Ҳазрати Умарнинг Нил дарёсига мактуби

Рукн: Ибрат Чоп этилган: 01.04.2016

Имом Суютийнинг «ал-Хулафо» китобида қуйидагилар келган: «Миср фатҳининг биринчи йилида у ернинг аҳли Амр ибн Оснинг (Миср волийси) ҳузурига келиб:

– «Нилнинг узоқ замонлардан бери бўлиб келаётган одати бор. Ўша бўлса, оқади, бўлмаса оқмайди», – дейишди.

– «У недир?» – деди.

– «Буъна ойидан ўн икки кеча қолганда ота-онаси ҳузуридаги бокира қизни уларни рози қилиб олсак, яхшилаб кийинтириб, тақинчоқлар тақиб, Нилга ташласак, оқади, бўлмаса оқмайди», – дейишди.

– «Бу Исломда мутлақо дуруст бўлмайди. Ислом ўзидан аввалги нарсани бузади», – деди Амр.

Нилда бирор нарса оқмай, уч ой туриб қолишди. Шунда Амр Умар ибн Хаттобга бу ҳақда мактуб ёзди. Умар унга «Жуда тўғри қилибсан. Ислом ўзидан аввалги нарсани бузади. Мен сенга бир варақ юбордим, уни Нилга ташла», – деб жавоб мактуби ёзди. Мактуб Амрга етганда у варақни очди. Унда қуйидагилар ёзилганди: «Аллоҳнинг бандаси, мўминларнинг амиридан Мисрнинг Нилига! «Эй Нил! Агар ўзингча оқадиган бўлсанг, оқма! Агар Воҳиду Қаҳҳор Аллоҳ сени оқадиган қилган бўлса, Воҳиду Қаҳҳор Аллоҳдан сени оқизишини сўраймиз».

Амр ибн Ос мўминлар амирининг мактуби ҳақида кишиларга хабар берди. Сўнгра хоч кунига бир кун қолганда Амр мактубни Нилга ташлади. Ўшанда Миср аҳли Нилдан бошқа ҳеч нарса қондира олмайдиган қурғоқчилик сабабидан Мисрдан кўчиб кетишга ҳозирланиб бўлган эди. Хоч куни тонг отганда Аллоҳ таоло Нилни бир кечада ўн олти қулоч қилиб оқизаётганини кўрдилар. Мазкур ёмон одат йўқ бўлди. Унинг Миср аҳолиси устидан ўрнатган зўравонлиги битди».

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуфнинг

«Хислатли ҳикматлар шарҳи» (5-жуз) китобидан


* * *

Imom Suyutiyning «al-Xulafo» kitobida quyidagilar kelgan: «Misr fathining birinchi yilida u yerning ahli Amr ibn Osning (Misr voliysi) huzuriga kelib:

– «Nilning uzoq zamonlardan beri bo‘lib kelayotgan odati bor. O‘sha bo‘lsa, oqadi, bo‘lmasa oqmaydi», – deyishdi.

– «U nedir?» – dedi.

– «Bu’na oyidan o‘n ikki kecha qolganda ota-onasi huzuridagi bokira qizni ularni rozi qilib olsak, yaxshilab kiyintirib, taqinchoqlar taqib, Nilga tashlasak, oqadi, bo‘lmasa oqmaydi», – deyishdi.

– «Bu Islomda mutlaqo durust bo‘lmaydi. Islom o‘zidan avvalgi narsani buzadi», – dedi Amr.

Nilda biror narsa oqmay, uch oy turib qolishdi. Shunda Amr Umar ibn Xattobga bu haqda maktub yozdi. Umar unga «Juda to‘g‘ri qilibsan. Islom o‘zidan avvalgi narsani buzadi. Men senga bir varaq yubordim, uni Nilga tashla», – deb javob maktubi yozdi. Maktub Amrga yetganda u varaqni ochdi. Unda quyidagilar yozilgandi: «Allohning bandasi, mo‘minlarning amiridan Misrning Niliga! «Ey Nil! Agar o‘zingcha oqadigan bo‘lsang, oqma! Agar Vohidu Qahhor Alloh seni oqadigan qilgan bo‘lsa, Vohidu Qahhor Allohdan seni oqizishini so‘raymiz».

Amr ibn Os mo‘minlar amirining maktubi haqida kishilarga xabar berdi. So‘ngra xoch kuniga bir kun qolganda Amr maktubni Nilga tashladi. O‘shanda Misr ahli Nildan boshqa hech narsa qondira olmaydigan qurg‘oqchilik sababidan Misrdan ko‘chib ketishga hozirlanib bo‘lgan edi. Xoch kuni tong otganda Alloh taolo Nilni bir kechada o‘n olti quloch qilib oqizayotganini ko‘rdilar. Mazkur yomon odat yo‘q bo‘ldi. Uning Misr aholisi ustidan o‘rnatgan zo‘ravonligi bitdi».

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning

«Xislatli hikmatlar sharhi» (5-juz) kitobidan