Абу Айюб Ансорий

Рукн: Саҳобалар Чоп этилган: 11.12.2014

Расули Акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қалблари соғинч, севги ва орзу-умидга тўла одамлар қуршовида Мадинага кирарканлар, у зотни меҳмон қилишни хоҳлаб, туяларининг жиловидан тутишга интилганлар жуда кўп эди. Туя эса илгарилаб борарди.
Туя Салим ибн Авф ўғиллари уйи ёнига келганида улар туянинг жиловидан тутиб: «Эй Аллоҳнинг Расули! Бизникида қолинг. Биз кўпчиликмиз, кучимиз, қурол-аслаҳамиз бор», дейишди Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) туянинг жиловини тутганларга бундай дер эдилар:
— Уни ўз ихтиёрига қўйинг! Унга амр қилинган!
Туя Бани Саида, Бани Ҳорис, Ибн Ҳазрат, Бани Убай ибн Нажжор маҳаллаларидан шошмай ўтиб борарди. Барча қабила вакиллари туянинг жиловидан тутар, Пайғамбаримизнинг (алайҳиссалом) уйларида қўноқ бўлишларини, бундан севинишларини айтишар, баъзан қайсарлик ҳам қилишар эди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) эса лабларида табассум билан уларга:
— Уни ўз эркига қўйинг! Унга амр қилинган! — дер эдилар.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қадр-қиммати бўлсин деб қўноқ жойни тақдир ҳукмига ҳавола қилган эдилар. У жойда эса Аллоҳнинг сўзлари ва нурини бутун дунёга ёядиган масжид қурилиши лозим. Ичкариси дунё молидан, ҳой-ҳавасидан холи бўлган, соддагина бир уй қад ростлаши керак. У ерда ҳаётнинг сўник руҳини ёритувчи, бутун кучини «Раббимиз Аллоҳ» дея имон йўлига сарфловчи, яхшилик қилиб, имонига гард юқтирмайдиган, ёмонликдан сақланадиган бир умматга Ислом шуурини улашувчи бир пайғамбар яшаши лозим эди.
Ҳа... Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу жойни тақдир измига топширган эдилар. Шу боис туянинг жилови бўш қўйилди. У зот туяни на тўхтатдилар, на ҳайдадилар. Қалбларида ёлғиз Аллоҳга илтижо, тилларида эса ушбу дуо:
«Аллоҳим! Мен учун танла ва тайинла!»
Туя Малик ибн Нажор уйи олдида чўкди. Сўнгра туриб, у ерни айланди. Кейин яна аввалги жойига қайта чўкди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хурсанд ҳолда туядан тушдилар.
Юзи қувончдан яшнаган бир мусулмон келиб, туя устидан юкини олди. Сўнг Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уйига таклиф қилди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хайрли дуолар қилиб, унга розилик билдирдилар.
Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) туялари танлаган уйнинг бахтиёр соҳиби ким эди, биласизми? Бу саодатли инсон Малик ибн Нажорнинг набираси Холид ибн Зайд (Абу Аййуб Ансорий) эди. Абу Аййуб Бани Нажор қабиласидан эди. Расули акрамнинг боболари Абдулмутталибнинг онаси ва Ҳошимнинг завжаси Салмо Хотун ҳам Бани Нажордан бўлгани учун Пайғамбаримизга қариндошлиги бор эди.
Абу Аййуб Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан илк бор учрашаётган эмасди. «Иккинчи таҳликали байъат» номи билан машҳур бўлган байъатни беришга Маккага бориб, Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ўнг қўлларига ўнг қўлини қўйиб байъат берган етмиш саҳоба ичида Абу Аййуб ҳам бор эди. Энди эса Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Мадинага келиб, бу ерни диннинг пойтахти қилаётган эдилар. Абу Аййубнинг уйи эса, икки олам Сарварига илк бошпана бўлаётган эди.
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уйнинг биринчи қаватини танладилар. Аммо Абу Аййуб иккинчи қаватдаги хонасига чиқолмай титрай бошлади. У Расулуллоҳдан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) юқорида яшашни тасаввур ҳам қилолмасди. Расулуллоҳга (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) иккинчи қаватда яшаш таклифини айтди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) рози бўлдилар.
Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) масжид ва унинг ёнида ўзлари учун бир ҳужра битгунга қадар шу ерда истиқомат қилдилар. Қурайшийлар турли қабилаларни Мадинадаги ҳижрат уйига қарши гиж-гижлаши билан баробар Абу Аййубнинг ҳам жадал кунлари бошланди. Бадрда, Уҳудда, Ҳандақ ва бошқа жангларда молу жонини Аллоҳга ва расулига фидо қилиб, қаҳрамонларча қатнашди. Ҳатто Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)вафотларидан кийинги жангларда ҳам иштирок этди.
Абу Аййуб фақатгина битта жангга бора олмади. Фақат бир марта. Бунинг учун у жуда қаттиқ изтироб чекди.
Ҳазрати Али (розийаллоҳу анҳу) билан Муовия ўртасида ихтилоф юзага келганида ҳеч иккиланмай Ҳазрати Алининг (розийаллоҳу анҳу) ёнидан жой олди. Чунки мусулмонлар унга байъат этишди. Халифалик Муовия қўлига ўтганида ҳам унинг қалби тақво, сабот ва зуҳд билан лиммо-лим тўлган эди.
Орадан йиллар ўтди... Қўшин Константинапол (Истанбул) томон юриш бошлади. Абу Аййуб жангда яраланди. Қўшин қўмондони уни кўришга борди. Қўмондон Язид ибн Муовия ундан:
— Эй Абу Аййуб, нима истайсан? — деб сўради.
Хўш, ўшанда нима истаганини тахмин қила оласизми?
У ўлим билан жон талашаркан, инсон хаёлига келмайдиган бир истакни айтди:
— Жасадимни отимга юклаб, мумкин қадар душман ичига кириб, энг узоқ жойга дафн қилинг. Сўнг қўшинимиз билан қабримдан ҳам олисроққа борингки, қабримда от туёқлари дупурини эшитиб, сизнинг зафар қозонганингизни билайин!.. Нақадар гўзал жавоб эди бу. Бу хаёлот эмасди. ҳақиқат эди. Язид Абу Аййубнинг тилагини бажарди.
Буюк саҳобанинг жасади бугунги Истанбул, аввалги Константинопол марказига кўмилди. Бу воқеа ҳижрий 50 йилда рўй берди. Ҳали мусулмонлар у ерларни тўла қўлга киритмаган бир пайтда Константинопол аҳолиси бу тупроқда ётган Абу Аййубни буюк шахс сифатида таниди. Ўша замон тарихчиларидан бири бундай ёзади: «Румеали аҳолиси унинг қабрини зиёрат қилар, ҳатто қурғоқчилик бўлган пайтлар унинг номини ўртага қўйиб Аллоҳдан ёмғир сўрашар эди...»
Абу Аййуб Ансорий (розийаллоҳу анҳу) Расулуллоҳдан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) 155 та ҳадис ривоят қилган. У Пайғамбаримиздан (алайҳиссалом) эшитган ҳар бир ҳадисни ўзига шиор қилиб олар эди.

Абдуллатиф АБДУЛЛАЕВ
тайёрлади.

"Ҳидоят"дан олинди.

* * *

Rasuli Akram (sollallohu alayhi va sallam) qalblari sog‘inch, sevgi va orzu-umidga to‘la odamlar qurshovida Madinaga kirarkanlar, u zotni mehmon qilishni xohlab, tuyalarining jilovidan tutishga intilganlar juda ko‘p edi. Tuya esa ilgarilab borardi.
Tuya Salim ibn Avf o‘g‘illari uyi yoniga kelganida ular tuyaning jilovidan tutib: «Ey Allohning Rasuli! Biznikida qoling. Biz ko‘pchilikmiz, kuchimiz, qurol-aslahamiz bor», deyishdi Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) tuyaning jilovini tutganlarga bunday der edilar:
— Uni o‘z ixtiyoriga qo‘ying! Unga amr qilingan!
Tuya Bani Saida, Bani Horis, Ibn Hazrat, Bani Ubay ibn Najjor mahallalaridan shoshmay o‘tib borardi. Barcha qabila vakillari tuyaning jilovidan tutar, Payg‘ambarimizning (alayhissalom) uylarida qo‘noq bo‘lishlarini, bundan sevinishlarini aytishar, ba’zan qaysarlik ham qilishar edi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) esa lablarida tabassum bilan ularga:
— Uni o‘z erkiga qo‘ying! Unga amr qilingan! — der edilar.
Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) qadr-qimmati bo‘lsin deb qo‘noq joyni taqdir hukmiga havola qilgan edilar. U joyda esa Allohning so‘zlari va nurini butun dunyoga yoyadigan masjid qurilishi lozim. Ichkarisi dunyo molidan, hoy-havasidan xoli bo‘lgan, soddagina bir uy qad rostlashi kerak. U yerda hayotning so‘nik ruhini yorituvchi, butun kuchini «Rabbimiz Alloh» deya imon yo‘liga sarflovchi, yaxshilik qilib, imoniga gard yuqtirmaydigan, yomonlikdan saqlanadigan bir ummatga Islom shuurini ulashuvchi bir payg‘ambar yashashi lozim edi.
Ha... Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bu joyni taqdir izmiga topshirgan edilar. Shu bois tuyaning jilovi bo‘sh qo‘yildi. U zot tuyani na to‘xtatdilar, na haydadilar. Qalblarida yolg‘iz Allohga iltijo, tillarida esa ushbu duo:
«Allohim! Men uchun tanla va tayinla!»
Tuya Malik ibn Najor uyi oldida cho‘kdi. So‘ngra turib, u yerni aylandi. Keyin yana avvalgi joyiga qayta cho‘kdi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) xursand holda tuyadan tushdilar.
Yuzi quvonchdan yashnagan bir musulmon kelib, tuya ustidan yukini oldi. So‘ng Rasulullohni (sollallohu alayhi va sallam)uyiga taklif qildi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) xayrli duolar qilib, unga rozilik bildirdilar.
Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) tuyalari tanlagan uyning baxtiyor sohibi kim edi, bilasizmi? Bu saodatli inson Malik ibn Najorning nabirasi Xolid ibn Zayd (Abu Ayyub Ansoriy) edi. Abu Ayyub Bani Najor qabilasidan edi. Rasuli akramning bobolari Abdulmuttalibning onasi va Hoshimning zavjasi Salmo Xotun ham Bani Najordan bo‘lgani uchun Payg‘ambarimizga qarindoshligi bor edi.
Abu Ayyub Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan ilk bor uchrashayotgan emasdi. «Ikkinchi tahlikali bay’at» nomi bilan mashhur bo‘lgan bay’atni berishga Makkaga borib, Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) o‘ng qo‘llariga o‘ng qo‘lini qo‘yib bay’at bergan yetmish sahoba ichida Abu Ayyub ham bor edi. Endi esa Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Madinaga kelib, bu yerni dinning poytaxti qilayotgan edilar. Abu Ayyubning uyi esa, ikki olam Sarvariga ilk boshpana bo‘layotgan edi.
Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) uyning birinchi qavatini tanladilar. Ammo Abu Ayyub ikkinchi qavatdagi xonasiga chiqolmay titray boshladi. U Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) yuqorida yashashni tasavvur ham qilolmasdi. Rasulullohga (sollallohu alayhi va sallam) ikkinchi qavatda yashash taklifini aytdi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) rozi bo‘ldilar.
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) masjid va uning yonida o‘zlari uchun bir hujra bitgunga qadar shu yerda istiqomat qildilar. Qurayshiylar turli qabilalarni Madinadagi hijrat uyiga qarshi gij-gijlashi bilan barobar Abu Ayyubning ham jadal kunlari boshlandi. Badrda, Uhudda, Handaq va boshqa janglarda molu jonini Allohga va rasuliga fido qilib, qahramonlarcha qatnashdi. Hatto Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan kiyingi janglarda ham ishtirok etdi.
Abu Ayyub faqatgina bitta jangga bora olmadi. Faqat bir marta. Buning uchun u juda qattiq iztirob chekdi.
Hazrati Ali (roziyallohu anhu) bilan Muoviya o‘rtasida ixtilof yuzaga kelganida hech ikkilanmay Hazrati Alining (roziyallohu anhu) yonidan joy oldi. Chunki musulmonlar unga bay’at etishdi. Xalifalik Muoviya qo‘liga o‘tganida ham uning qalbi taqvo, sabot va zuhd bilan limmo-lim to‘lgan edi.
Oradan yillar o‘tdi... Qo‘shin Konstantinapol (Istanbul) tomon yurish boshladi. Abu Ayyub jangda yaralandi. Qo‘shin qo‘mondoni uni ko‘rishga bordi. Qo‘mondon Yazid ibn Muoviya undan:
— Ey Abu Ayyub, nima istaysan? — deb so‘radi.
Xo‘sh, o‘shanda nima istaganini taxmin qila olasizmi?
U o‘lim bilan jon talasharkan, inson xayoliga kelmaydigan bir istakni aytdi:
— Jasadimni otimga yuklab, mumkin qadar dushman ichiga kirib, eng uzoq joyga dafn qiling. So‘ng qo‘shinimiz bilan qabrimdan ham olisroqqa boringki, qabrimda ot tuyoqlari dupurini eshitib, sizning zafar qozonganingizni bilayin!.. Naqadar go‘zal javob edi bu. Bu xayolot emasdi. haqiqat edi. Yazid Abu Ayyubning tilagini bajardi.
Buyuk sahobaning jasadi bugungi Istanbul, avvalgi Konstantinopol markaziga ko‘mildi. Bu voqea hijriy 50 yilda ro‘y berdi. Hali musulmonlar u yerlarni to‘la qo‘lga kiritmagan bir paytda Konstantinopol aholisi bu tuproqda yotgan Abu Ayyubni buyuk shaxs sifatida tanidi. O‘sha zamon tarixchilaridan biri bunday yozadi: «Rumeali aholisi uning qabrini ziyorat qilar, hatto qurg‘oqchilik bo‘lgan paytlar uning nomini o‘rtaga qo‘yib Allohdan yomg‘ir so‘rashar edi...»
Abu Ayyub Ansoriy (roziyallohu anhu) Rasulullohdan (sollallohu alayhi va sallam) 155 ta hadis rivoyat qilgan. U Payg‘ambarimizdan (alayhissalom) eshitgan har bir hadisni o‘ziga shior qilib olar edi.