Абу Мусо Ашъарий

Имом Заҳабий (раҳматуллоҳи алайҳ) айтади: “Абу Мусо Ашъарий (розияллоҳу анҳу) илм, амал ва қалб саломатлигини жамлаган кишилардан биридир. Ҳокимлик уни ўзгартиролмади, дунё уни ғурурлантиролмади” (“Сияру аъламин нубало”). Бу зот (розияллоҳу анҳу) Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан илм ўрганди. Ҳазрат Умар ва Ҳазрат Усмон (розияллоҳу анҳум) даврида Басрага волийлик қилди.

Абу Мусо Ашъарий (розияллоҳу анҳу) бундай ҳикоя қилади: “Қавмимдан элликдан ошиқ киши билан Нажошийнинг ҳузурига бориш учун Ямандан чиқдик. Дўстларим Абу Руҳм, Абу Амр, шунингдек, Жаъфар ва унинг ҳамроҳлари ҳам кемада биз билан бирга сафар қилдилар.

Хайбар фатҳи куни Мадинага қайтиб келдик. Шунда Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Сизга икки сафар насиб бўлди: “Нажошийнинг ҳузурига ва менинг ҳузуримга сафар”, деб марҳамат қилдилар (Имом Бухорий, Имом Муслим).

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Абу Мусо Ашъарий ва унинг қавмдошларини жуда яхши кўрардилар. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: “Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Эртага олдингизга Исломга кўнгиллари сиздан кўра мойилроқ бир қавм келади”, дедилар. Кўп ўтмай ашъарийлар келишди. Улар яқинлашаётганида бундай дердилар: “Яқинда бизга суюкли бўлган Муҳаммад (алайҳиссалом) ва унинг саҳобалари билан кўришамиз...”. Етиб келишгач, қўл бериб кўришдилар. Биринчи бор қўл бериб саломлашишни жорий қилган шулар бўлади” (Имом Аҳмад).

Иёз Ашъарий (розияллоҳу анҳу) айтади: “...Аллоҳ шундай бир қавмни келтирурки, уларни Аллоҳ севадиган ва улар ҳам Уни севадиган...” (Моида, 54) ояти нозил бўлгач, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эй Абу Мусо, улар сенинг қавмингдир”, деб уларга ишора қилдилар” (Имом Ҳоким).

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг саҳобалари орасида Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)га тенг келадиган овоз соҳиби топилмасди. Унинг ўзи бундай ҳикоя қилади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эй Абу Мусо, дарҳақиқат, Довуд каби сенга ҳам хуш овоз берилган”, деб марҳамат қилдилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим).

Абу Мусо(розияллоҳу анҳу)-нинг овози жуда ҳам ширали эди. Бир куни кечаси у туриб намоз ўқиди. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) аҳллари уйғониб, уни тинглай бошлашди. Тонг отганда унга: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хонадонидагилар бу кеча сени тинглашди”, деб айтилди. Бу хабарни эшитган Абу Мусо (розияллоҳу анҳу): “Агар бу ҳақда билганимда эди, уларни бундан ҳам кўп шодлантирган, бундан ҳам кўп завқлантирган бўлардим”, деди (Ибн Саъд, “Табақот”).

Абу Усмон Наҳдий (раҳматуллоҳи алайҳ) бундай дейди: “Абу Мусо Ашъарий (розияллоҳу анҳу) овозида найда ҳам, танбурда ҳам сажда бўлмаган бир шира бор эди. У имомликка ўтган пайти гўзал қироатини кўпроқ эшитишни ўйлаб Бақара сурасини ўқисайди, дердик” (Ибн Асокир).

* * *

Абу Мусо Ашъарий (розияллоҳу анҳу) ҳадис ривоят қилишга катта эътибор қаратди. Ундан Бурайда ибн Ҳусайб, Абу Умома Бохилий, Абу Саид Худрий, Анас ибн Молик, Ториқ ибн Шиҳоб, Саид ибн Мусаййиб, Асвод ибн Язид, Абу Усмон Наҳдий, Абу Воил ва бошқа саҳоба ва тобеинлар ҳадис ривоят қилдилар. Муҳаддислар Абу Мусо (розияллоҳу анҳу) ривоят қилган 355 та ҳадисни китобларига киритишган.

* * *

Солиҳ ибн Мусо Талҳий (раҳматуллоҳи алайҳ) отасидан ривоят қилади: “Ашъарий ўлими олдидан ибодатга шиддат билан киришди. Унга: “Ўзингизни бунча қийнаманг”, дедилар. У: “Пойгада маррага яқинлашиб қолган от ўзидаги бор кучни ишга солади. Менинг вақтим эса бундан ҳам оз қолди”, деб жавоб берди” (Ибн Асокир).

Имом Заҳабий (раҳимаҳуллоҳ) айтади: “Абу Мусо Ашъарий қирқ тўртинчи йили вафот этди”.

Манбалар асосида Жаҳонгир Неъматов тайёрлади | Hidoyat.uz

Imom Zahabiy (rahmatullohi alayh) aytadi: “Abu Muso Ash’ariy (roziyallohu anhu) ilm, amal va qalb salomatligini jamlagan kishilardan biridir. Hokimlik uni o‘zgartirolmadi, dunyo uni g‘ururlantirolmadi” (“Siyaru a’lamin nubalo”). Bu zot (roziyallohu anhu) Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan ilm o‘rgandi. Hazrat Umar va Hazrat Usmon (roziyallohu anhum) davrida Basraga voliylik qildi.

Abu Muso Ash’ariy (roziyallohu anhu) bunday hikoya qiladi: “Qavmimdan ellikdan oshiq kishi bilan Najoshiyning huzuriga borish uchun Yamandan chiqdik. Do‘stlarim Abu Ruhm, Abu Amr, shuningdek, Ja’far va uning hamrohlari ham kemada biz bilan birga safar qildilar.

Xaybar fathi kuni Madinaga qaytib keldik. Shunda Payg‘ambarimiz (alayhissalom): “Sizga ikki safar nasib bo‘ldi: “Najoshiyning huzuriga va mening huzurimga safar”, deb marhamat qildilar (Imom Buxoriy, Imom Muslim).

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Abu Muso Ash’ariy va uning qavmdoshlarini juda yaxshi ko‘rardilar. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: “Payg‘ambarimiz (alayhissalom): “Ertaga oldingizga Islomga ko‘ngillari sizdan ko‘ra moyilroq bir qavm keladi”, dedilar. Ko‘p o‘tmay ash’ariylar kelishdi. Ular yaqinlashayotganida bunday derdilar: “Yaqinda bizga suyukli bo‘lgan Muhammad (alayhissalom) va uning sahobalari bilan ko‘rishamiz...”. Yetib kelishgach, qo‘l berib ko‘rishdilar. Birinchi bor qo‘l berib salomlashishni joriy qilgan shular bo‘ladi” (Imom Ahmad).

Iyoz Ash’ariy (roziyallohu anhu) aytadi: “...Alloh shunday bir qavmni keltirurki, ularni Alloh sevadigan va ular ham Uni sevadigan...” (Moida, 54) oyati nozil bo‘lgach, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Ey Abu Muso, ular sening qavmingdir”, deb ularga ishora qildilar” (Imom Hokim).

Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ning sahobalari orasida Abu Muso (roziyallohu anhu)ga teng keladigan ovoz sohibi topilmasdi. Uning o‘zi bunday hikoya qiladi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Ey Abu Muso, darhaqiqat, Dovud kabi senga ham xush ovoz berilgan”, deb marhamat qildilar (Imom Buxoriy va Imom Muslim).

Abu Muso(roziyallohu anhu)-ning ovozi juda ham shirali edi. Bir kuni kechasi u turib namoz o‘qidi. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) ahllari uyg‘onib, uni tinglay boshlashdi. Tong otganda unga: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) xonadonidagilar bu kecha seni tinglashdi”, deb aytildi. Bu xabarni eshitgan Abu Muso (roziyallohu anhu): “Agar bu haqda bilganimda edi, ularni bundan ham ko‘p shodlantirgan, bundan ham ko‘p zavqlantirgan bo‘lardim”, dedi (Ibn Sa’d, “Tabaqot”).

Abu Usmon Nahdiy (rahmatullohi alayh) bunday deydi: “Abu Muso Ash’ariy (roziyallohu anhu) ovozida nayda ham, tanburda ham sajda bo‘lmagan bir shira bor edi. U imomlikka o‘tgan payti go‘zal qiroatini ko‘proq eshitishni o‘ylab Baqara surasini o‘qisaydi, derdik” (Ibn Asokir).

* * *

Abu Muso Ash’ariy (roziyallohu anhu) hadis rivoyat qilishga katta e’tibor qaratdi. Undan Burayda ibn Husayb, Abu Umoma Boxiliy, Abu Said Xudriy, Anas ibn Molik, Toriq ibn Shihob, Said ibn Musayyib, Asvod ibn Yazid, Abu Usmon Nahdiy, Abu Voil va boshqa sahoba va tobeinlar hadis rivoyat qildilar. Muhaddislar Abu Muso (roziyallohu anhu) rivoyat qilgan 355 ta hadisni kitoblariga kiritishgan.

* * *

Solih ibn Muso Talhiy (rahmatullohi alayh) otasidan rivoyat qiladi: “Ash’ariy o‘limi oldidan ibodatga shiddat bilan kirishdi. Unga: “O‘zingizni buncha qiynamang”, dedilar. U: “Poygada marraga yaqinlashib qolgan ot o‘zidagi bor kuchni ishga soladi. Mening vaqtim esa bundan ham oz qoldi”, deb javob berdi” (Ibn Asokir).

Imom Zahabiy (rahimahulloh) aytadi: “Abu Muso Ash’ariy qirq to‘rtinchi yili vafot etdi”.

Manbalar asosida Jahongir Ne’matov tayyorladi | Hidoyat.uz

• Олдинги
• Кейинги