Имом Абу Ҳанифа (р.)нинг Абу Юсуф (р.)га васияти

Имоми Аъзам Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ энг улуғ икки шогирдларидан бири бўлган Имом Абу Юсуфга шундай васият қилдилар:

“Эй Ёқуб (Абу Юсуф)! Султоннинг мақом ва мавқеини ҳурмат эт. Бирон илмий масала юзасидан сени чақирмаган пайтида унинг ёнига боришдан сақлан. Чунки султон ҳузурига бориб келишни кўпайтирсанг, ҳурматинг йўқолади.

Султоннинг дўстлари ва тарафдорлари билан учрашма. Атрофидагилардан узоқлашсанг, шараф ва мартабанг жойида бўлади. Халқ олдида гапирма, фақат сўраганларига жавоб бер. Халқ ва тижоратчилар орасида ҳам диний ва зарурий илмга оид бўлмаган сўзларни айтишдан қоч. Зеро улар ёмон гумонда бўлиб қолишлари ва яқинлашмоғингни пора талаб қилтш деб тушуниб қолишлари мумкин.

Аёлингнинг ёнида бегона аёллардан гапирма. Сен бошқа аёллар ҳақида гапирганингда, у ҳам ўзига бегона эркаклар ҳақида гапириш ҳаққини жорий этади.

Ҳар бир ҳолда Аллоҳ таолодан қўрқ, ёмонликлардан сақлан. Омонатларга риоя эт. Катта-кичик, бою-фақир ҳар кимга яхшилик ва насиҳат қил. Ҳеч кимни кичик кўрма. Виқорли бўл ва ҳар кимни қадрла. Зиёратингга келганларни яхши кутиб ол. Сўраган масалаларига жавоб бер. Агар у масалага жавоб излаб келган бўлса, илм билан машғул бўлади, ундай бўлмаса сенга муҳаббат ва ҳурмати ортади.

Хожа ва устозларингни ҳурмат қил, уларга тил теккизма. Инсонлардан ҳамиша узоқ тур. Аллоҳ учун махфий ҳолингда қандай бўлсанг, очиқ ҳолда ҳам шундай бўл.

Кўп кулма. Зеро кўп кулмоқ қалбингни ўлдиради. Виқор билан юр. Тез-тез ва ёки ўта секин юрма, ишларинга шошувчи бўлма. Гапиришда баланд овозда гапирма, бақириб чақирма. Доимо ўзинг учун сукутни лозим тут.

Нафсингни ҳамиша кузат ва назорат қил. Ўлимни ёдингдан чиқарма. Сенга илм берган устозларинг учун Аллоҳ таолодан авф ва мағфират тила. Қуръони каримни ўқишда давомий бўл. Қабиристонларни, буюк зотларни ва муборак жойларни кўп зиёрат эт.

Ҳавойи-нафсларига ва нафсининг орзуларига қул бўлган кишилар билан бирга юриб-турма. Фақатгина динга даъват йўлидагина бундай кишилар билан бирга турмоқдан зиён йўқдир. Ўйингоҳ ва сайлгоҳ ерлари билан номи чиққан жойларга борма. Азон айтилиши билан масжидга кетишга таёрлан.

Сен билан бирон нарса хусусида маслаҳат қилмоқ, ўртоқлашишни истаган кишини тингла. Сени Аллоҳ таолога яқинлаштиришини билган нарсаларингни унга айт. Бу тавсиямни ҳам қабул қил. Чунки, бундан дунё ва охиратда фойда топасан.

Ўжарликдан сақлан. Зеро ҳеч ким ўжарларни суймайди. Очкўзлик ва ёлғончиликдан сақлан. Гўзал хулқли бўл. Инсонлар қалбини оғритмоқдан эҳтиёт бўл. Ҳар вақт ҳар ерда тоза либос кий. Дунёга рағбатинг ва хирсингни камайтириш ила нафсингни тозала. Дунё муҳаббатини ичингдан чиқариб ташла. Қалбинг тоза бўлсин .

Йўлда кетаётиб ўнг-у сўлга қарама. Доимо олдинга қараб юр. Мунозара одобини билмаган ва фикрларини далиллари билан исбот эта олмаган кишилар билан суҳбатга киришишдан сақлан. Бир жамоат ичида бўлганингда сени ҳурматлаб юқорига чиқармагунларича ўзингча олдинги қаторларга чиқиб олма. Шу шаклда муомала кўрмай туриб, меҳробга чиқиб имомлик қилма.

Золим султон ва амирларнинг ёнида турма. Чунки, улар сенинг ёнингда тўғри ва ҳалол бўлмаган бир иш қиладилар-да уларни тўхтата олмайсан. Сенинг жим турганингни кўрган инсонлар уларнинг сўз ва ҳаракатларидан у ишни ҳақ ва тўғри деб ўйлайдилар.

Илм мажлисларида ғазаб ва зўравонлик қилишдан сақлан. Мени ҳам дуои хайрларингда унутма. Бу насиҳатимни қабул эт. Уни фақат сенга, сен ва барча мусулмонларга хайрли бўлиши учун қиламан”.

Манба: “Мифтоҳус-саодат”

Туркчадан Ислом Абдулмажид таржимаси

* * *

Imomi A’zam Abu Hanifa rohimahulloh eng ulug‘ ikki shogirdlaridan biri bo‘lgan Imom Abu Yusufga shunday vasiyat qildilar:

“Ey Yoqub (Abu Yusuf)! Sultonning maqom va mavqeini hurmat et. Biron ilmiy masala yuzasidan seni chaqirmagan paytida uning yoniga borishdan saqlan. Chunki sulton huzuriga borib kelishni ko‘paytirsang, hurmating yo‘qoladi.

Sultonning do‘stlari va tarafdorlari bilan uchrashma. Atrofidagilardan uzoqlashsang, sharaf va martabang joyida bo‘ladi. Xalq oldida gapirma, faqat so‘raganlariga javob ber. Xalq va tijoratchilar orasida ham diniy va zaruriy ilmga oid bo‘lmagan so‘zlarni aytishdan qoch. Zero ular yomon gumonda bo‘lib qolishlari va yaqinlashmog‘ingni pora talab qiltsh deb tushunib qolishlari mumkin.

Ayolingning yonida begona ayollardan gapirma. Sen boshqa ayollar haqida gapirganingda, u ham o‘ziga begona erkaklar haqida gapirish haqqini joriy etadi.

Har bir holda Alloh taolodan qo‘rq, yomonliklardan saqlan. Omonatlarga rioya et. Katta-kichik, boyu-faqir har kimga yaxshilik va nasihat qil. Hech kimni kichik ko‘rma. Viqorli bo‘l va har kimni qadrla. Ziyoratingga kelganlarni yaxshi kutib ol. So‘ragan masalalariga javob ber. Agar u masalaga javob izlab kelgan bo‘lsa, ilm bilan mashg‘ul bo‘ladi, unday bo‘lmasa senga muhabbat va hurmati ortadi.

Xoja va ustozlaringni hurmat qil, ularga til tekkizma. Insonlardan hamisha uzoq tur. Alloh uchun maxfiy holingda qanday bo‘lsang, ochiq holda ham shunday bo‘l.

Ko‘p kulma. Zero ko‘p kulmoq qalbingni o‘ldiradi. Viqor bilan yur. Tez-tez va yoki o‘ta sekin yurma, ishlaringa shoshuvchi bo‘lma. Gapirishda baland ovozda gapirma, baqirib chaqirma. Doimo o‘zing uchun sukutni lozim tut.

Nafsingni hamisha kuzat va nazorat qil. O‘limni yodingdan chiqarma. Senga ilm bergan ustozlaring uchun Alloh taolodan avf va mag‘firat tila. Qur’oni karimni o‘qishda davomiy bo‘l. Qabiristonlarni, buyuk zotlarni va muborak joylarni ko‘p ziyorat et.

Havoyi-nafslariga va nafsining orzulariga qul bo‘lgan kishilar bilan birga yurib-turma. Faqatgina dinga da’vat yo‘lidagina bunday kishilar bilan birga turmoqdan ziyon yo‘qdir. O‘yingoh va saylgoh yerlari bilan nomi chiqqan joylarga borma. Azon aytilishi bilan masjidga ketishga tayorlan.

Sen bilan biron narsa xususida maslahat qilmoq, o‘rtoqlashishni istagan kishini tingla. Seni Alloh taologa yaqinlashtirishini bilgan narsalaringni unga ayt. Bu tavsiyamni ham qabul qil. Chunki, bundan dunyo va oxiratda foyda topasan.

O‘jarlikdan saqlan. Zero hech kim o‘jarlarni suymaydi. Ochko‘zlik va yolg‘onchilikdan saqlan. Go‘zal xulqli bo‘l. Insonlar qalbini og‘ritmoqdan ehtiyot bo‘l. Har vaqt har yerda toza libos kiy. Dunyoga rag‘bating va xirsingni kamaytirish ila nafsingni tozala. Dunyo muhabbatini ichingdan chiqarib tashla. Qalbing toza bo‘lsin .

Yo‘lda ketayotib o‘ng-u so‘lga qarama. Doimo oldinga qarab yur. Munozara odobini bilmagan va fikrlarini dalillari bilan isbot eta olmagan kishilar bilan suhbatga kirishishdan saqlan. Bir jamoat ichida bo‘lganingda seni hurmatlab yuqoriga chiqarmagunlaricha o‘zingcha oldingi qatorlarga chiqib olma. Shu shaklda muomala ko‘rmay turib, mehrobga chiqib imomlik qilma.

Zolim sulton va amirlarning yonida turma. Chunki, ular sening yoningda to‘g‘ri va halol bo‘lmagan bir ish qiladilar-da ularni to‘xtata olmaysan. Sening jim turganingni ko‘rgan insonlar ularning so‘z va harakatlaridan u ishni haq va to‘g‘ri deb o‘ylaydilar.

Ilm majlislarida g‘azab va zo‘ravonlik qilishdan saqlan. Meni ham duoi xayrlaringda unutma. Bu nasihatimni qabul et. Uni faqat senga, sen va barcha musulmonlarga xayrli bo‘lishi uchun qilaman”.

Manba: “Miftohus-saodat”

Turkchadan Islom Abdulmajid tarjimasi

• Олдинги
• Кейинги