Маҳмудхон Махдум. Дил кўзи уламо аҳлидин ҳузур

МАЗҲАБ ҲАҚИДА
 
Мазҳабимиз Имоми Аъзам,
Барча йўлдан эрур муъаззам.
 
Мазҳабингни унутма асло,
Ўзга йўлни пеш тутма асло.
 
Мазҳабидан кечган ҳар инсон,
Туғри йўлдан озади осон.
 
Ҳар ким тутса мазҳаб йўлини,
Банд қилмайди хато қўлини.
 
Мазҳабидан қайтса ҳар инсон,
Бағри бўлар оқибатда қон.
 
Ҳар кимсада мазҳаб бузилар,
Тўғри йўлнинг ипи узилар.
 
Мазҳабимиз эрур ҳанафи(й),
То Қиёмат етади нафи.
 
Мазҳабидан ким ўгирса юз,
Жигарига сепилади туз.
 
Тарихга боқ, машъум эътизол(1)
Насибаси бўлди улуғ золл(2)

____________
1 Йўлдан адашган мўътазила мазҳабиназардатутилмоқда.
2 Золл - адашувчи, залолатга тушувчи.

КИЙИНИШ ОДОБИ

Дид билан кийинган бойдек кўринар,
Юлдуз бўлса ҳамки ойдек кўринар.

Кийса киши баданига мос,
Кўринади улуғларга хос.

Танда либос одамни очар,
Дидсиз бўлса, одамлар қочар.

Янги кийма, тоза либос кий,
Ҳайвон бўлма, одамга хос кий.

Эр олдида ҳар қандай аёл,
Минг ясанса мумкин-у ҳалол.

Оро бериб, аёл ўзига,
Ташланмасин ётлар кўзига.

Аёл киши кийса агар тор,
Номаҳрамлар ўқига дучор.

Кийса аёл ярим яланғоч,
Тездагина бу аёлдан қоч.

Ўзига мос кийинса аёл,
Дилда ҳурмат уйғонар дарҳол.

Кетса агар аёлдан ҳаё,
Ўзгани ҳам қилар беҳаё.

Кимда ақл бўлса уқади,
Ёмон феъллар тезда юқади.

Кияр бўлсанг ҳарқачон либос,
Либос кийгин миллатингга хос.

Кийимда бор ўзбек удуми,
Бўлма ўзга миллатнинг думи.

Кимлигингни айтар либосинг,
Кимсан ўзи, кимда ихлосинг.

Либос қилар аҳволинг баён,
Либосингдан кимлигинг аён.

ОЛИМ ВА ИЛМ

Уламо аҳлининг гадоси бўлгин,
Авлиё аҳлининг фидоси бўлгин.

Олим киши элга қуёш бўлади,
Қўрқинчли йўлларда йўлдош бўлади.

Ёмон йўлни элга золим кўрсатар,
Ҳақиқат йўлини олим кўрсатар.

Садафлар бўлмаса дур ҳам бўлмасди,
Олимлар бўлмаса нур ҳам бўлмасди.

Ер юзи қуёшдан олар ёруғ нур,
Дил кўзи уламо аҳлидин ҳузур.

Ким илм ўқирни қилса муддао,
Денгизда балиқлар қилади дуо.

Илм ўқиш учун ким бўлса равон,
Бошига фаришта бўлар соябон.

Куръонда Ҳақнинг бор зўр инояти,
«Робби, зидний илман»(1) келди ояти.

Илм бўлса ҳилм(2) ҳам керак,
Ҳилм бўлса илм ҳам керак.

Илми бўлса, бўлмаса ҳилми,
Фойдасиздир ҳилмсиз илми.

Яхши олим ҳилмга кондир,
Ҳилмга кон илмга кондир.

Дарёга шўнғисанг дурга етасан,
Илмга шўнғисанг нурга етасан.

Ким илм аҳлидир нур йиғмоқ иши,
Сўзлар денгизидан дур йиғмоқ иши.

Қуёш нури олам юзин ёритар,
Илм нури ақл кўзин ёритар.

Олим бўлсанг оринг ҳам бўлсин,
Илтифотдан боринг ҳам бўлсин.

Олимман деб керилаверма,
Кибр ёмон, берилаверма.

Манманликка берилган олим,
Икки дунё ўзига золим.

Олим бўлсанг амал хам керак,
Кибр учун қамал ҳам керак.

Олим бўлса, бўлса беамал,
Демак илми эмас мукаммал.

Айтганини қилса хар олим,
Ўша олим, ўзгаси золим.

Олим бошлар элини нурга,
Тўлдиради қулоқни дурга.

___________
1. «Аллоҳим, илмимнизиёдақил»оятигаишора.
2. Ҳилм—ҳалимлик, мулойимлик.

КИТОБ

Китобга юз қўйсанг, ақл беради,
Ибратли ҳикмату нақл беради.

Кўплар китоб ўқиб, доно бўлдилар,
Қалбу онги тўла маъно бўлдилар.

Китобда салафлар ақли мавжуддир,
Илмлар хақида нақли мавжуддир.

Улуғ нур таъсири офтобда мавжуд,
Кўҳна тарих сири китобда мавжуд.

Китобким, тарихни баён қилади,
Яширин сирларни аён қилади.

Нурга ташна бўлсанг, офтобга юзлан,
Дурга ташна бўлсанг, китобга юзлан.

Китобким, тилларда номи китобдир,
Аслида эл учун нурли офтобдир.

Оламдан кўз юмиб кетар мусанниф (1),
Мусанниф тилидан гапирар тасниф (2).

Олим ўлар, аммо қолар китоби,
Қулоқдан кетмайди демак хитоби.

Олим ўлар, аммо дили қолади,
Ёзган китоблари — тили қолади.

Олим китоб ёзар, минг йилни кўзлар,
Ўзи ўлар, аммо китоби сўзлар.

Ҳавони софламоқ елнинг бурчидир,
Китобни сақламоқ элнинг бурчидир.

______________
1. Мусанниф — китоб ёзувчи олим.
2. Тасниф — ёзилган китоб.

САЛОМ ОДОБИ

Буюк бир хикмат бор калом(1) ичида,
Ундан ҳам зўрроғи салом ичида.

Салом билан диллар дилга боғланар,
Салом билан тиллар тилга боғланар.

Ўзаро дўстликнинг асоси салом,
Одамлик белгисин расоси салом.

Саломда бор ҳикмат оламда йўқдир,
Васфига мос қувват қаламда йўқдир.

Салом десанг диллар эриб кетади,
Муҳаббатни сенга бериб кетади.

Аллоҳнинг чиройли исмидир «Салом»,
Муроду мақсаднинг жисмидир салом.

Салом десанг диллар завққа тўлади,
Салом десанг олам шавққа тўлади.

Саломдан манманлик узоқ кетади,
Душманнинг қўлидан тузоқ кетади.

Саломи йўқларнинг одоби йўқдир,
Қалбида «Салом»нинг офтоби йўқдир.

Тилда доим ширин каломинг бўлсин,
Каломингдин аввал саломинг бўлсин.

Саломсиз мақсадни кўзлама асло,
Салом бермай туриб сўзлама асло.

Адабли саломни асло тарк килмас,
Адабсиз бу сўзни асло дарк (2) килмас.

Манманни қараки, салом деёлмас,
Одамга бир ширин калом деёлмас.

Бахилга боққинки, ороми йўқдир,
Бухлидан ҳаттоки саломи йўқдир.

Аҳволинг каломинг билан ўлчанур,
Одобинг саломинг билан ўлчанур.

Обрўй топай десанг саломни кўп қил,
Танбиҳ топай десанг каломни кўп кил.

___________
1. Калом — сўз.
2. Дарк қилмоқ—тушунмоқ.

* * *

MAZHAB HAQIDA
 
Mazhabimiz Imomi A’zam,
Barcha yo‘ldan erur mu’azzam.
 
Mazhabingni unutma aslo,
O‘zga yo‘lni pesh tutma aslo.
 
Mazhabidan kechgan har inson,
Tug‘ri yo‘ldan ozadi oson.
 
Har kim tutsa mazhab yo‘lini,
Band qilmaydi xato qo‘lini.
 
Mazhabidan qaytsa har inson,
Bag‘ri bo‘lar oqibatda qon.
 
Har kimsada mazhab buzilar,
To‘g‘ri yo‘lning ipi uzilar.
 
Mazhabimiz erur hanafi(y),
To Qiyomat yetadi nafi.
 
Mazhabidan kim o‘girsa yuz,
Jigariga sepiladi tuz.
 
Tarixga boq, mash’um e’tizol(1)
Nasibasi bo‘ldi ulug‘ zoll(2)

____________
1 Yo‘ldan adashgan mo‘‘tazila mazhabinazardatutilmoqda.
2 Zoll - adashuvchi, zalolatga tushuvchi.

KIYINISH ODOBI

Did bilan kiyingan boydek ko‘rinar,
Yulduz bo‘lsa hamki oydek ko‘rinar.

Kiysa kishi badaniga mos,
Ko‘rinadi ulug‘larga xos.

Tanda libos odamni ochar,
Didsiz bo‘lsa, odamlar qochar.

Yangi kiyma, toza libos kiy,
Hayvon bo‘lma, odamga xos kiy.

Er oldida har qanday ayol,
Ming yasansa mumkin-u halol.

Oro berib, ayol o‘ziga,
Tashlanmasin yotlar ko‘ziga.

Ayol kishi kiysa agar tor,
Nomahramlar o‘qiga duchor.

Kiysa ayol yarim yalang‘och,
Tezdagina bu ayoldan qoch.

O‘ziga mos kiyinsa ayol,
Dilda hurmat uyg‘onar darhol.

Ketsa agar ayoldan hayo,
O‘zgani ham qilar behayo.

Kimda aql bo‘lsa uqadi,
Yomon fe’llar tezda yuqadi.

Kiyar bo‘lsang harqachon libos,
Libos kiygin millatingga xos.

Kiyimda bor o‘zbek udumi,
Bo‘lma o‘zga millatning dumi.

Kimligingni aytar libosing,
Kimsan o‘zi, kimda ixlosing.

Libos qilar ahvoling bayon,
Libosingdan kimliging ayon.

OLIM VA ILM

Ulamo ahlining gadosi bo‘lgin,
Avliyo ahlining fidosi bo‘lgin.

Olim kishi elga quyosh bo‘ladi,
Qo‘rqinchli yo‘llarda yo‘ldosh bo‘ladi.

Yomon yo‘lni elga zolim ko‘rsatar,
Haqiqat yo‘lini olim ko‘rsatar.

Sadaflar bo‘lmasa dur ham bo‘lmasdi,
Olimlar bo‘lmasa nur ham bo‘lmasdi.

Yer yuzi quyoshdan olar yorug‘ nur,
Dil ko‘zi ulamo ahlidin huzur.

Kim ilm o‘qirni qilsa muddao,
Dengizda baliqlar qiladi duo.

Ilm o‘qish uchun kim bo‘lsa ravon,
Boshiga farishta bo‘lar soyabon.

Kur’onda Haqning bor zo‘r inoyati,
«Robbi, zidniy ilman»(1) keldi oyati.

Ilm bo‘lsa hilm(2) ham kerak,
Hilm bo‘lsa ilm ham kerak.

Ilmi bo‘lsa, bo‘lmasa hilmi,
Foydasizdir hilmsiz ilmi.

Yaxshi olim hilmga kondir,
Hilmga kon ilmga kondir.

Daryoga sho‘ng‘isang durga yetasan,
Ilmga sho‘ng‘isang nurga yetasan.

Kim ilm ahlidir nur yig‘moq ishi,
So‘zlar dengizidan dur yig‘moq ishi.

Quyosh nuri olam yuzin yoritar,
Ilm nuri aql ko‘zin yoritar.

Olim bo‘lsang oring ham bo‘lsin,
Iltifotdan boring ham bo‘lsin.

Olimman deb kerilaverma,
Kibr yomon, berilaverma.

Manmanlikka berilgan olim,
Ikki dunyo o‘ziga zolim.

Olim bo‘lsang amal xam kerak,
Kibr uchun qamal ham kerak.

Olim bo‘lsa, bo‘lsa beamal,
Demak ilmi emas mukammal.

Aytganini qilsa xar olim,
O‘sha olim, o‘zgasi zolim.

Olim boshlar elini nurga,
To‘ldiradi quloqni durga.

___________
1. «Allohim, ilmimniziyodaqil»oyatigaishora.
2. Hilm—halimlik, muloyimlik.

KITOB

Kitobga yuz qo‘ysang, aql beradi,
Ibratli hikmatu naql beradi.

Ko‘plar kitob o‘qib, dono bo‘ldilar,
Qalbu ongi to‘la ma’no bo‘ldilar.

Kitobda salaflar aqli mavjuddir,
Ilmlar xaqida naqli mavjuddir.

Ulug‘ nur ta’siri oftobda mavjud,
Ko‘hna tarix siri kitobda mavjud.

Kitobkim, tarixni bayon qiladi,
Yashirin sirlarni ayon qiladi.

Nurga tashna bo‘lsang, oftobga yuzlan,
Durga tashna bo‘lsang, kitobga yuzlan.

Kitobkim, tillarda nomi kitobdir,
Aslida el uchun nurli oftobdir.

Olamdan ko‘z yumib ketar musannif (1),
Musannif tilidan gapirar tasnif (2).

Olim o‘lar, ammo qolar kitobi,
Quloqdan ketmaydi demak xitobi.

Olim o‘lar, ammo dili qoladi,
Yozgan kitoblari — tili qoladi.

Olim kitob yozar, ming yilni ko‘zlar,
O‘zi o‘lar, ammo kitobi so‘zlar.

Havoni soflamoq yelning burchidir,
Kitobni saqlamoq elning burchidir.

______________
1. Musannif — kitob yozuvchi olim.
2. Tasnif — yozilgan kitob.

SALOM ODOBI

Buyuk bir xikmat bor kalom(1) ichida,
Undan ham zo‘rrog‘i salom ichida.

Salom bilan dillar dilga bog‘lanar,
Salom bilan tillar tilga bog‘lanar.

O‘zaro do‘stlikning asosi salom,
Odamlik belgisin rasosi salom.

Salomda bor hikmat olamda yo‘qdir,
Vasfiga mos quvvat qalamda yo‘qdir.

Salom desang dillar erib ketadi,
Muhabbatni senga berib ketadi.

Allohning chiroyli ismidir «Salom»,
Murodu maqsadning jismidir salom.

Salom desang dillar zavqqa to‘ladi,
Salom desang olam shavqqa to‘ladi.

Salomdan manmanlik uzoq ketadi,
Dushmanning qo‘lidan tuzoq ketadi.

Salomi yo‘qlarning odobi yo‘qdir,
Qalbida «Salom»ning oftobi yo‘qdir.

Tilda doim shirin kaloming bo‘lsin,
Kalomingdin avval saloming bo‘lsin.

Salomsiz maqsadni ko‘zlama aslo,
Salom bermay turib so‘zlama aslo.

Adabli salomni aslo tark kilmas,
Adabsiz bu so‘zni aslo dark (2) kilmas.

Manmanni qaraki, salom deyolmas,
Odamga bir shirin kalom deyolmas.

Baxilga boqqinki, oromi yo‘qdir,
Buxlidan hattoki salomi yo‘qdir.

Ahvoling kaloming bilan o‘lchanur,
Odobing saloming bilan o‘lchanur.

Obro‘y topay desang salomni ko‘p qil,
Tanbih topay desang kalomni ko‘p kil.

___________
1. Kalom — so‘z.
2. Dark qilmoq—tushunmoq.

• Олдинги
• Кейинги