Каъбул Аҳбор

Рукн: Тобеинлар Чоп этилган: 13.12.2014

Улуғ олим Каъб ибн Моти Ҳимярий Яманий машҳур тобеинлардан бири бўлиб, у Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) даврларида яшаган, лекин ўзларини кўрмаган. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан кейин мусулмон бўлган ва Ямандан Мадинага Умар (розияллоҳу анҳу) даврида келган.

У саҳобалардан Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатларини ўрганиб, етук олимлардан бирига айланди. Умар, Суҳайб ва бошқалардан (розияллоҳу анҳум) ҳадис ривоят қилди.

Каъб ибн Моти яҳудий китобларини жуда яхши билар, хатосидан тўғрисини ажрата оларди.

Ибн Аббосдан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади: Каъбул Аҳбордан сўрадим: "Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Тавротда қандай сифатланган?" У шундай жавоб берди: "Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Маккада туғилади, Тобага ҳижрат қилади. Мулки Шомда бўлади. Ёмонликка ёмонлик қайтармайди, балки кечиради. Уммати кўп ҳамд айтувчидир, ҳар яхшилик учун Аллоҳга ҳамд айтадилар. Ҳар тепаликда Аллоҳни улуғлайдилар. Аъзоларини ювадилар. Белларигача кийим киядилар. Намозларида саф тортадилар. Масжидларидаги овозлар асалари товушидек. Нидо қилувчиларининг саслари осмон узра эшитилади" (Имом Доримий).

Каъб ибн Моти ривоятлари Абу Довуд, Термизий ва Насоийларнинг ҳадис тўпламларидан жой олган. Олимлар унинг илми кўп ва ишонч­ли эканига иттифоқ қилишган.

Абу Нуъайм "Ҳулятул авлиё" асарида Каъбул Аҳборнинг баъзи ҳикматларини келтиради:

"Уйларингизни Аллоҳ зикри билан нурафшон қилинг, намозларингиздан уйларингиз учун ҳам насиба ажратинг";

"Кам гапириш ҳикматдир. Сукутни лозим тутинг, у яхши тақво, кам юк, гуноҳлардан енгилликдир. Сукутли ва сабрли бўлинг. Аллоҳ таоло сабабсиз кўп кулувчини, мақсадсиз кўп юрувчини ёмон кўради. Чўпон каби ғамхўр, раиятидан хабарсиз қолмайдиган волийни яхши кўради";

"Қуръон ҳикмат нури, илм булоғи ва Раҳмон туширган сўнгги Китобдир";

"Икки ракат нафл намозидаги савобини билганингизда эди, унинг мустаҳкам тоғлар каби эканини кўрган бўлардингиз. Фарз намози эса Аллоҳ ҳузурида бирор киши сифатлай олмайдиган даражада улуғдир".

Каъб ибн Моти умрининг сўнгини Шомда ўтказди. Усмон (розияллоҳу анҳу) даврида, 34 ҳижрий йили Ҳимсда 104 ёшида оламдан ўтди.

Жамшид Шодиев тайёрлади.

“Ислом нури” газетасининг 2012 йил, 11-сонидан олинди.

* * *

Ulug‘ olim Ka’b ibn Moti Himyariy Yamaniy mashhur tobeinlardan biri bo‘lib, u Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) davrlarida yashagan, lekin o‘zlarini ko‘rmagan. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan keyin musulmon bo‘lgan va Yamandan Madinaga Umar (roziyallohu anhu) davrida kelgan.

U sahobalardan Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) sunnatlarini o‘rganib, yetuk olimlardan biriga aylandi. Umar, Suhayb va boshqalardan (roziyallohu anhum) hadis rivoyat qildi.

Ka’b ibn Moti yahudiy kitoblarini juda yaxshi bilar, xatosidan to‘g‘risini ajrata olardi.

Ibn Abbosdan (roziyallohu anhu) rivoyat qilinadi: Ka’bul Ahbordan so‘radim: "Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Tavrotda qanday sifatlangan?" U shunday javob berdi: "Muhammad ibn Abdulloh Makkada tug‘iladi, Tobaga hijrat qiladi. Mulki Shomda bo‘ladi. Yomonlikka yomonlik qaytarmaydi, balki kechiradi. Ummati ko‘p hamd aytuvchidir, har yaxshilik uchun Allohga hamd aytadilar. Har tepalikda Allohni ulug‘laydilar. A’zolarini yuvadilar. Bellarigacha kiyim kiyadilar. Namozlarida saf tortadilar. Masjidlaridagi ovozlar asalari tovushidek. Nido qiluvchilarining saslari osmon uzra eshitiladi" (Imom Dorimiy).

Ka’b ibn Moti rivoyatlari Abu Dovud, Termiziy va Nasoiylarning hadis to‘plamlaridan joy olgan. Olimlar uning ilmi ko‘p va ishonch­li ekaniga ittifoq qilishgan.

Abu Nu’aym "Hulyatul avliyo" asarida Ka’bul Ahborning ba’zi hikmatlarini keltiradi:

"Uylaringizni Alloh zikri bilan nurafshon qiling, namozlaringizdan uylaringiz uchun ham nasiba ajrating";

"Kam gapirish hikmatdir. Sukutni lozim tuting, u yaxshi taqvo, kam yuk, gunohlardan yengillikdir. Sukutli va sabrli bo‘ling. Alloh taolo sababsiz ko‘p kuluvchini, maqsadsiz ko‘p yuruvchini yomon ko‘radi. Cho‘pon kabi g‘amxo‘r, raiyatidan xabarsiz qolmaydigan voliyni yaxshi ko‘radi";

"Qur’on hikmat nuri, ilm bulog‘i va Rahmon tushirgan so‘nggi Kitobdir";

"Ikki rakat nafl namozidagi savobini bilganingizda edi, uning mustahkam tog‘lar kabi ekanini ko‘rgan bo‘lardingiz. Farz namozi esa Alloh huzurida biror kishi sifatlay olmaydigan darajada ulug‘dir".

Ka’b ibn Moti umrining so‘ngini Shomda o‘tkazdi. Usmon (roziyallohu anhu) davrida, 34 hijriy yili Himsda 104 yoshida olamdan o‘tdi.

Jamshid Shodiev tayyorladi.

“Islom nuri”gazetasining 2012 yil, 11-sonidan olindi.