Асл ҳикмат

Имом Шофиъий бундай деганлар: “Мен қанча-қанча китоб ўқидим, бир қанча суҳбатларда қатнашдим, кўплаб ҳикмат аҳлини тингладим ва охири билдимки, асл ҳикмат учта экан:

1. Вақт қиличдир, сен уни кесмасанг, у сени кесади.

Мазкур қимматли тавсияни бундай изоҳласак тўғри бўлади: Аллоҳ таоло вақтни бандаларига неъмат қилиб берган, киши уни Аллоҳ йўлида, Унга ибодат ва итоат қилишга сарфламаса, улуғ Кунда қилдан ингичка, қиличдан кескир бўлган сирот ундай кимсани кесади ва дўзах чуқурига отади. Чунки Аллоҳнинг шундай дўстлари борки, у Куни сиротдан ўтганларидан ке-йин “Биз дунёда Расулуллоҳнинг ҳадисларида қилдан нозик, қиличдан ўткир бир кўприкдан ўтишимиз ҳақида ўқир эдик. Нега ундан ўтмадик?” деб сўраганларида, уларга айтилади: “Сизларга хушхабар! Ўша кўприкдан ўтдингиз. Амалларингиз билан қилдан нозик, қиличдан ўткир ўша кўприк сиз учун мағриб билан машриқчалик кенгайди”. Шундай экан, биз бу дунёда улуғ неъмат бўлмиш вақтдан Аллоҳнинг йўлида фойдалана олмасак, у қилдан ингичка қилич бўлиб бизни кесиб юборади.

2. Сен ҳақ билан машғул бўлмасанг, ботил сени машғул қилади.

Илм мажлисларида, уламолар суҳбатида ёки бошқа савобли ишлар билан шуғулланмасанг, илму ирфон, ҳикмат, зикр ва Қуръон билан машғул бўлмасанг, ботил сени банд қилади, ҳақ йўлдан тўсади.

3. Асло ичингда манманлик ҳисси уйғонишига йўл қўйма.

Улуғ мақомда бўлсанг, билгинки, у мақомни сенга берган Аллоҳдир. Чуқур билимдон бўлсанг, илмни берган Аллоҳдир. Бой бўлсанг давлатингга қувонма, уни ҳам берган Аллоҳдир. Ҳар ким нимага эришган бўлса, барчаси Аллоҳнинг лутф-эҳсони».

Вақт ҳаёт, умрдир. Шунинг учун тасаввуф аҳлини «ибнул вақт» (вақтнинг боласи) ҳам дейилади.

«Эй Одам боласи, мен янги кунман ва сенинг барча хатти-ҳаракатингга гувоҳман. Чунки уларни менда қиляпсан. Шундай экан, мендан яхши фойдаланиб қол, қадримга ет, зеро, мен Қиёматгача қайтиб келмайман», дейдиган ҳар бир янги кунга қайси биримиз қулоқ тутдик? Йўқса барча томонимиздан қоплаб олган ғафлат туфайли фақатгина умримизнинг сўнгги кунининг овозини эшитамизми? Ҳайҳот, унда аллақачон ғишт қолипдан кўчган бўлади...

Мана шу оппоқ тонг эртага биз учун яна отармикан?..

“Ирфон” тақвимининг 2013 йил 1-сонидан олинди.

* * *

Imom Shofi’iy bunday deganlar: “Men qancha-qancha kitob o‘qidim, bir qancha suhbatlarda qatnashdim, ko‘plab hikmat ahlini tingladim va oxiri bildimki, asl hikmat uchta ekan:

1. Vaqt qilichdir, sen uni kesmasang, u seni kesadi.

Mazkur qimmatli tavsiyani bunday izohlasak to‘g‘ri bo‘ladi: Alloh taolo vaqtni bandalariga ne’mat qilib bergan, kishi uni Alloh yo‘lida, Unga ibodat va itoat qilishga sarflamasa, ulug‘ Kunda qildan ingichka, qilichdan keskir bo‘lgan sirot unday kimsani kesadi va do‘zax chuquriga otadi. Chunki Allohning shunday do‘stlari borki, u Kuni sirotdan o‘tganlaridan ke-yin “Biz dunyoda Rasulullohning hadislarida qildan nozik, qilichdan o‘tkir bir ko‘prikdan o‘tishimiz haqida o‘qir edik. Nega undan o‘tmadik?” deb so‘raganlarida, ularga aytiladi: “Sizlarga xushxabar! O‘sha ko‘prikdan o‘tdingiz. Amallaringiz bilan qildan nozik, qilichdan o‘tkir o‘sha ko‘prik siz uchun mag‘rib bilan mashriqchalik kengaydi”. Shunday ekan, biz bu dunyoda ulug‘ ne’mat bo‘lmish vaqtdan Allohning yo‘lida foydalana olmasak, u qildan ingichka qilich bo‘lib bizni kesib yuboradi.

2. Sen haq bilan mashg‘ul bo‘lmasang, botil seni mashg‘ul qiladi.

Ilm majlislarida, ulamolar suhbatida yoki boshqa savobli ishlar bilan shug‘ullanmasang, ilmu irfon, hikmat, zikr va Qur’on bilan mashg‘ul bo‘lmasang, botil seni band qiladi, haq yo‘ldan to‘sadi.

3. Aslo ichingda manmanlik hissi uyg‘onishiga yo‘l qo‘yma.

Ulug‘ maqomda bo‘lsang, bilginki, u maqomni senga bergan Allohdir. Chuqur bilimdon bo‘lsang, ilmni bergan Allohdir. Boy bo‘lsang davlatingga quvonma, uni ham bergan Allohdir. Har kim nimaga erishgan bo‘lsa, barchasi Allohning lutf-ehsoni».

Vaqt hayot, umrdir. Shuning uchun tasavvuf ahlini «ibnul vaqt» (vaqtning bolasi) ham deyiladi.

«Ey Odam bolasi, men yangi kunman va sening barcha xatti-harakatingga guvohman. Chunki ularni menda qilyapsan. Shunday ekan, mendan yaxshi foydalanib qol, qadrimga yet, zero, men Qiyomatgacha qaytib kelmayman», deydigan har bir yangi kunga qaysi birimiz quloq tutdik? Yo‘qsa barcha tomonimizdan qoplab olgan g‘aflat tufayli faqatgina umrimizning so‘nggi kunining ovozini eshitamizmi? Hayhot, unda allaqachon g‘isht qolipdan ko‘chgan bo‘ladi...

Mana shu oppoq tong ertaga biz uchun yana otarmikan?..

“Irfon” taqvimining 2013 yil 1-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги