Қадри қултум сувга тенг эмас...

Бир йили Шақиқ Балхий* ҳажга бориш нияти ила йўлга тушди. Бағдодга келганида, халифа Ҳорун ар-Рашид бу зотнинг келганини эшитиб, ҳузурига чақирди. Шақиқ Балхий халифанинг ҳузурига келди. Халифа сўради:
— Зоҳид зот Шақиқ Балхий сизмисиз ?
— Шақиқ менман аммо, зоҳид эмасман.
Халифа Шақиқ Балхийдан ўзига насихат қилишини сўрагач, Шақиқ деди:
— Ақлингни йиғиб ол ва жуда диққатли бўлки, Аллоҳ таоло сенга Абу Бакр сиддиқ розияллоҳу анҳунинг мақомини берди. Сендан у зотдагидек тўғриликни хоҳлайди. Сенга Умар ал-Форуқ розияллоҳу анҳунинг мақомини берди. Сендан у зотда бўлганидек, ҳақ ила ботил орасини ажратишингни хоҳлайди. Сенга Усмон Зиннурайн розияллоҳу анҳунинг мақомини берди. Сендан у зот каби ҳаё ва карам соҳби бўлишингни хоҳлайди. Сенга Алиюл Муртазо розияллоҳу анҳунинг мақомини берди. Сендан у зот каби илмли ва адолатли бўлишингни ҳоҳлайди.
— Яна бироз насиҳат қилинг!
— Аллоҳ таолонинг жаҳаннам деган бир ери борки, сени у ерга қоровул қилиб қўйди. Қўлингга уч нарса берди. Улар мол-мулк, қилич ва қамчи. Бу уч нарса билан инсонларни жаҳаннамдан узоқлаштир. Ёнингга бир муҳтож келса, унга мол бер. Аллоҳнинг амрига қарши чиққанларни бу қамчи билан адабини бер, йўлга сол. Бошқаларга ҳақсизлик қилганлар, ноҳақдан одам ўлдирганлар қаршисига сен шу қилич билан чиқ. Агар бу ишларни қилмасанг, жаҳаннамга биринчи тушадиган сен бўласан.
— Яна бироз насиҳат қилинг!
— Сен сувнинг манбаи кабисан. Вазир ва қўмондонларинг эса, сув оқадиган йўл каби. Сувнинг манбаи тоза ва покиза бўлса, унинг йўли ҳам покиза бўлади. Сувнинг манбаи пок бўлиб, йўлларида ифлослик бўлса, бунда зарар йўқ. Пок сув буни ювиб кетади. Агар манбаи ифлосланса, энди йўлларининг пок бўлишидан ҳам умид қилиб бўлмайди.
— Яна бироз насиҳат қилинг!
— Тасаввур қил, чўлнинг ўртасида қолдинг. Сувсизликдан ўлар ҳолдасан. Кимдир келиб, бир ютум сув сотаман деса, қанчага олар эдинг?
— Қанча ҳоҳласа шуни бериб, сувни олардим!
— Сув келтирган одам суви эвазига ярим салтанатингни берасан деса, рози бўлармидинг?
— Ҳа, рози бўлардим.
— Тасаввур қилки, салтанингни ярмини бериб, сотиб олган сувингни ичдинг. Бир муддат ўтгач сувни ташқарига чиқариш керак бўлди. Лекин чиқара олмадинг. Ўлар ҳолга келдинг. Бир одам келиб, сени бу ҳолдан қутқараман. Эвазига қолган давлатингни берасан деса, рози бўлармидинг?
— Албатта рози бўламан. Жоним ҳиқилдоғимда турса, салтанатнинг нима кераги бор.
— Шундай экан аввал ичиб, кейин ташқари чиқариб юборадиган сувингчалик қадри бўлмаган бу салтанатинга суянма. Бу мол-дунёга суяниб, ҳеч кимга катта кетма.
Бу насиҳатлардан сўнг Ҳорун ар-Рашид кўп йиғлади. Шақиқ Балхийни ҳурмат ва эҳтиром ила йўлига кузатди...

* Шақиқ Балхий — буюк авлиёлардан бўлган, куняси Абу Али, отасининг исми Иброҳим. Иброҳим Адҳамнинг толиби, Ҳотамул Асомнинг устози. Дунёга кўнгил қўймаган, харом ва шубҳалардан шиддат ила қочган. Тижорат билан шуғулланган. 790 (ҳижрий 174) йилда вафот этган.

Манба: www.ehlisunnetbuyukleri.com
Туркчадан Ислом Абдулмажид таржимаси

* * *

Bir yili Shaqiq Balxiy* hajga borish niyati ila yo‘lga tushdi. Bag‘dodga kelganida, xalifa Horun ar-Rashid bu zotning kelganini eshitib, huzuriga chaqirdi. Shaqiq Balxiy xalifaning huzuriga keldi. Xalifa so‘radi:
— Zohid zot Shaqiq Balxiy sizmisiz ?
— Shaqiq menman ammo, zohid emasman.
Xalifa Shaqiq Balxiydan o‘ziga nasixat qilishini so‘ragach, Shaqiq dedi:
— Aqlingni yig‘ib ol va juda diqqatli bo‘lki, Alloh taolo senga Abu Bakr siddiq roziyallohu anhuning maqomini berdi. Sendan u zotdagidek to‘g‘rilikni xohlaydi. Senga Umar al-Foruq roziyallohu anhuning maqomini berdi. Sendan u zotda bo‘lganidek, haq ila botil orasini ajratishingni xohlaydi. Senga Usmon Zinnurayn roziyallohu anhuning maqomini berdi. Sendan u zot kabi hayo va karam sohbi bo‘lishingni xohlaydi. Senga Aliyul Murtazo roziyallohu anhuning maqomini berdi. Sendan u zot kabi ilmli va adolatli bo‘lishingni hohlaydi.
— Yana biroz nasihat qiling!
— Alloh taoloning jahannam degan bir yeri borki, seni u yerga qorovul qilib qo‘ydi. Qo‘lingga uch narsa berdi. Ular mol-mulk, qilich va qamchi. Bu uch narsa bilan insonlarni jahannamdan uzoqlashtir. Yoningga bir muhtoj kelsa, unga mol ber. Allohning amriga qarshi chiqqanlarni bu qamchi bilan adabini ber, yo‘lga sol. Boshqalarga haqsizlik qilganlar, nohaqdan odam o‘ldirganlar qarshisiga sen shu qilich bilan chiq. Agar bu ishlarni qilmasang, jahannamga birinchi tushadigan sen bo‘lasan.
— Yana biroz nasihat qiling!
— Sen suvning manbai kabisan. Vazir va qo‘mondonlaring esa, suv oqadigan yo‘l kabi. Suvning manbai toza va pokiza bo‘lsa, uning yo‘li ham pokiza bo‘ladi. Suvning manbai pok bo‘lib, yo‘llarida ifloslik bo‘lsa, bunda zarar yo‘q. Pok suv buni yuvib ketadi. Agar manbai ifloslansa, endi yo‘llarining pok bo‘lishidan ham umid qilib bo‘lmaydi.
— Yana biroz nasihat qiling!
— Tasavvur qil, cho‘lning o‘rtasida qolding. Suvsizlikdan o‘lar holdasan. Kimdir kelib, bir yutum suv sotaman desa, qanchaga olar eding?
— Qancha hohlasa shuni berib, suvni olardim!
— Suv keltirgan odam suvi evaziga yarim saltanatingni berasan desa, rozi bo‘larmiding?
— Ha, rozi bo‘lardim.
— Tasavvur qilki, saltaningni yarmini berib, sotib olgan suvingni ichding. Bir muddat o‘tgach suvni tashqariga chiqarish kerak bo‘ldi. Lekin chiqara olmading. O‘lar holga kelding. Bir odam kelib, seni bu holdan qutqaraman. Evaziga qolgan davlatingni berasan desa, rozi bo‘larmiding?
— Albatta rozi bo‘laman. Jonim hiqildog‘imda tursa, saltanatning nima keragi bor.
— Shunday ekan avval ichib, keyin tashqari chiqarib yuboradigan suvingchalik qadri bo‘lmagan bu saltanatinga suyanma. Bu mol-dunyoga suyanib, hech kimga katta ketma.
Bu nasihatlardan so‘ng Horun ar-Rashid ko‘p yig‘ladi. Shaqiq Balxiyni hurmat va ehtirom ila yo‘liga kuzatdi...

* Shaqiq Balxiy — buyuk avliyolardan bo‘lgan, kunyasi Abu Ali, otasining ismi Ibrohim. Ibrohim Adhamning tolibi, Hotamul Asomning ustozi. Dunyoga ko‘ngil qo‘ymagan, xarom va shubhalardan shiddat ila qochgan. Tijorat bilan shug‘ullangan. 790 (hijriy 174) yilda vafot etgan.

Manba: www.ehlisunnetbuyukleri.com
Turkchadan Islom Abdulmajid tarjimasi

• Олдинги
• Кейинги