдан ўтдилар ва Ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳу бу қўшинни жўнатди.

Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг вафотлари: Ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг беморликлари тобора ортиб, масжидга ҳам чиқа олмай қолдилар. Фақат ансорларнинг у зотнинг суҳбатларини эслаб йиғлаётганларидан хабар топганларидан сўнг баъзи саҳобаларига суяниб масжидга чиқиб минбарнинг энг қуйи поғонасида сўнги бор ўтирдилар ва бир оз хутба қилдилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам жамоатга чиқа олмай қолганларида одамларга Абу Бакр розияллоҳу анҳу намоз ўқиб беришларини амр қилган эдилар. Душанба куни, робиъул аввалнинг ўн иккинчисида саҳобалар розияллоҳу анҳум Абу Бакр розияллоҳу анҳунинг ортидан бомдод намозини ўқиётганда Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам хоналарининг пардасини кўтардилар, саҳобалар розияллоҳу анҳумни кўрдилар ва табассум қилдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламни кўргач Ҳазрати Абу Бакр розияллоҳу анҳу орқа томонга силжий бошладилар ва саҳобалар розияллоҳу анҳум қувонганликларидан намозда диққатларини жамлай олмай қолишди. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам уларга намозни охирига етказишга ишора қилдилар ва пардани туширдилар. Шундан сўнг Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам хоналаридан чиқмадилар...

Бу милодий 632 йил, 6 июнь куни юз берди.

Ғиёсиддин Муҳаммад Юсуф

Фойдаланилган манбалар рўйхати:

1. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳматуллоҳи алайҳининг «Ҳадис ва Ҳаёт» номли китобларининг 19, 24, 25 жузлари.
2. Абдул Азим Зиёуддин ҳафизаҳуллоҳнинг «Сиз Пайғамбарни кўрганмисиз?» номли китоблари.
3. Абдул Азим Зиёуддин ҳафизаҳуллоҳнинг «Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи ва саллам ва аҳли байт» номли китоблари.
4. Мавлоно Сиддиқ Аҳмад Бандви раҳматуллоҳи алайҳининг «Муҳаммад солаллоҳу алайҳи ва салламнинг сийрати» номли китоблари.
5. Сафиййурраҳмон Муборакпурийнинг «Ар-раҳиқ ул-махтум» китоблари.

Tug‘ilishlari: Muhammad sollallohu alayhi va sallam milodiy 571 yilning aprel oyi/hijratdan 53 yil oldin, rabi’ul avval oyida dushanba kuni bomdod chog‘ida dunyoga kelganlar.

Tug‘ilgan sanalari haqida bir nechta ma’lumot bor: 8, 9 yoki 12 rabi’ul avval bo‘lishi mumkin. Bu aprel oyining 19, 20, yoki 23 sanasiga to‘g‘ri keladi. Lekin rabi’ul avval oyining to‘qqizinchi sanasi dushanba kuni bo‘lgan.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Makka shahrida, Banu Hoshim mahallasida, amakilari Abu Tolibning uyida tug‘ilganlar.

«Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning tug‘ilishlarida Fir’avnning ayoli Osiyo, Iyso alayhissalomning onasi Maryam kelib doyalik qilgan», degan gap asossizdir. Payg‘ambarimiz alayhissalomning tug‘ilishlarida Shifo binti Avf roziyallohu anho doyalik qilgan.

Sahih shajaralari: Muhammad ibn Abdulloh ibn Abdulmuttalib (ismi Shayba) ibn Hoshim (ismi Amr) ibn Abduma’nosif (ismi Mug‘iyra) ibn Qusay (ismi Zayd) ibn Kilob (ismi Hakim) ibn Murra ibn Ka’b ibn Luay ibn G‘olib ibn Fihr ibn Molik ibn Nazr (ismi Qays) ibn Kinona ibn Xuzayma ibn Mudrika (ismi Omir) ibn Ilyos ibn Muzar ibn Nizor ibn Ma’add ibn Adnon.

Emizilishlari: Nabiy solallohu alayhi va sallamni avvalo onalari Omina binti Vahb yetti kun emizgan, keyin amakilari Abu Lahabning ozod qilgan cho‘risi Suvayba emizgan.

Shundan so‘ng, Nabiy solallohu alayhi va sallamni Toifning ortida joylashgan Banu Sa’d qabilasiga mansub Halima binti Abu Zuayb roziyallohu anho eng ko‘p emizish baxtiga muyassar bo‘lgan. U Rasululloh solallohu alayhi va sallamni ikki yil emizgan.

Enagalari: Rasululloh solallohu alayhi va sallamga Abdullohning joriyasi bo‘lgan Baraka binti Sa’laba roziyallohu anho enagalik qilgan. U Abdullohning vafotidan so‘ng Rasululloh solallohu alayhi va sallamning xonadonlarida qolgan. Keyinchalik Ubayd ibn Horis Xazrajiyga turmushga chiqib, undan Ayman ismli o‘g‘il ko‘rib, Ummu Ayman deb kunyalangan.

Xatna qilinishlari: Rasululloh solallohu alayhi va sallam yetti kunlik bo‘lganlarida bobolari Abdumuttalib xatna qilgan.

Shaqqus sodr (ko‘ksilarini yorib, qalblarini shaytonning vasvasasidan tozalash) voqeasi birinchi marta 4 yoshliklarida (hijratdan avvalgi 49 yil/mil. 575), Banu Sa’d qabilasida ekanliklarida payg‘ambarlikka tayyorlash uchun sodir bo‘lgan.

Ushbu voqeadan so‘ng Halima roziyallohu anho juda xavotirga tushdi va Nabiy solallohu alayhi va sallamni olib Makkaga qaytdi.

Bolaliklari: Rasululloh solallohu alayhi va sallam olti yoshga to‘lganlarida bobolari Abdulmuttalib marhum o‘g‘lining qabrini va qarindosh-urug‘larini ziyorat qilish maqsadida nabirasi Muhammad solallohu alayhi va sallam, xodimasi Ummu Ayman va kelini Ominani olib, Madinaga bordi. U yerda qarindosh-urug‘larini ziyorat qilib bir oy turishdi. Qaytayotganlarida, Omina betob bo‘lib, Abvo degan so‘lim bir qishloqda vafot etdi.

Shundan so‘ng bobolari Abdulmuttalib u zotni qaramog‘iga oldi. Ikki yildan so‘ng bobolari ham vafot etdi. Keyin amakilari Abu Tolib u zotga g‘amxo‘rlik qilishni zimmasiga oldi. U ushbu vazifani to o‘limiga qadar muhabbat bilan ado etsa ham, afsuski, Islomni qabul qilmadi.

Shomga birinchi safar: Rasululloh solallohu alayhi va sallam 12 yosh, ikki oy va o‘n kunlik bo‘lganlarida amakilari Abu Tolib u zotni olib, Shomga tijorat safariga chiqdi. Busro shahriga yetganlarida Buxayro nomi bilan tanilgan Jirjis (Georgiy) ismli rohibni uchratdilar. U Nabiy solallohu alayhi va sallamni kelajakda Payg‘ambar bo‘lishlarini aytib, yahudiylar va rumliklar zarar yetkazishidan qo‘rqib, u zotni Shomga olib bormasliklarini va orqaga qaytarib yuborishlarini so‘rab o‘tindi. Abu Tolib Nabiy solallohu alayhi va sallamni g‘ulomlaridan biriga qo‘shib Makkaga qaytarib yubordi.

Fijor urushi: Islomdan  avval – joxiliyat  davrida  Kinona  va  Quraysh  qabilalari  bilan  Qays qabilasi o‘rtasida qirg‘in-barot urush bo‘lib o‘tadi. Bu urushga tarixda «Fijor jangi» (ya’ni, muqaddas oy va muqaddas joylarni oyoqosti qilish jangi) deb, nom berilgan. Bu urushda Payg‘ambarimiz alayhissalom kamonchi amakilariga o‘q uzatib turganlar. Shunda yoshlari nechada bo‘lganligi haqida turli ma’lumotlar bor. Ibn Hishom rahmatullohi alayhi o‘n besh yoshda bo‘lganlar degan bo‘lsalar, Ibn Ishoq rahmatullohi alayhi 20 yoshda deganlar. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahmatullohi alayhi hazratlari Ibn Hishomning gapini olganlar.

Fuzul shartnomasi: Zulqa’da oyida tuzilgan. Mazkur ittifoqqa Qurayshning  quyidagi  urug‘lari  bosh  qo‘shdi:  Banu  Hoshim,  Banu  Muttolib,  Asad  ibn  Abdul Uzzo,  Zuhra  ibn  Kilob  va  Taym  ibn  Murra. Ittifoqda Nabiy sollallohu alayhi va sallam ham bo‘lganlar. Ular yoshi va obro‘-e’tibori  ulug‘ bo‘lgani uchun Abdulloh ibn Jud’on at-Taymiyning hovlisida to‘planib, zolimdan mazlumning haqqini olib berish uchun o‘zaro ahd qilishdi. Bu ittifoqning tuzilishiga Oss ibn Voil Zubaydlik bir kishining molini sotib olib, haqqini bermagani sabab bo‘lgan edi.

Ilk nikoh: Rasululloh sollallohu alayhi va sallam 25 yoshlarida Xadija roziyallohu anhoga uylandilar. Shunda Xadija onamiz 40 yoshda bo‘lgan beva edilar. Payg‘ambarimiz alayhissalom Xadija onamizdan 4 qiz (Zaynab, Ummu Kulsum, Ruqayya va Fotima roziyallohu anhunna) va 2 o‘g‘il (Qosim va Tohir roziyallohu anhumo. Tohir Abdulloh deb ham nomlanar edi)lik bo‘ldilar.

Ular birgalikda 25 yildan ortiqroq hayot kechirdilar. Bu vaqtda Nabiy sollallohu alayhi va sallam boshqa ayolga uylanmadilar.

Nabiy alayhissalomning boshqa ayollari (roziyallohu anhunna):

Savda binti Zam’aga nubuvvatning 10 yili, Xadija onamizning vafotlaridan bir oy o‘tib, shavvol oyida uylanganlar.

Oisha binti Abu Bakrga nubuvvatning 11 yili uylanganlar, hijratdan 7 oy o‘tib birga yashay boshlaganlar. Nabiy alayhissalom faqat Oisha onamizning birinchi turmushlari bo‘lganlar. Oisha onamiz u zotdan 18 yoshda beva qolganlar.

Hafsa binti Umarga hijriy 3 yilning sha’bon oyida uylanganlar.

Zaynab binti Xuzaymaga hijriy 4 yilda uylanganlar. Oradan 3 yil o‘tib u kishi vafot etdi. U kishi miskinlarga muruvvati sabab «Miskinlar onasi» unvonini olgan edilar.

Ummu Salama Hind binti Abu Umayyaga hijriy 4 yilning shavvol oyida uylanganlar.

Zaynab binti Jahsh – Ammalarining qizi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning vafotlaridan so‘ng u zotning ayollari orasida birinchi bo‘lib vafot etganlar.

Juvayriya binti Horis - Xuzo’aning Banul Mustaliq qabilasi boshlig‘i Horisning qizi.

Ummu Habiba Ramla binti Abu Sufyonga 7 hijriy yilda uylanganlar.

Safiyya binti Huyayga hijriy yettinchi yilda Xaybar fathidan so‘ng uylanganlar.

Maymuna binti Horisga 7 hijriy yilning zulqa’da oyida uylanganlar.

Xadija va Zaynab binti Xuzayma roziyallohu anhumo Nabiy alayhissalomning tirikliklarida vafot qilgan, qolgan to‘qqiztalari u zot vafot qilganlarida hayot edi.

Ka’bani qayta qurish: Bu vaqtda Nabiy alayhissalom 35 yoshda edilar. Suv toshqini tufayli zarar ko‘rgan Ka’bani qayta tiklash uchun qabilalar yig‘ilib ish boshlashadi, qachonki hajarul asvadni o‘rniga qo‘yishga kelganda ular o‘zaro sharaf talashadilar. Shunda ular eshikdan birinchi kirgan kishi muammoni hal qilib beradi deya kelishib oladilar. Allohning marhamati ila Muhammad alayhissalom eshikdan birinchi kiradilar va o‘zlarining zukkoliklari bilan muammoga osongina yechim topib beradilar: hajarul asvadni bir matoning ustiga qo‘yib, har bir qabiladan bo‘lgan bir vakil matoni bir uchidan ushlab hajarul asvadni joyiga etadi, Nabiy alayhissalom esa uni olib o‘rniga qo‘yadilar.

Ilk vahiy: Ramazon oyining yigirma birinchi kechasi, dushanba kuni, milodiy 610 yilning 10 avgustida Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Hiro g‘orida bo‘lganlarida Jabroil alayhissalom ilk vahiyni olib tushdi. O‘shanda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam tavvalludlariga qamariy hisob bilan 40 yil, 6 oy va12 kun, shamsiy hisob bilan esa 39 yil, uch oy va 20 kun bo‘lgan edi.

«Iqro» surasining ilk oyatlari nozil bo‘lishi ila nabiy bo‘ldilar, «Muddassir» surasining ilk oyatlari nozil bo‘lishi bilan rasul bo‘ldilar.

Uch yil davomida odamlarni Islomga maxfiy da’vat qildilar. Shunday bo‘lsa ham bu vaqtda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga va musulmonlarga ko‘p ozorlar yetkazildi.

Oshkora da’vatga o‘tish Alloh subhanahu va taoloning quyidagi amri ila bo‘ldi:

«Va yaqin qarindoshlaringni ogohlantir. Va senga ergashgan mo‘minlarga qanotingni pastlat». Shuaro surasi, 214-215 - oyatlar.

Rasululloh  sollallohu  alayhi  vasallam  mana  shu  oyatga binoan  avval qarindosh-urug‘larini Makka davrining to‘rtinchi yili boshidan oshkora da’vat qilishni boshlaganlar.

«Bas, senga amr etilgan narsani yuzaga chiqar va mushriklardan yuz o‘gir» oyati (Hijr surasi, 94-oyat.) nozil bo‘lganidan keyin esa, oshkora da’vatni ommaviy tarzda qilib yuboradilar.

Mahzunlik yili va Toifga safar: Nubuvvatning o‘ninchi yilida Xadija roziyallohu anho va Abu Tolib vafot etgach mushriklar musulmonlarga avvalgidan ham ziyodaroq ozor yetkaza boshlashdi. Qarshilik nihoyatda kuchayib, Makkada da’vat qilish mushkul bo‘lib qolgan edi. Shunda Nabiy alayhissalom mavlolari Zayd ibn Horisa roziyallohu anhu bilan birga sharafli kishilarning shahri deya Toifga safar qildilar.

Toifga yetib borgach, Nabiy solallohu alayhi va sallam qavm boshliqlari  bilan gaplashdilar va ularni Islomga chaqirdilar. U zotning kutganidan tamomila teskari ravishda, ular u zotga juda qo‘pollik qilishdi. Ular u zotni haqorat va mazax qilishdi, yaramas odamlar to‘dasi u zotga orqadan tosh otdi, natijada Nabiy solallohu alayhi va sallamdan qon keta boshladi. Qachon Nabiy solallohu alayhi va sallam biroz o‘tirsalar, yeryutkur odamlar u zotning ortidan ta’qib etdi va u zotga yana toshlar yog‘dira boshlashdi. Nabiy solallohu alayhi va sallamni muhofaza qilayotgan Hazrati Zayd ibn Horisa roziyallohu anhu ham jarohatlandilar.

Toifdan qaytish vaqtida Nabiy solallohu alayhi va sallam mevali bog‘da dam olib jo‘shqin duo qildilar. Bu duodan so‘ng birin-ketin kushoyishlar kela boshladi: avvalo Addos roziyallohu anhu Islomga kirdi, so‘ng qaytishlarida jinlarning bir guruhi u zotning Qur’on tilovat qilayotganlarini tinglab iymonga kelishdi, Makkaga kelganlaridan so‘ng mo‘‘jizalardan avval oyning ikkiga bo‘linishi, so‘ng isro va me’roj hodisalari ro‘y berdi.

Madinai Munavvarada Islom: Me’roj voqeasidan so‘ng Nabiy alayhissalom haj mavsumida Madinalik kishilarning bir guruhini Islomga chaqirdilar, ular musulmon bo‘ldi. Keyin ular Madinaga qaytib borib kelasi haj mavsumigacha qavmini da’vat qilib, kelasi yili Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlariga 72 ta musulmon keldi. Shundan so‘ng Madinai Munavvaraga hijrat qilish boshlandi. Sahobalar birin-ketin hijrat qilishdi, deyarli hammadan so‘ng – mushriklar to‘da bo‘lib, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamni o‘ldirish uchun tayyorgarlik ko‘rganidan so‘ng Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga hijratga izn bo‘ldi va Abu Bakr roziyallohu anhu bilan birga Madinaga hijrat qildilar.

Madinada hayot, Badr urushining kelib chiqishi: Ular Madinaga yetib borgach masjid qurdilar, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning ayollari uchun masjidning yonidan xonalar qurdilar. Nabiy sollallohu alayhi va sallam muhojir va ansorlarni Alloh uchun birodar kirishtirib qo‘ydilar. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Madinadagi yahudiylar bilan tinch yashash uchun bitim tuzdilar. Azon joriy qilindi. Shu tariqa musulmonlar tinch-totuv, ezgulik yo‘lida farovon hayot kechirayotgan edilar, lekin mushriklar Islomni butunlay yo‘q qilib yuborish harakatidan to‘xtamadilar. Natijada Alloh taolo urushga izn berdi va badr jangi kelib chiqdi. Shu kungacha musulmonlarga bemisl qiynoqlar yetkazilganda ham hatto qarshilik qilinmas edi, endi Alloh taolo izn berdi.

Ba’zi janglar: Badrda musulmonlar g‘alaba qozondi, mushriklardan 70 tasi halok bo‘ldi va 70 tasi asir tushdi. Mushriklar tovon to‘lab, bunga qodir bo‘lmasa 10 ta bolaga ta’lim berish orqali ozod bo‘ldi.

Ular mag‘lubiyat alamidan va musulmonlarni butunlay yo‘q qilish payida Uhud urushini keltirib chiqardilar. Unda musulmonlar dastlab g‘alabaga erishib, so‘ng o‘z xatolari tufayli mag‘lub bo‘ldilar. Jangda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ham jarohatlandilar, sahobalar roziyallohu anhum nihoyatda fidokorlik bilan jang qildilar, ulardan 70 kishi shahid bo‘ldi, og‘ir jarohatlanganlar ham bo‘ldi.

Hijriy beshinchi yilda Xandaq (Ahzob) jangi bo‘ldi. Bunga sabab guruh-guruh Islomning dushmanlari birlashib, Islomni butunlay yo‘q qilish niyatida edilar. Bu jangda Salmon Forsiy roziyallohu anhuning takliflari bilan dushman bilan orada xandaq (chuqur) qazildi. Shu sabab dushman xandaqdan o‘ta olmay katta jang bo‘lmadi, o‘q otish va yakkama-yakka jang kabi kichik to‘qnashuvlar bo‘ldi. Dushmanlar deyarli o‘n besh kun Madinani qurshab turishdi, bu vaqtda musulmonlarning oziq-ovqat ta’minoti tugab ancha qiyinchilik bo‘ldi. So‘ng Alloh taoloning nusrati keldi: qattiq shamol turib dushmanning chodiri buzilib, qozonlari ag‘nadi. Sheriklari bilan oralarida nizo ham chiqdi. Mushriklar ortga qaytishdi.

Oltinchi hijriy yilda umra niyatida Makkaga kelayotgan musulmonlarga kofirlar qarshilik qilib Makkaga kirgizmadi. Hudaybiya sulhi tuzildi.

Yettinchi hijriy yilda musulmonlarga qarshi harakat qilayotgan yahudiylar bilan Xaybar jangi bo‘ldi va musulmonlar g‘alabaga erishdi.

Sakkizinchi hijriy yilda Muta jangi bo‘ldi. Bu jangda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam o‘zlari ishtirok etmagan bo‘lsalar ham u jang deb yuritiladi. Musulmonlar elchisining o‘ldirilishi natijasida kelib chiqgan mazkur jangda musulmonlarning uch ming kishilik qo‘shini qariyb 150 ming kishilik dushmanga qarshilik qildilar. Bu jangda Zayd ibn Horisa, Ja’far ibn Abu Tolib, Abdulloh ibn Ravoha roziyallohu anhum ketma-ket amir bo‘lib shahid bo‘ldilar. So‘ng amirlikni Xolid ibn Valid roziyallohu anhu qo‘lga olib o‘zlarining mohir tadbirlari bilan dushman qalbiga g‘ulg‘ula soldilar. Shu sabab dushman ularga hujum qilmay, jang yakun topdi.

Shu bilan birga shu yili Makka fath etildi. Hunayn va Toif janglari bo‘ldi. Ularda ham musulmonlar muvaffaqiyatga erishdi.

Hijriy to‘qqizinchi yilda Tabuk g‘azoti bo‘ldi. Bu Rasululloh sollallohu alayhi va sallam chiqqan eng so‘ngi g‘azot edi. Lekin jang bo‘lmadi. Musulmonlardan qo‘rqqan dushman qochib qolgan edi.

Shu yilda – Tabukdan qaytgach, Nabiy sollallohu alayhi va sallam Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhuni hajning amiri qilib tayinladilar va uni Makkaga yubordilar.

Hijriy o‘ninchi yilda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam yuz mingdan ortiq sahobalar roziyallohu anhum bilan birga hajga yo‘l oldilar. Bu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning Islomdagi birinchi va so‘nggi hajlari edi. Unda o‘ta ta’sirchan xutba qilganlaridan bu hajni vidolashuv haji ekanini o‘shandayoq bilishdi.

Hijriy o‘n birinchi yilda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Usoma ibn Zayd roziyallohu anhuni amir qilib Rumga qarshi sariyya tayyorladilar. Nabiy sollallohu alayhi va sallam betob bo‘lib qolganlarida, bu qo‘shin hali Madinadan jo‘namagan edi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam shundan so‘ng dunyodan o‘tdilar va Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu bu qo‘shinni jo‘natdi.

Payg‘ambarimiz alayhissalomning vafotlari: Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning bemorliklari tobora ortib, masjidga ham chiqa olmay qoldilar. Faqat ansorlarning u zotning suhbatlarini eslab yig‘layotganlaridan xabar topganlaridan so‘ng ba’zi sahobalariga suyanib masjidga chiqib minbarning eng quyi pog‘onasida so‘ngi bor o‘tirdilar va bir oz xutba qildilar.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam jamoatga chiqa olmay qolganlarida odamlarga Abu Bakr roziyallohu anhu namoz o‘qib berishlarini amr qilgan edilar. Dushanba kuni, robi’ul avvalning o‘n ikkinchisida sahobalar roziyallohu anhum Abu Bakr roziyallohu anhuning ortidan bomdod namozini o‘qiyotganda Nabiy sollallohu alayhi va sallam xonalarining pardasini ko‘tardilar, sahobalar roziyallohu anhumni ko‘rdilar va tabassum qildilar. Nabiy sollallohu alayhi va sallamni ko‘rgach Hazrati Abu Bakr roziyallohu anhu orqa tomonga siljiy boshladilar va sahobalar roziyallohu anhum quvonganliklaridan namozda diqqatlarini jamlay olmay qolishdi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam ularga namozni oxiriga yetkazishga ishora qildilar va pardani tushirdilar. Shundan so‘ng Nabiy sollallohu alayhi va sallam xonalaridan chiqmadilar...

Bu milodiy 632 yil, 6 iyun kuni yuz berdi.

G‘iyosiddin Muhammad Yusuf

Foydalanilgan manbalar ro‘yxati:

1. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahmatullohi alayhining «Hadis va Hayot» nomli kitoblarining 19, 24, 25 juzlari.
2. Abdul Azim Ziyouddin hafizahullohning «Siz Payg‘ambarni ko‘rganmisiz?» nomli kitoblari.
3. Abdul Azim Ziyouddin hafizahullohning «Rasululloh solallohu alayhi va sallam va ahli bayt» nomli kitoblari.
4. Mavlono Siddiq Ahmad Bandvi rahmatullohi alayhining «Muhammad solallohu alayhi va sallamning siyrati» nomli kitoblari.
5. Safiyyurrahmon Muborakpuriyning «Ar-rahiq ul-maxtum» kitoblari.

• Олдинги
• Кейинги