Ростгўйликнинг хайрли оқибати

Ислом буюкларидан Абдуқодир Гилоний болалигида ўқишга бориш учун онасидан рухсат сўради. Онаси рухсат берди, фақат қаерга бориб ўқишини сўради. Ёш Абдуқодир онасига ўша пайтларда Ислом дунёсининг илм-маърифат маркази бўлган Бағдодга бориб, ўша ерда ўқимоқчи бўлганлигини айтди. Онаси рози бўлди.

Онаси кичкина Абдуқодирни жуда севар, ундан айрилиши қийин бўлса ҳам Аллоҳ йўлида илм ўрганиши уйда ўйнаб юришидан яхшироқ деб тушунди ва ўғлининг хирқаси (тўни) ичига тушиб қолмасин ва йўқолмасин деб қирқ олтин тикиб қўйди. Ўғлига: «Ўғлим, ҳеч ёлғон гапирма. Мусулмонлик тўғрилик динидир, тўғриликдан айрилма (ҳамиша тўғри бўл)» деб насиҳат қилди.

Шундан кейин она-ўғил хайрлашдилар (бир-бирларидан розилик тиладилар), ёш Абдуқодир бир карвонга қўшилиб йўлга чиқди. Йўлда карвон қаршисидан олтмишта отлиқ чиқиб тўсди. Булар йўлтўсар, карвонларни талайдиган қароқчилар тўдаси эдилар. Кўпчиликни ўлдирдилар.

Қароқчилардан бири боладан нимаси борлигини сўради. Бола ёлғон гапирмаслик ҳақида онасига берган сўзини хотирлаб: «Қирқ олтиним бор», деди. Қароқчи бу бола мени алдаяпти деб ўйлаб ундан нари кетди. Кейин бошқа бири келди: «Эй бола, қанча пулинг бор?», деб сўради. Бола яна ўша гапни қайтариб: «Қирқ олтиним бор», деди. Юпун кийинган бу болада қирқ олтин нима қилади, у мени алдаяпти деб ўйлаб, у ҳам нари кетди. Кейин учинчи йўлтўсар келиб: «Қанча пулинг бор, бола?» деб сўради. Унга ҳам: «Қирқ олтиним бор», деб жавоб берди.

Қароқчи боланинг қўлидан ушлаб бошлиқлари олдига олиб борди ва: «Бу бола қирқ олтиним бор деяпти», деди. Қароқчилар бошлиғи «Олтининг қани?» деб сўради. «Тўним ичида» деб жавоб берди бола. Бош қароқчи буйруғи билан тўнни йиртиб кўришди, ҳақиқатан унинг ичидан қирқ олтин чиқди. Қароқчилар бошлиғи ҳайрат билан: «Нега тўғрисини айтдинг, ёлғон гапирганингда олтинларингни қутқариб қолардинг», деди.

Ёш Абдуқодир кулимсираб:

— Ҳеч ёлғон гапирмайман, деб онамга сўз берганман, — деб жавоб берди.

Кўзлари қон ва гуноҳга тўлган қароқчиларнинг бошлиғи диққат ва синовчи бир назар билан Абдуқодирнинг юзига тикилди. Бирдан қароқчининг кўзи очилди, ҳайрат ва ҳаяжондан кўзларидан икки томчи ёш сизиб чиқиб юзига оқди ва меҳрибонлик билан:

— Қаранг, бу бола онасига берган сўзида турибди ва унга вафо қилмоқда! Мен эса шунча йиллардан бери Аллоҳимга хиёнат қилиб келаман. Бу йигитча менинг ҳалоскорим бўлди, мен барча разил ишларимдан тавба қиламан! — деди. Қалби, қаҳри тошдай қаттиқ бошлиқларининг атрофидаги қароқчилар баробарига:

— Шу кунга қадар йўл тўсиб, одам ўлдириб қароқчилик қилишда бошлиғимиз эдинг, энди гуноҳларимизга тавба қилиш ва яхши, хайрли ишларда бизга бош бўл,— деб ҳайқирдилар.

Бошлиқларининг буйруғи билан карвонда кимдан нима олган бўлсалар қайтариб бердилар, карвон эсон-омон йўлида давом этди. Қароқчиларнинг тоғ қояларидек қаттиқ тош қалблари юмшаб, тавба қилдилар. Қилган ёмон ишларидан пушаймон бўлдилар...

Юсуф Товаслийнинг “Ҳикматлар хазинаси” китобидан.

* * *

Islom buyuklaridan Abduqodir Giloniy bolaligida o‘qishga borish uchun onasidan ruxsat so‘radi. Onasi ruxsat berdi, faqat qaerga borib o‘qishini so‘radi. Yosh Abduqodir onasiga o‘sha paytlarda Islom dunyosining ilm-ma’rifat markazi bo‘lgan Bag‘dodga borib, o‘sha yerda o‘qimoqchi bo‘lganligini aytdi. Onasi rozi bo‘ldi.

Onasi kichkina Abduqodirni juda sevar, undan ayrilishi qiyin bo‘lsa ham Alloh yo‘lida ilm o‘rganishi uyda o‘ynab yurishidan yaxshiroq deb tushundi va o‘g‘lining xirqasi (to‘ni) ichiga tushib qolmasin va yo‘qolmasin deb qirq oltin tikib qo‘ydi. O‘g‘liga: «O‘g‘lim, hech yolg‘on gapirma. Musulmonlik to‘g‘rilik dinidir, to‘g‘rilikdan ayrilma (hamisha to‘g‘ri bo‘l)» deb nasihat qildi.

Shundan keyin ona-o‘g‘il xayrlashdilar (bir-birlaridan rozilik tiladilar), yosh Abduqodir bir karvonga qo‘shilib yo‘lga chiqdi. Yo‘lda karvon qarshisidan oltmishta otliq chiqib to‘sdi. Bular yo‘lto‘sar, karvonlarni talaydigan qaroqchilar to‘dasi edilar. Ko‘pchilikni o‘ldirdilar.

Qaroqchilardan biri boladan nimasi borligini so‘radi. Bola yolg‘on gapirmaslik haqida onasiga bergan so‘zini xotirlab: «Qirq oltinim bor», dedi. Qaroqchi bu bola meni aldayapti deb o‘ylab undan nari ketdi. Keyin boshqa biri keldi: «Ey bola, qancha puling bor?», deb so‘radi. Bola yana o‘sha gapni qaytarib: «Qirq oltinim bor», dedi. Yupun kiyingan bu bolada qirq oltin nima qiladi, u meni aldayapti deb o‘ylab, u ham nari ketdi. Keyin uchinchi yo‘lto‘sar kelib: «Qancha puling bor, bola?» deb so‘radi. Unga ham: «Qirq oltinim bor», deb javob berdi.

Qaroqchi bolaning qo‘lidan ushlab boshliqlari oldiga olib bordi va: «Bu bola qirq oltinim bor deyapti», dedi. Qaroqchilar boshlig‘i «Oltining qani?» deb so‘radi. «To‘nim ichida» deb javob berdi bola. Bosh qaroqchi buyrug‘i bilan to‘nni yirtib ko‘rishdi, haqiqatan uning ichidan qirq oltin chiqdi. Qaroqchilar boshlig‘i hayrat bilan: «Nega to‘g‘risini aytding, yolg‘on gapirganingda oltinlaringni qutqarib qolarding», dedi.

Yosh Abduqodir kulimsirab:

— Hech yolg‘on gapirmayman, deb onamga so‘z berganman, — deb javob berdi.

Ko‘zlari qon va gunohga to‘lgan qaroqchilarning boshlig‘i diqqat va sinovchi bir nazar bilan Abduqodirning yuziga tikildi. Birdan qaroqchining ko‘zi ochildi, hayrat va hayajondan ko‘zlaridan ikki tomchi yosh sizib chiqib yuziga oqdi va mehribonlik bilan:

— Qarang, bu bola onasiga bergan so‘zida turibdi va unga vafo qilmoqda! Men esa shuncha yillardan beri Allohimga xiyonat qilib kelaman. Bu yigitcha mening haloskorim bo‘ldi, men barcha razil ishlarimdan tavba qilaman! — dedi. Qalbi, qahri toshday qattiq boshliqlarining atrofidagi qaroqchilar barobariga:

— Shu kunga qadar yo‘l to‘sib, odam o‘ldirib qaroqchilik qilishda boshlig‘imiz eding, endi gunohlarimizga tavba qilish va yaxshi, xayrli ishlarda bizga bosh bo‘l,— deb hayqirdilar.

Boshliqlarining buyrug‘i bilan karvonda kimdan nima olgan bo‘lsalar qaytarib berdilar, karvon eson-omon yo‘lida davom etdi. Qaroqchilarning tog‘ qoyalaridek qattiq tosh qalblari yumshab, tavba qildilar. Qilgan yomon ishlaridan pushaymon bo‘ldilar...

Yusuf Tovasliyning “Hikmatlar xazinasi” kitobidan.

• Олдинги
• Кейинги