Пайғамбар алайҳиссаломнинг инсонлар билан муомалада олийжанобликлари

“Маҳбуб Пайғамбар (с.а.в.)” номли сийрат танловига

1. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзлари билан гаплашаётган ёки савол сўраган кишига диққат билан қулок солар эдилар. Уларни қабул қилар ва илтифот кўрсатар эдилар. Анас розияллоҳу анҳу айтади: “Бирон киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қулоқларига гапирганини кўрмаганман, яъни махфий гапирмаган. Ундан муборак бошларини узоқ тутар эдилар, у киши ҳам бошини узок қилар эди. (Абу Довуд ривояти).

2. Амр ибн Ос айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хулқи бузуқ бўлган кишиларга ҳам юзлари билан юзланар эдилар. Бундай йўл тутишлари сабаб ёмон кўрган кишилар ҳам Расулуллоҳни яхши кўриб қоларди”. (Табароний ривояти).

3. Бирон киши билан кўришсалар у киши қўлини тортмагунча қўлларини биринчи бўлиб тортмас эдилар. (Баззор ва Табаронийлар ривояти).

4. Инсонлар ичида очиқ юзли, табассумли эдилар. Бирор киши келса чиройли қабул қилар эдилар. Аммор розияллоҳу анҳу у зотнинг олдиларига келганида: “Яхши ва яхшиликка ёрдам берувчига мархабо”, дедилар. (Имом Термизий ривояти).  

5. Агар у зотга мусулмон киши салом берса чиройлироқ тарзда жавоб қайтарар эдилар.

6. Олдиларига бирор киши келса энг гўзал кўринишда қарши олар эдилар.

7.  Саҳобалари ўтирса уларнинг аҳволларини: “Аҳволинг қандай?”, деган сўзлари билан сўрар эдилар.

8.  Агар “Яхши Аллоҳга ҳамд бўлсин”, деса, унга: “Аллоҳ сени яхшилик узра қилсин”, дер эдилар.

9.  Олдиларига бирор қавмнинг улуғлари ва ҳурматли кишилари келса, уларни ҳурмат қилар ва кийимларини остига тўшар эдилар. Бир куни Жарир ибн Абдуллоҳ Бажалий келди. У келганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобалари билан ўтирган эдилар ва ўтиришга жой йўқ эди. У остонага ўтирди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кийимларини ечиб унга отдилар. Жарир у кийимни олиб юзига сурди, ўпди, йиғлади ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қайтариб: “Мени ҳурмат қилганингиз каби Аллоҳ сизни ҳурмат қилсин! Сизнинг кийимингиз устига ўтиришга ҳаққим йўқ”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ўнга ва чапга қараб: “Сизларнинг олдингизга бирон қавмнинг ҳурматли кишиси  келса уни ҳурмат қилинглар”, дедилар. (Аскарий ривояти).

10. Сўзда ва савол сўрашда қавмнинг катталарини биринчи ўринга қўяр эдилар ва: “Каттадан”, дер эдилар. (Имом Бухорий ривояти).

11. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг суҳбатдошлари шариатда рухсат берилган сўзларни гаплашиб ўтирсалар ёки мубоҳ бир ҳолатда бўлсалар, ҳамсуҳбатларига қийинчилик туғдирмас эдилар. Гуноҳ бўлмаган ишлар ҳакида сўзлашсалар, уларга шерик бўлиб гаплашар эдилар. Хорижа ибн Зайд айтади: “Агар дунё ҳақида гаплашсак биз билан қўшилиб дунёни зикр қилар эдилар. Агар охиратни эсласак биз билан қўшилиб охиратни эслар эдилар. Агар таом ҳақида гаплашсак, бизга қўшилиб таом ҳақида гапирардилар”. (Имом Термизий ва Табароний ривоятлари).

12. Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳу айтади: “Улар (саҳобалар) жоҳилият ишлари ҳақида гаплашар ва кулишар эдилар. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ҳам табассум қилиб қўяр эдилар. (Имом Муслим ривояти).

13. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларини хурсанд қилиш учун ҳазил қилиб турар эдилар”. Бир киши минишга улов сўраб келди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Сени туянинг боласига миндираман”, дедилар. Шунда ҳалиги киши: “Ё, Расулуллоҳ туянинг боласини нима қиламан”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Азир туянинг боласини ҳам туя туғади-ку”, дедилар. (Имом Термизий, Аҳмад ва Абу Довудлар ривояти).

14. Ибн Баккор Зайд ибн Асламдан ривоят килади: Умму Айман Ҳабашия деган аёл Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам олдиларига келиб: “Эрим сизни уйга таклиф қиляпти”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам  унга: “Ким у? Кўзида оқи бор кишими?”, дедилар. У аёл: “Уни кўзида оқи йўк”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Йўқ кўзида оқи бор”, дедилар. Аёл: “Аллоҳга қасам, йўқ”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳар бир  кишининг кўзида оқи бўлади”, дедилар.

15.  Бир кампир Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келиб: “Ё Расулуллоҳ, Аллоҳга дуо қилинг, мени жаннатга киргизсин”, деди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй фалончининг онаси, жаннатга кампирлар кирмайди-ку”, дедилар. Кампир йиғлаб кетди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Унга айтинглар, у жаннатга кампир ҳолатида кирмайди-да. Чунки, Аллоҳ таоло (жаннатга кирадиган аёллар ҳақида): “(Улар) жозибали ва тенгқурдирлар”, деб марҳамат қилган.

16. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам кўп вақтларда саҳобалар билан кўришганларида юзларига қараб табассум қилар ва уларга гапирганларида илтифот кўрсатар эдилар. Умму Дардо розияллоҳу анҳу айтади: “Абу Дардо бирор гап гапирса, табассум қилар эди. Мен унга: “Сиз гапирганингизда одамлар сизни аҳмок деб ўйламайдими?”, дедим. Абу Дардо розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг бирор сўз гапирганларини эшитган ёки кўрган бўлсам, албатта табассум қилар эдилар”, деди. Абу Дардо розияллоҳу анҳу бирор сўз гапирсалар, бу борада ҳам Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам эргашиб табассум қилиб қўяр эди.

17. Саҳобалардан ичида Абдуллоҳ деган бир саҳобий бор эди. У Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламни кулдириб турарди. Бир куни Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламга ёғ ёки асал солинган бир идиш совға қилди. Бироз вақт ўтиб, Абдуллоҳ идишнинг эгасини олиб келиб, Расулуллоҳга: “Идиш пулини беринг”, деди. Бу ҳолатдан Расулуллоҳ ва у зотнинг атрофларидаги саҳобалар узоқ кулиб қолишган экан.

18.  Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларига чиройли муомала қилганлари ҳақида яна бир ҳадисда қўйидагича ривоят қилинади: “Бир гуруҳ ҳабашийлар найзалари билан масжидда ўйнашар эди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам уларни Оиша розияллоҳу анҳога кўрсатдилар. Оиша розияллоҳу анҳо Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг елкаларига суяниб турар эдилар. (Имом Бухорий ривояти).

19. Бир ривоятда “Ҳабашийлар рақсга тушар ва: “Муҳаммад – солиҳ банда”, деб айтишар эди. (Имом Аҳмад ривояти). (Изоҳ: Рақсдан ўзларининг урф одатларига хос ўйнаш назарда тутилади. Ҳозирги кундаги арабларнинг қиличларни олиб сакраб рақсга тутишлари балки, ўша даврдан анъана бўлиб келаётгандир. Валлоҳу аъламу бис савоб).

20. Ривоятларда келишича, катта саҳобалар Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларида қандайдир бир шаклда рақсга тушар эди. Ул зот уларни кузатиб турардилар.

21. Ибн Саъд ривоят қилади: “Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам Жаъфарга: “Кўринишим ва хулкимга ўхшайсан”, дедилар. Жаъфар хурсандлигидан ўрнидан туриб Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг атрофларида айланай бошлади”.

22. Бошқа бир ривоятда Али розияллоҳу анҳуга: “Сен мендан ва мен сендан”, дедилар.

23.  Зайд розияллоҳу анҳуга эса: “Сен бизнинг биродаримиз ва мавлойимизсан”, деганлар. Учалалари, яъни, Жаъфар, Али ва Зайд розияллоҳу анҳумлар Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг  атрофларида ўйинга тушиб кетишди. Абу Довуднинг ривоятида: Жаъфар туриб ўйнади, Зайд туриб ўйнади, дейилган. Ирокий бу ривоятнинг санади ҳасан, деган. Ҳофиз Суютий айтади: “Уларнинг ўйинга тушиб кетиши Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам уларга айтган гапларидан суюниб кетганидан бўлган. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ҳам уларни қайтармаганлар”.

24. Байҳақий Ибн Абдуллоҳдан ривоят қилади: “Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўйин кулги қилинглар, ўйнанглар. Мен диннинг қўпол бўлишини ёмон кўраман”, дедилар.

25. Имом Ҳоким Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда: “Сизларда ўйин кулги борми, ансорлар ўйин кулгини яхши кўрадилар”, дейилган. Бу ҳадисда нафс малолланиб қийналиб қолганда нафсга дам бериш ва уни роҳатлантириш керак эканига далил бор. Шунингек, нафсни жилолаш ва сайқаллантириш мумкин эканига далил бор. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг кўп кулгилари табассум қилишдан иборат бўлган.

26. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам ёш болаларга илтифот кўрсатар, уларга салом берар ва бошларини силар эдилар.

27. Ёш болалар - Абдуллоҳ, Убайдуллох ва Аббос розияллоҳу анҳунинг фарзандларини бир сафга тортиб: “Мени олдимга ким биринчи келса шу ва шу нарсани бераман”, дер эдилар. Ёш болалар у зотнинг олдиларига югуриб, мусобақа қилиб келишар ва бағирларига ўзларини отишар эди. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам  уларни қучоқлар ва ўпар эдилар.

28. Агар бирор сафардан келсалар оилаларидаги ёш болалар хурсанд бўлганликларидан чиқиб қарши олишар эди. Чунки, Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам уларга илтифотли ва меҳрибон эдилар. Бирини қўлларига кўтариб олсалар, бирини орқаларига кўтариб олар эдилар.

29. Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам жуда ҳам одобли виқорли, кўринишларидан одобли ва ҳайбатли эдилар. Хорижа ибн Зайд айтади: “Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васаллам мажлисларида энг виқорли инсон эдилар. Ўзларидан бирон нарса чиқармас эдилар. Яъни, оғзиларидан тупук, бурунларидан бурун суви ёки тирноқни чиқариб ташлаш каби бирор нарсаларни чиқариб ўтирмас эдилар.

Муҳаммад ибн Алавийнинг «Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам — комил инсон» китобидан Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти мударриси Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ ўғли таржимаси.

1. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zlari bilan gaplashayotgan yoki savol so‘ragan kishiga diqqat bilan qulok solar edilar. Ularni qabul qilar va iltifot ko‘rsatar edilar. Anas roziyallohu anhu aytadi: “Biron kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning quloqlariga gapirganini ko‘rmaganman, ya’ni maxfiy gapirmagan. Undan muborak boshlarini uzoq tutar edilar, u kishi ham boshini uzok qilar edi. (Abu Dovud rivoyati).

2. Amr ibn Os aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam xulqi buzuq bo‘lgan kishilarga ham yuzlari bilan yuzlanar edilar. Bunday yo‘l tutishlari sabab yomon ko‘rgan kishilar ham Rasulullohni yaxshi ko‘rib qolardi”. (Tabaroniy rivoyati).

3. Biron kishi bilan ko‘rishsalar u kishi qo‘lini tortmaguncha qo‘llarini birinchi bo‘lib tortmas edilar. (Bazzor va Tabaroniylar rivoyati).

4. Insonlar ichida ochiq yuzli, tabassumli edilar. Biror kishi kelsa chiroyli qabul qilar edilar. Ammor roziyallohu anhu u zotning oldilariga kelganida: “Yaxshi va yaxshilikka yordam beruvchiga marxabo”, dedilar. (Imom Termiziy rivoyati).  

5. Agar u zotga musulmon kishi salom bersa chiroyliroq tarzda javob qaytarar edilar.

6. Oldilariga biror kishi kelsa eng go‘zal ko‘rinishda qarshi olar edilar.

7.  Sahobalari o‘tirsa ularning ahvollarini: “Ahvoling qanday?”, degan so‘zlari bilan so‘rar edilar.

8.  Agar “Yaxshi Allohga hamd bo‘lsin”, desa, unga: “Alloh seni yaxshilik uzra qilsin”, der edilar.

9.  Oldilariga biror qavmning ulug‘lari va hurmatli kishilari kelsa, ularni hurmat qilar va kiyimlarini ostiga to‘shar edilar. Bir kuni Jarir ibn Abdulloh Bajaliy keldi. U kelganida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalari bilan o‘tirgan edilar va o‘tirishga joy yo‘q edi. U ostonaga o‘tirdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kiyimlarini yechib unga otdilar. Jarir u kiyimni olib yuziga surdi, o‘pdi, yig‘ladi va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga qaytarib: “Meni hurmat qilganingiz kabi Alloh sizni hurmat qilsin! Sizning kiyimingiz ustiga o‘tirishga haqqim yo‘q”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam o‘nga va chapga qarab: “Sizlarning oldingizga biron qavmning hurmatli kishisi  kelsa uni hurmat qilinglar”, dedilar. (Askariy rivoyati).

10. So‘zda va savol so‘rashda qavmning kattalarini birinchi o‘ringa qo‘yar edilar va: “Kattadan”, der edilar. (Imom Buxoriy rivoyati).

11. Rasululloh solallohu alayhi vasallamning suhbatdoshlari shariatda ruxsat berilgan so‘zlarni gaplashib o‘tirsalar yoki muboh bir holatda bo‘lsalar, hamsuhbatlariga qiyinchilik tug‘dirmas edilar. Gunoh bo‘lmagan ishlar hakida so‘zlashsalar, ularga sherik bo‘lib gaplashar edilar. Xorija ibn Zayd aytadi: “Agar dunyo haqida gaplashsak biz bilan qo‘shilib dunyoni zikr qilar edilar. Agar oxiratni eslasak biz bilan qo‘shilib oxiratni eslar edilar. Agar taom haqida gaplashsak, bizga qo‘shilib taom haqida gapirardilar”. (Imom Termiziy va Tabaroniy rivoyatlari).

12. Jobir ibn Samura roziyallohu anhu aytadi: “Ular (sahobalar) johiliyat ishlari haqida gaplashar va kulishar edilar. Rasululloh solallohu alayhi vasallam ham tabassum qilib qo‘yar edilar. (Imom Muslim rivoyati).

13. Rasululloh solallohu alayhi vasallam sahobalarini xursand qilish uchun hazil qilib turar edilar”. Bir kishi minishga ulov so‘rab keldi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Seni tuyaning bolasiga mindiraman”, dedilar. Shunda haligi kishi: “Yo, Rasululloh tuyaning bolasini nima qilaman”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Azir tuyaning bolasini ham tuya tug‘adi-ku”, dedilar. (Imom Termiziy, Ahmad va Abu Dovudlar rivoyati).

14. Ibn Bakkor Zayd ibn Aslamdan rivoyat kiladi: Ummu Ayman Habashiya degan ayol Rasululloh solallohu alayhi vasallam oldilariga kelib: “Erim sizni uyga taklif qilyapti”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam  unga: “Kim u? Ko‘zida oqi bor kishimi?”, dedilar. U ayol: “Uni ko‘zida oqi yo‘k”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Yo‘q ko‘zida oqi bor”, dedilar. Ayol: “Allohga qasam, yo‘q”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Har bir  kishining ko‘zida oqi bo‘ladi”, dedilar.

15.  Bir kampir Rasululloh solallohu alayhi vasallamning oldilariga kelib: “Yo Rasululloh, Allohga duo qiling, meni jannatga kirgizsin”, dedi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Ey falonchining onasi, jannatga kampirlar kirmaydi-ku”, dedilar. Kampir yig‘lab ketdi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “Unga aytinglar, u jannatga kampir holatida kirmaydi-da. Chunki, Alloh taolo (jannatga kiradigan ayollar haqida): “(Ular) jozibali va tengqurdirlar”, deb marhamat qilgan.

16. Rasululloh solallohu alayhi vasallam ko‘p vaqtlarda sahobalar bilan ko‘rishganlarida yuzlariga qarab tabassum qilar va ularga gapirganlarida iltifot ko‘rsatar edilar. Ummu Dardo roziyallohu anhu aytadi: “Abu Dardo biror gap gapirsa, tabassum qilar edi. Men unga: “Siz gapirganingizda odamlar sizni ahmok deb o‘ylamaydimi?”, dedim. Abu Dardo roziyallohu anhu: “Rasululloh solallohu alayhi vasallamning biror so‘z gapirganlarini eshitgan yoki ko‘rgan bo‘lsam, albatta tabassum qilar edilar”, dedi. Abu Dardo roziyallohu anhu biror so‘z gapirsalar, bu borada ham Rasululloh solallohu alayhi vasallam ergashib tabassum qilib qo‘yar edi.

17. Sahobalardan ichida Abdulloh degan bir sahobiy bor edi. U Rasululloh solallohu alayhi vasallamni kuldirib turardi. Bir kuni Rasululloh solallohu alayhi vasallamga yog‘ yoki asal solingan bir idish sovg‘a qildi. Biroz vaqt o‘tib, Abdulloh idishning egasini olib kelib, Rasulullohga: “Idish pulini bering”, dedi. Bu holatdan Rasululloh va u zotning atroflaridagi sahobalar uzoq kulib qolishgan ekan.

18.  Rasululloh solallohu alayhi vasallam sahobalariga chiroyli muomala qilganlari haqida yana bir hadisda qo‘yidagicha rivoyat qilinadi: “Bir guruh habashiylar nayzalari bilan masjidda o‘ynashar edi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam ularni Oisha roziyallohu anhoga ko‘rsatdilar. Oisha roziyallohu anho Rasululloh solallohu alayhi vasallamning yelkalariga suyanib turar edilar. (Imom Buxoriy rivoyati).

19. Bir rivoyatda “Habashiylar raqsga tushar va: “Muhammad – solih banda”, deb aytishar edi. (Imom Ahmad rivoyati). (Izoh: Raqsdan o‘zlarining urf odatlariga xos o‘ynash nazarda tutiladi. Hozirgi kundagi arablarning qilichlarni olib sakrab raqsga tutishlari balki, o‘sha davrdan an’ana bo‘lib kelayotgandir. Vallohu a’lamu bis savob).

20. Rivoyatlarda kelishicha, katta sahobalar Rasululloh solallohu alayhi vasallam huzurlarida qandaydir bir shaklda raqsga tushar edi. Ul zot ularni kuzatib turardilar.

21. Ibn Sa’d rivoyat qiladi: “Rasululloh solallohu alayhi vasallam Ja’farga: “Ko‘rinishim va xulkimga o‘xshaysan”, dedilar. Ja’far xursandligidan o‘rnidan turib Rasululloh solallohu alayhi vasallamning atroflarida aylanay boshladi”.

22. Boshqa bir rivoyatda Ali roziyallohu anhuga: “Sen mendan va men sendan”, dedilar.

23.  Zayd roziyallohu anhuga esa: “Sen bizning birodarimiz va mavloyimizsan”, deganlar. Uchalalari, ya’ni, Ja’far, Ali va Zayd roziyallohu anhumlar Rasululloh solallohu alayhi vasallamning  atroflarida o‘yinga tushib ketishdi. Abu Dovudning rivoyatida: Ja’far turib o‘ynadi, Zayd turib o‘ynadi, deyilgan. Irokiy bu rivoyatning sanadi hasan, degan. Hofiz Suyutiy aytadi: “Ularning o‘yinga tushib ketishi Rasululloh solallohu alayhi vasallam ularga aytgan gaplaridan suyunib ketganidan bo‘lgan. Rasululloh solallohu alayhi vasallam ham ularni qaytarmaganlar”.

24. Bayhaqiy Ibn Abdullohdan rivoyat qiladi: “Rasululloh solallohu alayhi vasallam: “O‘yin kulgi qilinglar, o‘ynanglar. Men dinning qo‘pol bo‘lishini yomon ko‘raman”, dedilar.

25. Imom Hokim Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilingan hadisda: “Sizlarda o‘yin kulgi bormi, ansorlar o‘yin kulgini yaxshi ko‘radilar”, deyilgan. Bu hadisda nafs malollanib qiynalib qolganda nafsga dam berish va uni rohatlantirish kerak ekaniga dalil bor. Shuningek, nafsni jilolash va sayqallantirish mumkin ekaniga dalil bor. Rasululloh solallohu alayhi vasallamning ko‘p kulgilari tabassum qilishdan iborat bo‘lgan.

26. Rasululloh solallohu alayhi vasallam yosh bolalarga iltifot ko‘rsatar, ularga salom berar va boshlarini silar edilar.

27. Yosh bolalar - Abdulloh, Ubaydullox va Abbos roziyallohu anhuning farzandlarini bir safga tortib: “Meni oldimga kim birinchi kelsa shu va shu narsani beraman”, der edilar. Yosh bolalar u zotning oldilariga yugurib, musobaqa qilib kelishar va bag‘irlariga o‘zlarini otishar edi. Rasululloh solallohu alayhi vasallam  ularni quchoqlar va o‘par edilar.

28. Agar biror safardan kelsalar oilalaridagi yosh bolalar xursand bo‘lganliklaridan chiqib qarshi olishar edi. Chunki, Rasululloh solallohu alayhi vasallam ularga iltifotli va mehribon edilar. Birini qo‘llariga ko‘tarib olsalar, birini orqalariga ko‘tarib olar edilar.

29. Rasululloh solallohu alayhi vasallam juda ham odobli viqorli, ko‘rinishlaridan odobli va haybatli edilar. Xorija ibn Zayd aytadi: “Rasululloh solallohu alayhi vasallam majlislarida eng viqorli inson edilar. O‘zlaridan biron narsa chiqarmas edilar. Ya’ni, og‘zilaridan tupuk, burunlaridan burun suvi yoki tirnoqni chiqarib tashlash kabi biror narsalarni chiqarib o‘tirmas edilar.

Muhammad ibn Alaviyning «Muhammad sollallohu alayhi vasallam — komil inson» kitobidan Ko‘kaldosh o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi G‘iyosiddin Habibulloh o‘g‘li tarjimasi.

• Олдинги
• Кейинги