“Тобут кўтариш насиб этсин-да...”

“Энг ибратли ҳаётий ҳикоялар” танловига

Қиш кунларида бойчечак қулоқ ёйганини кўрган инсон бирдан қалин қор ёғиши-ю, вужудини аёз чақишидан довдираб қолиши аниқ. Шундай кунларнинг бирида дўстим Мақсуднинг шошганча бошлиғи хонасидан чиқиб келиши диққатимни тортди. Қўл телефонида алланималарни ҳовлиқиб гапириши, бармоғи билан пешанасини ишқаганча томоғига нимадир тиқилгандек ютинаверганидан билдимки, нимадир бўлган. Унинг мана бу гапидан барини тушуниб олдим.  

“Ака, қанақасига ахир. Эрталаб ўзим дадам билан гаплашдим, яхши эдиларку?”.

Хуллас, ҳар қанча уринмай, дўстларим билан бирга жанозага бора олмадим. Дўстимга ҳардард бўлиб: “Дўстим, сабр қил. “Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун” (Биз Аллоҳникимиз ва Аллоҳга қайтувчимиз.) - дея дардкаш бўла олмаётганимни ҳис этдим. Хона деворлари қисиб келаётгандек. Ишхонага вазиятни тушунтириб “Тошработ-Навоий” йўналишдаги автобекатга етиб келдим. Хаёлимда бир муддао. “Тобут кўтариш насиб этсин, илоҳим!”

Аксига олиб, Тошработ қирликда жойлашмаганми, йўл сирпанчиқлигидан енгил машина келавермади. Одамларнинг тирбандлигини кўрган бир микроавтобус ҳайдовчиси гарчи Навбаҳор йўналишида ҳаракат қилсада нақд мижозларни кўриб Тошработгача олиб боришга рози бўлди. Машинага ўтирдик. Хаёлимда бир ният “Тобут кўтариш насиб этсин, илоҳим!”.

Надоматки, ҳайдовчи қалин қор ёққани сабаб Тошработгача боролмаслиги рўкач қилди-ю, адирлик четида ташлаб кетди. Ўртоқларимга қўнғироқ қилсам, яқин тепаликдаги мозорга қараб боришим лозимлиги, улар шу томонга юк машинасида келаётганини айтиб қолишди. Оёғимдан совуқ ўтиб, ниҳоят кўринган машинани тўхтатдим. Ҳайдовчига шу яқин атрофда қабристон борлиги ҳақида оғич очишим наф бермади. Чунки у ҳам мендек бу ерлик эмас экан. Йўлда мозор учраса тушиб қолишга келишдик. Қани энди мозор кўринса? Нима кўп тепалик кўп. Нима кўп қир кўп. Узоқдан бир ёзувга кўзим тушди. Қувониб кетдим. Қабристон ёзуви бўлса керак. Таассуфки, “Хуш келибсиз Навбаҳор тумани”га ёзувидан эсанкираб қолдим.. Афсус. 4 кмдан сўнг Навоий шаҳри. Тошработдан чиқиб кетибман. 

Қалбимга қулоқ солдим. Юрагим ва имоним жанг қиляпти.  Нафс:  тақдирга тан бер. Аза уч кун. Тобут кўтаришинг шартми, чўнтагингда пул ҳам қолмади.  Имон: “Ҳар нарсанинг ижобати ниятга боғлиқ, сўраганни қуруқ қолдирмаган. Ўзимга-ўзим бугун ўзим учун илоҳий бир ҳақиқатни кашф этишим мумкиндек туюлди. Танишимдан қарз олиб яна “Тошработ-Навоий” йўналишдаги автобекатга етиб олдим. Тошработлик ҳайдовчи жаноза чиққан уйгача олиб боришга рози бўлди. Жанозадан кечикканлигимни билсамда такрорлайвердим. “Тобут кўтариш насиб этсин, илоҳим!”.

Лой кўчалардан кечиб дўстимнинг уйига етиб олдим. Елкамни тутиб ҳамдардлигимни билдирдим. Сабру жамил тилаб орқамга қайтдим. Узоқдан бир оловранг “Москвич-412” тепасида мебель ортиб олган лўкиллаб келяпти. Мебелми ё шкаф? Нима фарқи бор? Ичимда кулиб, сичқон сиғмас инига, ғалвир боғлар думига иборасини эсладим. Тошработ марказигача келишиб, секин кабинага чиқдим. Ўйлаб кетяпман: Тобут кўтариш насиб этсин, илоҳим!”. Ўзимдан хафа бўлдим. Қанақа тобут кўтариш? Ахир жанозадан кечикдимку?

Ҳайдовчи: “Укам, жим кетяпсиз, меҳмонмисиз дейман.”

Мен: “Ҳа ака меҳмонман. Таъзияга келгандим.”.

Очиғи у одамнинг узуқ-юлуқ гапириши энсамни қотирди. Ўзи музлаб борай деяпман. Қайтиб гапирмадим.

Ҳайдовчи: “Исмим Мурод. Мана шу маҳалланинг яхши-ёмон кунида беминнат хизмат қиламан. Савоб учун. Онамга ваъда берганман. Ука бир савоб иш қилинг. Четда тўхтайман. Тепадаги отни тушириб хилхонасига қўяйлик.” Товба. Қанақа от. Бу одам қизиқчими?

Бир пайт зиёратгоҳ олдида тўхтадик.

Тепага қарадим-у, ҳайратдан ёқа ушлаб қолдим. Томоғимга нимадир тиқилиб, кўзларим тиниб кетди. Ушбу жумлани эшитгач ўзим учун илоҳий бир ҳақиқатни кафш этгандек бўлдим.

Ҳайдовчи: “Ука, тинчликми? Кўтаринг. Бугун таъзияга хизмат қилган тўрт оёқли чўпли от мана шу. Уни охирги манзили-хилхонасига сиз қўйяпсиз. Тобутни охирги кўтарган сиз бўласиз!”

Жонибек  Шуҳратов

* * *

Qish kunlarida boychechak quloq yoyganini ko‘rgan inson birdan qalin qor yog‘ishi-yu, vujudini ayoz chaqishidan dovdirab qolishi aniq. Shunday kunlarning birida do‘stim Maqsudning shoshgancha boshlig‘i xonasidan chiqib kelishi diqqatimni tortdi. Qo‘l telefonida allanimalarni hovliqib gapirishi, barmog‘i bilan peshanasini ishqagancha tomog‘iga nimadir tiqilgandek yutinaverganidan bildimki, nimadir bo‘lgan. Uning mana bu gapidan barini tushunib oldim.  

“Aka, qanaqasiga axir. Ertalab o‘zim dadam bilan gaplashdim, yaxshi edilarku?”.

Xullas, har qancha urinmay, do‘stlarim bilan birga janozaga bora olmadim. Do‘stimga hardard bo‘lib: “Do‘stim, sabr qil. “Inna lillahi va inna ilayhi roji’un” (Biz Allohnikimiz va Allohga qaytuvchimiz.) - deya dardkash bo‘la olmayotganimni his etdim. Xona devorlari qisib kelayotgandek. Ishxonaga vaziyatni tushuntirib “Toshrabot-Navoiy” yo‘nalishdagi avtobekatga yetib keldim. Xayolimda bir muddao. “Tobut ko‘tarish nasib etsin, ilohim!”

Aksiga olib, Toshrabot qirlikda joylashmaganmi, yo‘l sirpanchiqligidan yengil mashina kelavermadi. Odamlarning tirbandligini ko‘rgan bir mikroavtobus haydovchisi garchi Navbahor yo‘nalishida harakat qilsada naqd mijozlarni ko‘rib Toshrabotgacha olib borishga rozi bo‘ldi. Mashinaga o‘tirdik. Xayolimda bir niyat “Tobut ko‘tarish nasib etsin, ilohim!”.

Nadomatki, haydovchi qalin qor yoqqani sabab Toshrabotgacha borolmasligi ro‘kach qildi-yu, adirlik chetida tashlab ketdi. O‘rtoqlarimga qo‘ng‘iroq qilsam, yaqin tepalikdagi mozorga qarab borishim lozimligi, ular shu tomonga yuk mashinasida kelayotganini aytib qolishdi. Oyog‘imdan sovuq o‘tib, nihoyat ko‘ringan mashinani to‘xtatdim. Haydovchiga shu yaqin atrofda qabriston borligi haqida og‘ich ochishim naf bermadi. Chunki u ham mendek bu yerlik emas ekan. Yo‘lda mozor uchrasa tushib qolishga kelishdik. Qani endi mozor ko‘rinsa? Nima ko‘p tepalik ko‘p. Nima ko‘p qir ko‘p. Uzoqdan bir yozuvga ko‘zim tushdi. Quvonib ketdim. Qabriston yozuvi bo‘lsa kerak. Taassufki, “Xush kelibsiz Navbahor tumani”ga yozuvidan esankirab qoldim.. Afsus. 4 kmdan so‘ng Navoiy shahri. Toshrabotdan chiqib ketibman. 

Qalbimga quloq soldim. Yuragim va imonim jang qilyapti.  Nafs:  taqdirga tan ber. Aza uch kun. Tobut ko‘tarishing shartmi, cho‘ntagingda pul ham qolmadi.  Imon: “Har narsaning ijobati niyatga bog‘liq, so‘raganni quruq qoldirmagan. O‘zimga-o‘zim bugun o‘zim uchun ilohiy bir haqiqatni kashf etishim mumkindek tuyuldi. Tanishimdan qarz olib yana “Toshrabot-Navoiy” yo‘nalishdagi avtobekatga yetib oldim. Toshrabotlik haydovchi janoza chiqqan uygacha olib borishga rozi bo‘ldi. Janozadan kechikkanligimni bilsamda takrorlayverdim. “Tobut ko‘tarish nasib etsin, ilohim!”.

Loy ko‘chalardan kechib do‘stimning uyiga yetib oldim. Yelkamni tutib hamdardligimni bildirdim. Sabru jamil tilab orqamga qaytdim. Uzoqdan bir olovrang “Moskvich-412” tepasida mebel ortib olgan lo‘killab kelyapti. Mebelmi yo shkaf? Nima farqi bor? Ichimda kulib, sichqon sig‘mas iniga, g‘alvir bog‘lar dumiga iborasini esladim. Toshrabot markazigacha kelishib, sekin kabinaga chiqdim. O‘ylab ketyapman: Tobut ko‘tarish nasib etsin, ilohim!”. O‘zimdan xafa bo‘ldim. Qanaqa tobut ko‘tarish? Axir janozadan kechikdimku?

Haydovchi: “Ukam, jim ketyapsiz, mehmonmisiz deyman.”

Men: “Ha aka mehmonman. Ta’ziyaga kelgandim.”.

Ochig‘i u odamning uzuq-yuluq gapirishi ensamni qotirdi. O‘zi muzlab boray deyapman. Qaytib gapirmadim.

Haydovchi: “Ismim Murod. Mana shu mahallaning yaxshi-yomon kunida beminnat xizmat qilaman. Savob uchun. Onamga va’da berganman. Uka bir savob ish qiling. Chetda to‘xtayman. Tepadagi otni tushirib xilxonasiga qo‘yaylik.” Tovba. Qanaqa ot. Bu odam qiziqchimi?

Bir payt ziyoratgoh oldida to‘xtadik.

Tepaga qaradim-u, hayratdan yoqa ushlab qoldim. Tomog‘imga nimadir tiqilib, ko‘zlarim tinib ketdi. Ushbu jumlani eshitgach o‘zim uchun ilohiy bir haqiqatni kafsh etgandek bo‘ldim.

Haydovchi: “Uka, tinchlikmi? Ko‘taring. Bugun ta’ziyaga xizmat qilgan to‘rt oyoqli cho‘pli ot mana shu. Uni oxirgi manzili-xilxonasiga siz qo‘yyapsiz. Tobutni oxirgi ko‘targan siz bo‘lasiz!”

Jonibek Shuhratov

• Олдинги
• Кейинги