Энг яхши гувоҳ

Суюкли пайғамбаримиз (соллалоҳу алайҳи васаллам) қуйидаги ҳикоятни ривоят қилиб берган эдилар:

“Бани Исроил қабиласидаги бир савдогар ўз қабиладошидан 1000 олтин динор қарз сўраб борибди.

 — Мен пул бериб туришга розиман, бироқ тамойилга кўра, бир гувоҳ бўлиши керак — дебди қарз бераётган одам.

— Шоҳидликка Аллоҳ кифоя, — дебди савдогар.

— Мен буни қабул қиламан, аммо сен сафардан келмай қолган тақдирда пулимни қайтариб беришга бир киши кафолат бўлиб туриши зарур.

— Кафолат бўлиб турувчи ҳам Аллоҳ, — жавоб берибди савдогар яна.

— Мен бунга розиман, — дебди қарз бераётган киши. — Мен сенга ўзимиз келишган муддатга минг динор бериб тураман.

Савдогар пулни олиб денгиз оша узоқ сафарга йўл олибди. У ҳамма ишларини битириб бўлиши билан дарҳол айтилган муддатда қарзини қайтариш учун орқага қайтиб кетадиган кема қидирибди. Бахтга қарши бир қанча вақт унга керакли йўналишда қатнайдиган кема топилмади.

“Гувоҳим Аллоҳ бўлгани сабабли зудлик билан омонатни қайтаришим шарт”, — хавотирга тушибди савдогар. “Қандай қилиб ўз вақтида қарзимни қайтарсам экан?!”.

У чор-атрофга қараб, тўлқинлар қирғоққа чиқариб ташлаган бир ёғоч бўлагига кўзи тушибди. Шунда савдогарда ёғочнинг ичини ўйиб, кавак қилиш фикри келибди. У 1000 динор пул билан омонат берган одамга ёзилган хатни кавакка жойлабди ва тешикнинг оғзини зичлаб ёпибди.

У ёғоч бўлагини олиб, илтижо қилибди: “Ё Аллоҳ. Менинг 1000 динор қарз олганлигимдан хабардорсан. У одам гувоҳ талаб қилганида Сени шоҳидликка келтирсам қабул қилди, кимнидир кафилликка сўраганида Сени кафил қилдим, бунга ҳам рози бўлди. Мен сидқидилдан қарзимни ўз вақтида қайтараман деб ҳаракат қилсам ҳам бунинг иложини қилолмадим. Энди эса бу омонатни Сен орқали бериб юбораман”. Савдогар шундай деб ёғоч бўлагини сувга ташлабди ва у кўздан ғойиб бўлгунича орқасидан қараб қолибди.

Белгиланган муҳлат етиб келганида пулни омонатга берган одам унинг динорларини олиб келаётган кема келган-келмаганлигини билиш мақсадида денгиз бўйига борибди. У кемани кўрмабди, кўзи фақат ўтин бўлишдан бошқа нарсага ярамайдиган ёғочга тушиб, уни олиб кетибди. Уйига келганидан сўнг ўтинни ёриб кўрибди ва унинг ичидаги 1000 динор пул билан ўз номига ёзилган мактубни кўриб, ҳайратининг чеки бўлмабди.

Бу орада савдогар уйига қайтадиган кемага ўтириб, ватанига келган заҳотиёқ оёғи ерга тегмасдан қарз берган одамнинг уйига ўқдек учиб борибди:

— Худо шоҳид, — шошиб-пишиб тушунтира бошлабди у, — қасам ичиб айтаманки қандай қилиб бўлса ҳам омонатни ўз вақтида қайтаришга ҳаракат қилдим. Кема қидириб топа олмадим. Биринчи учраган кемага ўтириб, ҳозиргина келиб турибман, мана сендан қарзга деб олган 1000 динор пул, омонатингни олиб қўй.

 У эса пулни бир четга суриб, савдогардан сўрабди:

— Сен менга нимадир жўнатмаганмидинг?

— Ахир айтиб турибман-ку, бугунги келган кемадан бошқа кема топа олмадим деб.

Пул берган одам кулиб дебди:

— Аллоҳ сен тарафдан кафил бўлиб ёғочнинг ичига солиб жўнатган омонатингни менга етказди. Бу пулни ўзингга олиб қўйгин ва ҳақ йўлида доимо шундай юргин.

Манба: Саҳиҳ ал-Бухорий, 3-жузъ, 488-бет. Ayat Jamilah:   Beautiful Signs. Pages 134-136.

Инглиз тилидан Шерзод Тоғаев таржимаси

* * *

Suyukli payg‘ambarimiz (sollalohu alayhi vasallam) quyidagi hikoyatni rivoyat qilib bergan edilar:

“Bani Isroil qabilasidagi bir savdogar o‘z qabiladoshidan 1000 oltin dinor qarz so‘rab boribdi.

 — Men pul berib turishga roziman, biroq tamoyilga ko‘ra, bir guvoh bo‘lishi kerak — debdi qarz berayotgan odam.

— Shohidlikka Alloh kifoya, — debdi savdogar.

— Men buni qabul qilaman, ammo sen safardan kelmay qolgan taqdirda pulimni qaytarib berishga bir kishi kafolat bo‘lib turishi zarur.

— Kafolat bo‘lib turuvchi ham Alloh, — javob beribdi savdogar yana.

— Men bunga roziman, — debdi qarz berayotgan kishi. — Men senga o‘zimiz kelishgan muddatga ming dinor berib turaman.

Savdogar pulni olib dengiz osha uzoq safarga yo‘l olibdi. U hamma ishlarini bitirib bo‘lishi bilan darhol aytilgan muddatda qarzini qaytarish uchun orqaga qaytib ketadigan kema qidiribdi. Baxtga qarshi bir qancha vaqt unga kerakli yo‘nalishda qatnaydigan kema topilmadi.

“Guvohim Alloh bo‘lgani sababli zudlik bilan omonatni qaytarishim shart”, — xavotirga tushibdi savdogar. “Qanday qilib o‘z vaqtida qarzimni qaytarsam ekan?!”.

U chor-atrofga qarab, to‘lqinlar qirg‘oqqa chiqarib tashlagan bir yog‘och bo‘lagiga ko‘zi tushibdi. Shunda savdogarda yog‘ochning ichini o‘yib, kavak qilish fikri kelibdi. U 1000 dinor pul bilan omonat bergan odamga yozilgan xatni kavakka joylabdi va teshikning og‘zini zichlab yopibdi.

U yog‘och bo‘lagini olib, iltijo qilibdi: “Yo Alloh. Mening 1000 dinor qarz olganligimdan xabardorsan. U odam guvoh talab qilganida Seni shohidlikka keltirsam qabul qildi, kimnidir kafillikka so‘raganida Seni kafil qildim, bunga ham rozi bo‘ldi. Men sidqidildan qarzimni o‘z vaqtida qaytaraman deb harakat qilsam ham buning ilojini qilolmadim. Endi esa bu omonatni Sen orqali berib yuboraman”. Savdogar shunday deb yog‘och bo‘lagini suvga tashlabdi va u ko‘zdan g‘oyib bo‘lgunicha orqasidan qarab qolibdi.

Belgilangan muhlat yetib kelganida pulni omonatga bergan odam uning dinorlarini olib kelayotgan kema kelgan-kelmaganligini bilish maqsadida dengiz bo‘yiga boribdi. U kemani ko‘rmabdi, ko‘zi faqat o‘tin bo‘lishdan boshqa narsaga yaramaydigan yog‘ochga tushib, uni olib ketibdi. Uyiga kelganidan so‘ng o‘tinni yorib ko‘ribdi va uning ichidagi 1000 dinor pul bilan o‘z nomiga yozilgan maktubni ko‘rib, hayratining cheki bo‘lmabdi.

Bu orada savdogar uyiga qaytadigan kemaga o‘tirib, vataniga kelgan zahotiyoq oyog‘i yerga tegmasdan qarz bergan odamning uyiga o‘qdek uchib boribdi:

— Xudo shohid, — shoshib-pishib tushuntira boshlabdi u, — qasam ichib aytamanki qanday qilib bo‘lsa ham omonatni o‘z vaqtida qaytarishga harakat qildim. Kema qidirib topa olmadim. Birinchi uchragan kemaga o‘tirib, hozirgina kelib turibman, mana sendan qarzga deb olgan 1000 dinor pul, omonatingni olib qo‘y.

 U esa pulni bir chetga surib, savdogardan so‘rabdi:

— Sen menga nimadir jo‘natmaganmiding?

— Axir aytib turibman-ku, bugungi kelgan kemadan boshqa kema topa olmadim deb.

Pul bergan odam kulib debdi:

— Alloh sen tarafdan kafil bo‘lib yog‘ochning ichiga solib jo‘natgan omonatingni menga yetkazdi. Bu pulni o‘zingga olib qo‘ygin va haq yo‘lida doimo shunday yurgin.

Manba: Sahih al-Buxoriy, 3-juz’, 488-bet. Ayat Jamilah:   Beautiful Signs. Pages 134-136.

Ingliz tilidan Sherzod Tog‘aev tarjimasi

• Олдинги
• Кейинги