Чўчқа гўштининг зарарлари

Рукн: Жамият Чоп этилган: 10.12.2014

Чўчқа гўштининг зарарлари

Бир неча йиллардан буён мендан чўчқа гўштининг зарари, аниқроғи, “чўчқа наҳсини” деб номланган заҳарли моддалар ҳақида илмий-оммабоп мақола ёзишимни сўраб келардилар. Бу мўъжаз мақола кишиларга таомлардаги заҳарли нарсаларни йўқотиш ор­қали соғлиқни қандай муҳофаза этиш йўлларини кўрсатиб беради.

Чўчқа гўштидан сақланмай туриб, соғлиқни ҳеч қачон тиклаб бўлмайди.

Хайз Хизиш РОВФИГ

Чўчқа гўшти истеъмол қиладиганларда учрайдиган кўп касалликлар бу гўштни емайдиганларда сира учрамайди. Масалан, аёлларнинг таносил аъзоларидан келадиган чиқиндиларнинг кўпайиши, қулоқнинг, эски жароҳатлар ҳамда синган жойларнинг йиринглаши ва бошқалар шулар жумласидандир. Бундай касалликка чалинган кишилар чўчқа гўштини истеъмол қилишдан тўла ўзларини тиймагунларига қадар дори-дармон ҳам таъсир қилмайди.

* * *

Дарё балиқларини боқувчи бир танишим, агар балиқларга майдаланган чўчқа гўшти берилса, бир неча кунда барчаси қирилиб битишини айтган эди.

* * *

Айниқса, ёғи энг хатарлидир. Франкфуртлик профессор Фанд қон томирларининг қотиши, қанд касаллиги, қон айланишининг бузилиши каби касалликларнинг асосий сабабини балғам моддасини ҳосил қилувчи ёғлардан деб билади. Балғам ҳосил қилувчи модда эса чўчқада бўлади.

* * *

Бошқа гўштлар, жумладан, қўй ва мол гўштидан фарқли ўлароқ, чўчқа гўшти тўқималарида жуда кўп ёғ бор. Буни (аниқлаш учун) бир парча чўчқа гўштини қизиб турган товага ташласак, гўштдан дар­ҳол ёғ ажраб чиқади ва уни қовуради. Бу ёғнинг калорияси бошқа моддаларникидан бир неча марта ортиқ бўлгани учун жисмда кўп ёғ тўпланади. Бу ҳол эса, ўз навбатида, ўта семиришга олиб боради.

* * *

Чўчқа ёғида холестерин кўп бўлади. Бу модда қонда кўпайса, уни бузади. Бу эса ўз нав­батида қон босими ошишига ва қон томирларининг тора­йишига олиб келади. Бунга бош­қа омиллар ҳам (мас., никотин моддаси) қўшилса, юрак қопқоқчаларининг тўсилиши ва юрак-қон томирларининг торайишига сабаб бўлади.

* * *

Бирлаштирувчи тўқималардаги фосфорли моддалар кўпгина дардларга сабаб бўлади ва ҳар хил касалликларни келтириб чиқаради. Чўчқа гўш­тидаги мазкур моддалар тўқималарда ёпишқоқликни кучайтиради ва улардаги ёғ билан бирлашиб, хатарга айланади.

Чўчқа гўштини мунтазам истеъмол қилувчиларда бирлаштирувчи тўқималар шишиб кетади, сув йиғилади. Ёпишқоқ моддалар пайларда, бўғинларда, кемирчак ва бошқа жойларда йиғилиб қолади ҳамда ревматизм (бод), бўғин касалликлари, яллиғланиш, умуртқа поғонаси хасталиклари ва бош­қа дардларга сабаб бўлади. Чунки инсоннинг бирлаштирувчи тўқималари қаттиқ моддалардан иборат бўлиб, чўчқа гўшти истеъмол қилиши туфайли у юмшайди ва қаршилик кўрсатиш қобилиятини йўқотади.

* * *

Гўштларнинг сасишини қиёслаш учун ўтказилган тажрибалар чўчқа гўштида фосфор кўплигини равшан кўрсатади. Гўшт ачиш (сасиш) даврида фосфор ажраб, бузуқ водород чиқади, бу эса ниҳоятда ёмон ҳидли газдир. Чўчқа, мол ва қўй гўштлари синалганида қўй гўштида фосфор жуда оз экани аниқланди. Чўчқа гўшти солинган идишлар маҳкам беркитилган бўлишига қарамай, чиқаётган ҳиднинг сассиқлиги ниҳоятда кучли бўлганидан, уларни тажриба хоналаридан олиб чиқиб ташлашга тўғри келди. Мол гўшти дастлаб бир оз ачиди, лекин ундан чўчқа гўштидан чиққан каби ёмон ҳид чиқмади. Қўй гўшти бўлса, уч ҳафта давомида салгина айниди, холос.

* * *

Чўчқанинг елка қисми ёғини истеъмол қилган касалларнинг елкасида ёғ тўпламлари ҳосил бўлади. Чўчқанинг қорнидаги ёғини кўп еганларнинг эса қорнида ёғ тўпланади. Чўчқанинг сонидан кўп истеъмол қилганларнинг думбалари бузилиб, ҳунук бўлиб кетади, бу айниқса, аёлларда яққол сезилади.

Чўчқа гўштининг бундан бош­қа хатарлари ҳам кўп бўлиб, улардан баъзиларини айтиб ўтмоғимиз лозим. Чўчқа гўштида ўсиш гормони бўлиб, у шамоллашлар ва тўқималар шишишининг асосий омилидир. Гоҳида у инсон жағи ва қўл-оёқларининг шишиб кетишига, шунингдек, ортиқча семизлик ва зиёда ўсиш, хоссатан, саратон касаллигига дучор бўлган аъзоларнинг катталашувига сабаб бўлади.

* * *

Чўчқа гўшти гестиямин моддасидан келиб чиқувчи қўтир касаллигининг ҳам сабабчисидир, шунингдек, кўричак ва вена (шоҳтомир)нинг яллиғланиши, сафро касаллиги, терининг йиринглаши, қизамиқ (экзема) ва бошқа касалликларни ҳам пайдо қилади.

* * *

Чўчқа гўштидаги жуда заҳарли омиллардан бири гриппни келтириб чиқарувчи вирусдир. Лондон шаҳридаги вирусларни текшириш институтининг профессори Шуб жанобларининг тасдиқлашича, бу вирус ёзни чўчқанинг ўпкасида ўтказади ва чўчқа гўштидан тайёрланган колбасаларда кўп бўлади. Ким чўчқа гўшти ёки чўчқа ўпкасидан бир оз аралашган колбасани тановул қилса, ўша машъум вирусни ўз ичига олиб кирган бўлади.

Профессор Летри бу вирусни яхшилаб ўрганган. Унинг айтишича, вирус инсон жисмида чўчқа жисмидагига ўхшаш жойни қидиради ва оқибатда унинг ўпкасига бориб жойлашади. Қиш охирлаб, жисм заифлашиб, витаминлар озайган пайтни пойлаб туриб, кўпайишни бошлайди ва шу вақтда грипп эпидемияси тарқайди. Бу эпидемиянинг тарқалишига касаллик юқишидан кўра, кўпроқ чўчқа гўштини тановул қилиш оқибатида жисмда ўрнашиб қолган вирус сабабчи бўлади.

“Шарқ юлдузи” журналининг 1991 йил 3-сонидан олинди.

* * *

Cho‘chqa go‘shtining zararlari

Bir necha yillardan buyon mendan cho‘chqa go‘shtining zarari, aniqrog‘i, “cho‘chqa nahsini” deb nomlangan zaharli moddalar haqida ilmiy-ommabop maqola yozishimni so‘rab kelardilar. Bu mo‘‘jaz maqola kishilarga taomlardagi zaharli narsalarni yo‘qotish or­qali sog‘liqni qanday muhofaza etish yo‘llarini ko‘rsatib beradi.

Cho‘chqa go‘shtidan saqlanmay turib, sog‘liqni hech qachon tiklab bo‘lmaydi.

Xayz Xizish ROVFIG

Cho‘chqa go‘shti iste’mol qiladiganlarda uchraydigan ko‘p kasalliklar bu go‘shtni yemaydiganlarda sira uchramaydi. Masalan, ayollarning tanosil a’zolaridan keladigan chiqindilarning ko‘payishi, quloqning, eski jarohatlar hamda singan joylarning yiringlashi va boshqalar shular jumlasidandir. Bunday kasallikka chalingan kishilar cho‘chqa go‘shtini iste’mol qilishdan to‘la o‘zlarini tiymagunlariga qadar dori-darmon ham ta’sir qilmaydi.

* * *

Daryo baliqlarini boquvchi bir tanishim, agar baliqlarga maydalangan cho‘chqa go‘shti berilsa, bir necha kunda barchasi qirilib bitishini aytgan edi.

* * *

Ayniqsa, yog‘i eng xatarlidir. Frankfurtlik professor Fand qon tomirlarining qotishi, qand kasalligi, qon aylanishining buzilishi kabi kasalliklarning asosiy sababini balg‘am moddasini hosil qiluvchi yog‘lardan deb biladi. Balg‘am hosil qiluvchi modda esa cho‘chqada bo‘ladi.

* * *

Boshqa go‘shtlar, jumladan, qo‘y va mol go‘shtidan farqli o‘laroq, cho‘chqa go‘shti to‘qimalarida juda ko‘p yog‘ bor. Buni (aniqlash uchun) bir parcha cho‘chqa go‘shtini qizib turgan tovaga tashlasak, go‘shtdan dar­hol yog‘ ajrab chiqadi va uni qovuradi. Bu yog‘ning kaloriyasi boshqa moddalarnikidan bir necha marta ortiq bo‘lgani uchun jismda ko‘p yog‘ to‘planadi. Bu hol esa, o‘z navbatida, o‘ta semirishga olib boradi.

* * *

Cho‘chqa yog‘ida xolesterin ko‘p bo‘ladi. Bu modda qonda ko‘paysa, uni buzadi. Bu esa o‘z nav­batida qon bosimi oshishiga va qon tomirlarining tora­yishiga olib keladi. Bunga bosh­qa omillar ham (mas., nikotin moddasi) qo‘shilsa, yurak qopqoqchalarining to‘silishi va yurak-qon tomirlarining torayishiga sabab bo‘ladi.

* * *

Birlashtiruvchi to‘qimalardagi fosforli moddalar ko‘pgina dardlarga sabab bo‘ladi va har xil kasalliklarni keltirib chiqaradi. Cho‘chqa go‘sh­tidagi mazkur moddalar to‘qimalarda yopishqoqlikni kuchaytiradi va ulardagi yog‘ bilan birlashib, xatarga aylanadi.

Cho‘chqa go‘shtini muntazam iste’mol qiluvchilarda birlashtiruvchi to‘qimalar shishib ketadi, suv yig‘iladi. Yopishqoq moddalar paylarda, bo‘g‘inlarda, kemirchak va boshqa joylarda yig‘ilib qoladi hamda revmatizm (bod), bo‘g‘in kasalliklari, yallig‘lanish, umurtqa pog‘onasi xastaliklari va bosh­qa dardlarga sabab bo‘ladi. Chunki insonning birlashtiruvchi to‘qimalari qattiq moddalardan iborat bo‘lib, cho‘chqa go‘shti iste’mol qilishi tufayli u yumshaydi va qarshilik ko‘rsatish qobiliyatini yo‘qotadi.

* * *

Go‘shtlarning sasishini qiyoslash uchun o‘tkazilgan tajribalar cho‘chqa go‘shtida fosfor ko‘pligini ravshan ko‘rsatadi. Go‘sht achish (sasish) davrida fosfor ajrab, buzuq vodorod chiqadi, bu esa nihoyatda yomon hidli gazdir. Cho‘chqa, mol va qo‘y go‘shtlari sinalganida qo‘y go‘shtida fosfor juda oz ekani aniqlandi. Cho‘chqa go‘shti solingan idishlar mahkam berkitilgan bo‘lishiga qaramay, chiqayotgan hidning sassiqligi nihoyatda kuchli bo‘lganidan, ularni tajriba xonalaridan olib chiqib tashlashga to‘g‘ri keldi. Mol go‘shti dastlab bir oz achidi, lekin undan cho‘chqa go‘shtidan chiqqan kabi yomon hid chiqmadi. Qo‘y go‘shti bo‘lsa, uch hafta davomida salgina aynidi, xolos.

* * *

Cho‘chqaning yelka qismi yog‘ini iste’mol qilgan kasallarning yelkasida yog‘ to‘plamlari hosil bo‘ladi. Cho‘chqaning qornidagi yog‘ini ko‘p yeganlarning esa qornida yog‘ to‘planadi. Cho‘chqaning sonidan ko‘p iste’mol qilganlarning dumbalari buzilib, hunuk bo‘lib ketadi, bu ayniqsa, ayollarda yaqqol seziladi.

Cho‘chqa go‘shtining bundan bosh­qa xatarlari ham ko‘p bo‘lib, ulardan ba’zilarini aytib o‘tmog‘imiz lozim. Cho‘chqa go‘shtida o‘sish gormoni bo‘lib, u shamollashlar va to‘qimalar shishishining asosiy omilidir. Gohida u inson jag‘i va qo‘l-oyoqlarining shishib ketishiga, shuningdek, ortiqcha semizlik va ziyoda o‘sish, xossatan, saraton kasalligiga duchor bo‘lgan a’zolarning kattalashuviga sabab bo‘ladi.

* * *

Cho‘chqa go‘shti gestiyamin moddasidan kelib chiquvchi qo‘tir kasalligining ham sababchisidir, shuningdek, ko‘richak va vena (shohtomir)ning yallig‘lanishi, safro kasalligi, terining yiringlashi, qizamiq (ekzema) va boshqa kasalliklarni ham paydo qiladi.

* * *

Cho‘chqa go‘shtidagi juda zaharli omillardan biri grippni keltirib chiqaruvchi virusdir. London shahridagi viruslarni tekshirish institutining professori Shub janoblarining tasdiqlashicha, bu virus yozni cho‘chqaning o‘pkasida o‘tkazadi va cho‘chqa go‘shtidan tayyorlangan kolbasalarda ko‘p bo‘ladi. Kim cho‘chqa go‘shti yoki cho‘chqa o‘pkasidan bir oz aralashgan kolbasani tanovul qilsa, o‘sha mash’um virusni o‘z ichiga olib kirgan bo‘ladi.

Professor Letri bu virusni yaxshilab o‘rgangan. Uning aytishicha, virus inson jismida cho‘chqa jismidagiga o‘xshash joyni qidiradi va oqibatda uning o‘pkasiga borib joylashadi. Qish oxirlab, jism zaiflashib, vitaminlar ozaygan paytni poylab turib, ko‘payishni boshlaydi va shu vaqtda gripp epidemiyasi tarqaydi. Bu epidemiyaning tarqalishiga kasallik yuqishidan ko‘ra, ko‘proq cho‘chqa go‘shtini tanovul qilish oqibatida jismda o‘rnashib qolgan virus sababchi bo‘ladi.

“Sharq yulduzi” jurnalining 1991 yil 3-sonidan olindi.