“Давра” қандай амал?

Рукн: Савол беринг Чоп этилган: 09.12.2015

Савол: Сурхондарё тарафларда бир одат бор экан. Марҳум ҳали дафн этилмай туриб, унинг қазо бўлган намозлари учун пул йиғиларкан ва бунинг номи “Давра” дейиларкан. Бу қандай амал? Шариатда борми? (Шокир)

Жавоб: Таассуф билан шуни айтмоқ лозимки, турли  сабабларга кўра мусулмонлар орасида ҳар хил бидъат ва хурофотлар жорий бўлиб қолган. Шундай хурофотлардан бири "давра"дир.

"Давра" баъзи шахслар наздида ҳийлаи шаръий ҳисобланиб, гўёки марҳумнинг адо этилмай қолган намозлар ва тутилмай қолган рўзалар учун фидя ўрнига ўтар эмиш.

Аслида ўлимидан олдин беморлиги ёки бошқа шаръий узр билан маълум намоз ва рўзаларни бажара олмаган одамнинг қолдирган меросининг учдан биридан фидя бериларди.

"Фатовойи ҳиндия" китобида "Хулоса"дан қуйидаги маъно нақл қилинган. "Бир киши ўлиб, унинг зиммасида қазо намозлар бўлса ва намозларининг каффорати берилиши ҳақида васият қилса, ҳар бир намоз учун ва витр ҳамда бир кунлик рўза учун ярим соъ буғдой унинг молининг учдан биридан берилади. Агар у ортидан мол қолдирмаган бўлса, меросхўрлари ярим соъ қарз олиб бир мискинга берадилар, сўнгра ўша мискин уни баъзи меросхўрларга садақа қилади, кейин яна садақа қилиди ва кейин яна... ҳатто ҳамма намози тамом бўлгунча", дейилган. Хулосада шундай".

Кўриниб турибдики, бу нарса ўлим олдидаги узр туфайли намоз ёки рўзани адо қила олмаган ва фидя беришга моли бўлмаганлар учун рухсатдир. Аммо уни ҳаммага қоида қилиб олишга кўпчилик уламолар рухсат бермаганлар. Аллоҳ билгувчиқродир.      

Давра тарғиботчилари эса, марҳум ҳали дафн қилинмасдан туриб, унинг умрини ҳисоблаб, бунча намози ва бунча рўзаси қолибди, шунинг учун фалон миқдорда мол беришингиз керак, деб марҳумнинг қариндошларидан мол-пул талаб қиладилар. Аллоҳ таоло мусулмонларни бировларни мол-мулкини ботил йўл билан ўзлаштиришдан қайтаради ва бу ҳақда "Нисо" сурасининг 29-оятида шундай келтирилади:

"Эй иймон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро розилик асосидаги тижорат бундан мустасно. Шунингдек, ўзларингизни (бир-бирингизни) ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир". (Муфтий Усмонхон Алимов, “Сўраган эдингиз”)

* * *

Savol: Surxondaryo taraflarda bir odat bor ekan. Marhum hali dafn etilmay turib, uning qazo bo‘lgan namozlari uchun pul yig‘ilarkan va buning nomi “Davra” deyilarkan. Bu qanday amal? Shariatda bormi? (Shokir)

Javob: Taassuf bilan shuni aytmoq lozimki, turli  sabablarga ko‘ra musulmonlar orasida har xil bid’at va xurofotlar joriy bo‘lib qolgan. Shunday xurofotlardan biri "davra"dir.

"Davra" ba’zi shaxslar nazdida hiylai shar’iy hisoblanib, go‘yoki marhumning ado etilmay qolgan namozlar va tutilmay qolgan ro‘zalar uchun fidya o‘rniga o‘tar emish.

Aslida o‘limidan oldin bemorligi yoki boshqa shar’iy uzr bilan ma’lum namoz va ro‘zalarni bajara olmagan odamning qoldirgan merosining uchdan biridan fidya berilardi.

"Fatovoyi hindiya" kitobida "Xulosa"dan quyidagi ma’no naql qilingan. "Bir kishi o‘lib, uning zimmasida qazo namozlar bo‘lsa va namozlarining kafforati berilishi haqida vasiyat qilsa, har bir namoz uchun va vitr hamda bir kunlik ro‘za uchun yarim so’ bug‘doy uning molining uchdan biridan beriladi. Agar u ortidan mol qoldirmagan bo‘lsa, merosxo‘rlari yarim so’ qarz olib bir miskinga beradilar, so‘ngra o‘sha miskin uni ba’zi merosxo‘rlarga sadaqa qiladi, keyin yana sadaqa qilidi va keyin yana... hatto hamma namozi tamom bo‘lguncha", deyilgan. Xulosada shunday".

Ko‘rinib turibdiki, bu narsa o‘lim oldidagi uzr tufayli namoz yoki ro‘zani ado qila olmagan va fidya berishga moli bo‘lmaganlar uchun ruxsatdir. Ammo uni hammaga qoida qilib olishga ko‘pchilik ulamolar ruxsat bermaganlar. Alloh bilguvchiqrodir.      

Davra targ‘ibotchilari esa, marhum hali dafn qilinmasdan turib, uning umrini hisoblab, buncha namozi va buncha ro‘zasi qolibdi, shuning uchun falon miqdorda mol berishingiz kerak, deb marhumning qarindoshlaridan mol-pul talab qiladilar. Alloh taolo musulmonlarni birovlarni mol-mulkini botil yo‘l bilan o‘zlashtirishdan qaytaradi va bu haqda "Niso" surasining 29-oyatida shunday keltiriladi:

"Ey iymon keltirganlar! Mol-mulklaringizni o‘rtada nohaq (yo‘llar) bilan yemangiz! O‘zaro rozilik asosidagi tijorat bundan mustasno. Shuningdek, o‘zlaringizni (bir-biringizni) o‘ldirmangiz! Albatta, Alloh sizlarga rahm-shafqatlidir". (Muftiy Usmonxon Alimov, “So‘ragan edingiz”)