Ҳайит шод-хуррамлик, меҳр-оқибат байрами

Рукн: Ислом ва иймон Чоп этилган: 10.12.2014

Рамазон меҳр-мурувват ойидир. Бу ойда юраклар юмшаб, ғуборлари кетади, гўзаллашади, жаннат эшиклари очилиб, жаҳаннам эшиклари беркитилади.

Бутун мусулмон олами, жумладан, юртимиз рамазоннинг файзу баракасидан баҳра олди. Жуда кўп масжидларимизда Қуръони карим хатм қилинди. Қалбларимиз қувват, шифо олди, кўнгилларимиз равшан бўлди. Нафсимиз жиловланиб, тарбияланди, зеҳнимиз ўткирлашди, фикримиз тиниқлашди. Жаҳл ва ғазабдан, ғийбат ва ножоиз ишлардан сақланишга бел боғладик.

Рамазон рўзаси бизга инсон фақат ўз фойдасини эмас, бошқаларнинг ҳам фойдасини кўзлаб яшаши кераклигидан сабоқ берди. Зеро, халқларнинг, инсонларнинг бир-бирларига ҳурмати, меҳр-муҳаббати, кечиримлилиги туфайли дунё тинч, осойишта бўлади.

Аллоҳ таоло марҳамат қи­­­­­ла­ди: “(Тақводор зотлар) яхши-ёмон кунларида инфоқ-эҳсон қиладиган, ғазабларини ичларига ютадиган, одамларнинг (хато-камчиликларини) афв этадиган кишилардир. Аллоҳ бундай яхшилик қилувчиларни севади”, (Оли Имрон,134).

Ҳайит куни ота-она қарин­дош уруғ, касаллар зиё­рат қилинади, бева-бечора, етим-есирлар, муҳтожларга ёрдам кўрсатилади. Аразлашганлар бир-бирларидан узр сўрайдилар. Хуллас, ҳайит хурсандчилик, меҳр-оқибат байрамидир.

Ҳайит намозидан сўнг ота-она ва фарзандларга совға-салом улашиш, кексаларни, заиф ва бетобларни зиёрат қилиш, уларга ҳадялар бериб, қалбларига сурур бағишлаш энг гўзал амаллардандир.

Жобир ибн Абдуллоҳдан (ро­зи­йаллоҳу анҳу) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (сол­лаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким бир мусулмоннинг дунё қайғуларидан бир қайғусини кетказса, Аллоҳ унинг қиёмат кунидаги қай­ғуларидан бирини кетказади. Ким дунёда бир қийналган биродарининг оғирини енгил қилса, Аллоҳ таоло унинг қиёматдаги оғирини енгил қилади. Бир банда бир бандага ёрдам қилса, Аллоҳ таоло унга ҳам ёрдам кўрсатади”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Ҳайит куни эрта уйғониш, ювиниш, тирноқларни олиш, тишларни тозалаш, мўйлабни қисқартириш, энг яхши тоза ки-йимларни кийиш ва хушбўйлик суриш мустаҳаб амаллардандир. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳайит намозига чиқишдан олдин энг яхши кийимларини кияр эдилар. Рамазон ҳайитида намозга чиқишдан олдин бирор нарса еб олиш ҳам мустаҳаб. Анас ибн Молик (розийаллоҳу анҳу), Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Рамазон ҳайити тонгида бир ё уч дона (тоқ)  хурмо емасдан намозга чиқмас эдилар, деб ривоят қилади.

Рамазон ойи ичида фитр садақасини беролмай қолган кишиларга ҳайит намозидан олдин бу садақани бериш вожиб бўлади.

Рамазон ҳайити намози қуёш найза бўйи кўтарилганидан сўнг ўқилади. Ҳайит намозини ўқиш тартиби бомдоднинг икки ракатли фарзини ўқиш кабидир. Фақат намозга ният қилишда ҳамда биринчи ракатда санодан кейин, иккинчи ракатда рукуга кетишдан олдин имомга эргашиб уч мартадан қўшимча такбир айтилиши билан фарқланади, холос.

* * *

Ramazon mehr-muruvvat oyidir. Bu oyda yuraklar yumshab, g‘uborlari ketadi, go‘zallashadi, jannat eshiklari ochilib, jahannam eshiklari berkitiladi.

Butun musulmon olami, jumladan, yurtimiz ramazonning fayzu barakasidan bahra oldi. Juda ko‘p masjidlarimizda Qur’oni karim xatm qilindi. Qalblarimiz quvvat, shifo oldi, ko‘ngillarimiz ravshan bo‘ldi. Nafsimiz jilovlanib, tarbiyalandi, zehnimiz o‘tkirlashdi, fikrimiz tiniqlashdi. Jahl va g‘azabdan, g‘iybat va nojoiz ishlardan saqlanishga bel bog‘ladik.

Ramazon ro‘zasi bizga inson faqat o‘z foydasini emas, boshqalarning ham foydasini ko‘zlab yashashi kerakligidan saboq berdi. Zero, xalqlarning, insonlarning bir-birlariga hurmati, mehr-muhabbati, kechirimliligi tufayli dunyo tinch, osoyishta bo‘ladi.

Alloh taolo marhamat qi­­­­­la­di: “(Taqvodor zotlar) yaxshi-yomon kunlarida infoq-ehson qiladigan, g‘azablarini ichlariga yutadigan, odamlarning (xato-kamchiliklarini) afv etadigan kishilardir. Alloh bunday yaxshilik qiluvchilarni sevadi”, (Oli Imron,134).

Hayit kuni ota-ona qarin­dosh urug‘, kasallar ziyo­rat qilinadi, beva-bechora, yetim-esirlar, muhtojlarga yordam ko‘rsatiladi. Arazlashganlar bir-birlaridan uzr so‘raydilar. Xullas, hayit xursandchilik, mehr-oqibat bayramidir.

Hayit namozidan so‘ng ota-ona va farzandlarga sovg‘a-salom ulashish, keksalarni, zaif va betoblarni ziyorat qilish, ularga hadyalar berib, qalblariga surur bag‘ishlash eng go‘zal amallardandir.

Jobir ibn Abdullohdan (ro­zi­yallohu anhu) rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sol­lallohu alayhi va sallam): “Kim bir musulmonning dunyo qayg‘ularidan bir qayg‘usini ketkazsa, Alloh uning qiyomat kunidagi qay­g‘ularidan birini ketkazadi. Kim dunyoda bir qiynalgan birodarining og‘irini yengil qilsa, Alloh taolo uning qiyomatdagi og‘irini yengil qiladi. Bir banda bir bandaga yordam qilsa, Alloh taolo unga ham yordam ko‘rsatadi”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Hayit kuni erta uyg‘onish, yuvinish, tirnoqlarni olish, tishlarni tozalash, mo‘ylabni qisqartirish, eng yaxshi toza ki-yimlarni kiyish va xushbo‘ylik surish mustahab amallardandir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) hayit namoziga chiqishdan oldin eng yaxshi kiyimlarini kiyar edilar. Ramazon hayitida namozga chiqishdan oldin biror narsa yeb olish ham mustahab. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu), Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Ramazon hayiti tongida bir yo uch dona (toq)  xurmo yemasdan namozga chiqmas edilar, deb rivoyat qiladi.

Ramazon oyi ichida fitr sadaqasini berolmay qolgan kishilarga hayit namozidan oldin bu sadaqani berish vojib bo‘ladi.

Ramazon hayiti namozi quyosh nayza bo‘yi ko‘tarilganidan so‘ng o‘qiladi. Hayit namozini o‘qish tartibi bomdodning ikki rakatli farzini o‘qish kabidir. Faqat namozga niyat qilishda hamda birinchi rakatda sanodan keyin, ikkinchi rakatda rukuga ketishdan oldin imomga ergashib uch martadan qo‘shimcha takbir aytilishi bilan farqlanadi, xolos.

“Hidoyat” jurnalining 2011 yil, 8-sonidan olindi.