Асъад ибн Зурора

Асъад ибн Зурора (р.а.) Расулуллоҳ (с.а.в.) билан Ақабада байъатлашган илк мадиналик саҳобалардан. Тўлиқ исми Абу Умома Асъад ибн Зурора ибн Удас бўлиб, ансорийлар ва Ҳазраж қабиласининг етакчиларидан биридир. Исломнинг Мадинада ёйилишида муносиб хизмат кўрсатган Асъад ҳижратдан бироз вақт ўтиб, Бадр жангидан аввалроқ шаввол ойида вафот этди.

Мадиналик араблар яҳудийлар билан ёнма-ён яшаганлари боис пайғамбарлик борасида озми-кўпми билимга эга эдилар. Яҳудийлар тез орада сўнгги пайғамбар келиши ва барча унга эргашишини айтишар, бу ташрифни интиқлик билан кутишарди. Бинобарин, Асъад ҳам пайғамбарни кутиб олишга маънан ва руҳан тайёр эди. Ҳатто баъзи манбаларда унинг ҳанифлардан эканлиги айтилади. Хусусан, Ибн Саъднинг айтишича, Асъад Тангри бир эканлигини гапириб, дўсти Абул Ҳайсам билан тавҳид борасида баҳс-мунозара қиларди.

Асъад Расулуллоҳ (с.а.в.) билан илк маротаба кўришганида нубувватнинг ўн биринчи йили, ҳаж мавсуми эди. У беш нафар ҳазражлик ҳамроҳлари билан бирга Расулуллоҳ (с.а.в)ни Ақабада учратди. Пайғамбаримиз (с.а.в.) уларнинг кимлигини билгач, суҳбатлашишни истадилар. Мадиналиклар у зот (с.а.в.)га қулоқ тутишди. Расулуллоҳ (с.а.в.) даставвал уларга ўзларини танитдилар, сўнгра Қуръондан бир-икки оят ўқиб бердилар. Зукко мадиналиклар бу инсон яҳудийлар айтган сўнгги пайғамбар эканлигига ишонч ҳосил қилиб: «Унга эргашишда яҳудийлар биздан илдамлик қилишмасин», дедилар ва мусулмон бўлдилар. Хайрлашаётиб бир йилдан кейин худди шу жойда кўришишга ваъдалашдилар.

Мадинага қайтишгач, Асъад дастлаб дўсти Абул Ҳайсамни исломга чақирди. Дўсти ҳам ортиқча тараддудсиз мусулмон бўлди. Оз муддатда Ҳазраж ва Авс қабилаларидан бир неча киши исломни қабул қилди.

Ваъдага мувофиқ бир йилдан сўнг Ақабада Расулуллоҳ (с.а.в.) билан учрашув бўлди. Ўтган йилгидан фарқли ўлароқ, мадиналик олтовлоннинг ёнида яна етмиш олти киши бор эди. Улар Расулуллоҳ (с.а.в.)га байъат қилишди. Ушбу воқеа тарихга биринчи Ақаба байъати бўлиб кирди. Орадан бир йил ўтиб худди шу ерда яна Расулуллоҳ (с.а.в.) билан бўлган учрашув иккинчи Ақаба байъати дея ном олди. Бу гал ҳам илк байъат қилган одам Асъад ибн Зурора эди. Айни шу куни маккаликларнинг Мадинага ҳижрат қилиши келишиб олинди.

Ҳижратнинг тўққизинчи ойида, Масжиди Набавий қурилишида вафот этган Асъад Бақиъ қабристонига қўйилган илк ансорий саҳоба бўлди (баъзи ривоятларда илк мусулмон). Яъни, вафотидан сўнг ҳам биринчи бўлиш анъанасини давом эттирди. У, зотан, Мадинада илк жума намозига имомлик қилган инсон ҳам эди. Гарчи ҳижратдан кейин узоқ яшамаган бўлса-да, фидокорлик ва ихлос бобида барчага ўрнак бўларли эди ҳаёти.

Асъад ибн Зурорадан Кабша, Ҳабиба ва Фариа исмли қизлар қолган.

Аллоҳ у зотдан рози бўлсин!

“Ирфон” тақвимининг 2009 йил, 2-сонидан олинди.

* * *

As’ad ibn Zurora (r.a.) Rasululloh (s.a.v.) bilan Aqabada bay’atlashgan ilk madinalik sahobalardan. To‘liq ismi Abu Umoma As’ad ibn Zurora ibn Udas bo‘lib, ansoriylar va Hazraj qabilasining yetakchilaridan biridir. Islomning Madinada yoyilishida munosib xizmat ko‘rsatgan As’ad hijratdan biroz vaqt o‘tib, Badr jangidan avvalroq shavvol oyida vafot etdi.

Madinalik arablar yahudiylar bilan yonma-yon yashaganlari bois payg‘ambarlik borasida ozmi-ko‘pmi bilimga ega edilar. Yahudiylar tez orada so‘nggi payg‘ambar kelishi va barcha unga ergashishini aytishar, bu tashrifni intiqlik bilan kutishardi. Binobarin, As’ad ham payg‘ambarni kutib olishga ma’nan va ruhan tayyor edi. Hatto ba’zi manbalarda uning haniflardan ekanligi aytiladi. Xususan, Ibn Sa’dning aytishicha, As’ad Tangri bir ekanligini gapirib, do‘sti Abul Haysam bilan tavhid borasida bahs-munozara qilardi.

As’ad Rasululloh (s.a.v.) bilan ilk marotaba ko‘rishganida nubuvvatning o‘n birinchi yili, haj mavsumi edi. U besh nafar hazrajlik hamrohlari bilan birga Rasululloh (s.a.v)ni Aqabada uchratdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ularning kimligini bilgach, suhbatlashishni istadilar. Madinaliklar u zot (s.a.v.)ga quloq tutishdi. Rasululloh (s.a.v.) dastavval ularga o‘zlarini tanitdilar, so‘ngra Qur’ondan bir-ikki oyat o‘qib berdilar. Zukko madinaliklar bu inson yahudiylar aytgan so‘nggi payg‘ambar ekanligiga ishonch hosil qilib: «Unga ergashishda yahudiylar bizdan ildamlik qilishmasin», dedilar va musulmon bo‘ldilar. Xayrlashayotib bir yildan keyin xuddi shu joyda ko‘rishishga va’dalashdilar.

Madinaga qaytishgach, As’ad dastlab do‘sti Abul Haysamni islomga chaqirdi. Do‘sti ham ortiqcha taraddudsiz musulmon bo‘ldi. Oz muddatda Hazraj va Avs qabilalaridan bir necha kishi islomni qabul qildi.

Va’daga muvofiq bir yildan so‘ng Aqabada Rasululloh (s.a.v.) bilan uchrashuv bo‘ldi. O‘tgan yilgidan farqli o‘laroq, madinalik oltovlonning yonida yana yetmish olti kishi bor edi. Ular Rasululloh (s.a.v.)ga bay’at qilishdi. Ushbu voqea tarixga birinchi Aqaba bay’ati bo‘lib kirdi. Oradan bir yil o‘tib xuddi shu yerda yana Rasululloh (s.a.v.) bilan bo‘lgan uchrashuv ikkinchi Aqaba bay’ati deya nom oldi. Bu gal ham ilk bay’at qilgan odam As’ad ibn Zurora edi. Ayni shu kuni makkaliklarning Madinaga hijrat qilishi kelishib olindi.

Hijratning to‘qqizinchi oyida, Masjidi Nabaviy qurilishida vafot etgan As’ad Baqi’ qabristoniga qo‘yilgan ilk ansoriy sahoba bo‘ldi (ba’zi rivoyatlarda ilk musulmon). Ya’ni, vafotidan so‘ng ham birinchi bo‘lish an’anasini davom ettirdi. U, zotan, Madinada ilk juma namoziga imomlik qilgan inson ham edi. Garchi hijratdan keyin uzoq yashamagan bo‘lsa-da, fidokorlik va ixlos bobida barchaga o‘rnak bo‘larli edi hayoti.

As’ad ibn Zuroradan Kabsha, Habiba va Faria ismli qizlar qolgan.

Alloh u zotdan rozi bo‘lsin!

“Irfon” taqvimining 2009 yil, 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги