Абу Бакр Сиддиқ

Тўлиқ исми: Абдуллоҳ ибн Усмон ибн Омир ибн Амр ибн Каъб ибн Саъд ибн Тим ибн Мурра ибн Каъб ибн Луай Қурайший Таймий. Куняси: Абу Бакр. Лақаби: Атиқ ва Сиддиқ. “Атиқ” дейилишига юзи истарали ва яхшилик қилишда биринчи экани сабаб бўлган.

“Сиддиқ” деб лақабланишининг сабаби Набийни тасдиқлаганидир. У Пайғамбаримиз оиласига мансуб бўлмаганлар орасида биринчи бўлиб Набийни тасдиқлаб, у зотга имон келтирган. Шунинг учун Набий уни “Сиддиқ” деб атаганлар. Исро воқеасидан сўнг мушриклар Абу Бакрга: “Дўстингиз бир кечада Маккадан Қуддусга бордим”, деб айтяпти”, дедилар. Шунда у: “Рост сўзлабди”, деб тасдиқ жавобини берди. Бу ишонч сўзи ҳам Абу Бакрга “Сиддиқ” деб ном берлишига асос бўлди. Тафсири “Улусий”да келишича: “Ростликни келтирган зот (Муҳаммад) ва уни тасдиқ этганлар (мўминлар) – айнан ўшалар тақволи зотлардир” (Зумар, 33) оятидаги “Ростликни келтирган зот” Расулуллоҳ , “уни тасдиқ этганлар” эса, Абу Бакрдир , деб тафсир қилинади.

Анас ибн Моликдан ривоят қилинади: «Набий , Абу Бакр, Умар ва Усмон Уҳуд тоғига чиқдилар. Шунда тоғ тебранди. Набий : Эй Уҳуд, тинчлан, сенинг устингда Набий, Сиддиқ ва икки шаҳид бордир, деб марҳамат қилдилар».

Айтишларича, онасининг фарзандлари турмаган, Абу Бакр туғилганида у Каъбага юзланиб: “Аллоҳ, бу Сенинг ўлимдан қутқариб қолганингдир, уни менга ҳадя қил”, деб айтган экан.

Фил воқеасидан икки йилу олти ой ўтганидан сўнг, милодий 573 йили дунёга келган. Абу Бакр Сиддиқ толмадан келган, озғин, юзида туклари кам, дўнгпешона киши бўлган.

* * *

У Расулуллоҳдан сўнг бу умматнинг энг яхши кишисидир. Набий : “Пайғамбарлардан сўнг қуёш чиқиши ва ботишида Абу Бакрдан афзал инсонни кўрмагандир”, дея марҳамат қилганлар (Абу Нуъайм).

Абу Дардодан ривоят қилинади: “Мен Расулуллоҳ ҳузурларида эдим. Бир вақт кўйлагининг этагини ушлаганча Абу Бакр кириб келди, ҳатто тиззалари кўринай деб қолган эди. Буни кўрган Набий : “Дўстларингиз жанжаллашибди”, дея марҳамат қилдилар. Абу Бакр : “Умар билан орамизда бир иш ўтди. Тезда ортимга қайтиб бордим. Пушаймон бўлиб, ундан кечирим сўрадим. Умар узримни қабул қилмади. Кейин тўғри сизнинг олдингизга келавердим”, деди. Расулуллоҳ (алайҳисссалом) уч бора: “Аллоҳ сени кечирсин, эй Абу Бакр”, деб айтдилар. Бу пайтда Умар ҳам қилган ишидан афсусланиб, Абу Бакрнинг уйига борибди: “Абу Бакр борми?” деган сўровига ичкаридан: “Йўқ, Набийнинг ҳузурларига кетдилар”, деган жавоб бўлибди. Шундан сўнг у Расулуллоҳнинг ҳузурига келди. Пайғамбаримизнинг юзлари ўзгарди. Абу Бакрнинг раҳми келиб, тиз чўкди ва икки мартта: “Ё Расулуллоҳ, мен зулм қилаётган эдим”, деб айтди. Шундан сўнг Набий марҳамат қилдилар: “Аллоҳ таоло мени сизларга пайғамбар қилиб юборди, ўшанда: “Сен ёлғон айтяпсан, дедингиз. Абу Бакр эса: “Рост сўзладингиз”, деб мени жони ва моли билан ҳимоя қилди. Дўстимни тинч қўйинглар, бундан сўнг унга ҳаргиз озор берманглар. У имонда сизлардан ўзди. Набийга дўст тутиниб, уни тасдиқлади. Қанчалик қийинчиликларга дуч келмасин, узоқ вақт Маккада мен билан қолди ва ҳижратда шерик бўлди. Абу Бакр ғорда ҳам менга шерик бўлди”, дея марҳамат қилдилар» (Имом Бухорий).

* * *

Анас ибн Молик Абу Бакрдан (розияллоҳу анҳумо) ривоят қилди: «Ғорда эканимизда тепамизда турган мушрикларнинг оёқларига қарадим ва: “Ё Расулуллоҳ, агар улардан бири оёғи остига қараса, бизни кўради”, деб айтдим. Шунда У зот : “Эй Абу Бакр, икки кишининг учинчиси Аллоҳ бўлган кишилар ҳақида эшитмаганмисан?”, дея марҳамат қилдилар» (Имом Бухорий).

Одамлар ўзини Абу Бакрдан устун қўяётганларини эшитган Ҳазрат Умар: “Аллоҳга қасам, Абу Бакрнинг бир кечаси Умарнинг оиласидан яхшироқдир. Абу Бакрнинг бир куни Умарнинг оиласидан яхшироқдир. Расулуллоҳ ғорга Абу Бакр билан бирга кирдилар. Абу Бакр бир соат Расулуллоҳнинг олдиларида юрса, бир соат у зотнинг орқаларида юрарди. Ҳатто бу иши билан Набийни ажаблантирди, у зот : “Эй Абу Бакр, сенга нима бўлди? Бир соат олдимда юрсанг, бир соат ортимда юрасан?”, деб сўрадилар. У: “Ё Расулуллоҳ, изимиздан келишмаяптимикин деб ўйлашим билан орқангиздан юраман, йўл четида бир кузатувчи бормикан деган гап хаёлимга келган заҳоти эса олдингизда ўтаман”, деди. Шунда Набий : “Эй Абу Бакр, агар бирон нарса юз берса, менинг ўрнимга сен бўлишни истармидинг?” деб сўрадилар. Абу Бакр: “Сизни юборган Зотга қасам, бало сизга эмас, менга етишини истардим”, деб айтди. Ғорга етишганида эса Абу Бакр ичкарини тозалаб, супуриб чиқди. “Жоним қўлида бўлган Зотга қасам, ана ўша кеча Умарнинг оиласидан афзалдир”, деб айтди (Ҳоким, Байҳақий ривояти).

* * *

Кунларнинг бирида Набийнинг ҳузурларига бир аёл келди, У зот аёлга бир иш буюрдилар. У: “Ё Расулуллоҳ, қайтиб келганимда сизни тополмасам нима қилай?”, деб сўради. Шунда Набий : “Агар мени тополмасанг, Абу Бакрнинг олдига бор”, дея мараҳамат қилдилар.

* * *

Умар ибн Хаттобдан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ эҳсон қилишимизни буюрдилар. Шунда ўзимга ўзим: “Бир куни Абу Бакр мендан ўзиб чиққанди, бугун эса мен ўзиб чиқаман”, дедим ва ярим бойлигимни олиб келдим. Набий : “Оилангга нима қолдирдинг?” деб сўрадилар. Мен: “Худди шунча қолдирдим”, деб айтдим. Кейин Абу Бакр келди. Набий : “Оилангга нима қолдирдинг”, деб сўрадилар. У: “Аллоҳ ва расулини қолдириб келдим”, деб жавоб берди. Шунда ўзимга ўзим: “Аллоҳга қасам, бирон нарсада ундан ўзиб кетолмас эканман”, дедим» (Имом Термизий).

Абу Саид Худрий айтади: «Набий одамларга хутба қилиб: “Аллоҳ бандага дунёдаги ва Ўзининг ҳузуридаги нарсаларни танлаш ихтиёрини берди. Банда Унинг ҳузуридаги нарсаларни танлади”, деб марҳамат қилдилар. Абу Бакр йиғлаб юборди. Биз ҳайрон бўлдик. Билсак, танлаш имкони берилган киши Расулуллоҳ эканлар. Абу Бакр биздан зукко эди. Пайғамбар : “Дўстликда ва молда менга энг кўп хизмати сингган Абу Бакрдир. Агар Аллоҳдан бошқа дўст танлаш имконим бўлганида эди, албатта Абу Бакрни танлаган бўлардим. Лекин Исломдаги биродарлик ва муҳаббатнинг ўзи етарли...” дедилар (Имом Бухорий ва Муслим).

Абу Бакр ҳақида Аллоҳ таоло оят нозил қилган: “Тақволи киши эса ундан (дўзахдан) узоқлаштирилур. Қайсики, у мол-давлатини (яхшилик йўлида) сарф қиладиган бўлса. Унинг (сарф қилувчининг) ҳузурида (зиммасида) бирор кимсага қайтариладиган неъмат йўқдир. У фақат энг олий зот бўлмиш Парвардигорининг «юзи»ни истаб (эҳсон қилур). (У) яқинда (қиёмат куни ато этилажак мукофотдан) рози бўлур” (Лайл, 17–21).

* * *

Расулуллоҳ : “Мендан кейин Абу Бакр ва Умарга эргашинглар”, дея марҳамат қилганлар (Имом Аҳмад, Термизий, Ибн Можа).

Ҳазрат Умар у ҳақда: “Расулуллоҳ динимизни топшириб қўйган кишига нега энди дунёмизни топширмаслигимиз керак?!” деб айтган.

* * *

Абу Бакр Сиддиқ ҳижратнинг ўн учинчи йили жумадул аввал ойида олтмиш уч ёшида вафот этган.

Бушро тайёрлади.

“Ҳидоят” журналининг 2012 йил, 10-сонидан олинди.

* * *

To‘liq ismi: Abdulloh ibn Usmon ibn Omir ibn Amr ibn Ka’b ibn Sa’d ibn Tim ibn Murra ibn Ka’b ibn Luay Qurayshiy Taymiy. Kunyasi: Abu Bakr. Laqabi: Atiq va Siddiq. “Atiq” deyilishiga yuzi istarali va yaxshilik qilishda birinchi ekani sabab bo‘lgan.

“Siddiq” deb laqablanishining sababi Nabiyni tasdiqlaganidir. U Payg‘ambarimiz oilasiga mansub bo‘lmaganlar orasida birinchi bo‘lib Nabiyni tasdiqlab, u zotga imon keltirgan. Shuning uchun Nabiy uni “Siddiq” deb ataganlar. Isro voqeasidan so‘ng mushriklar Abu Bakrga: “Do‘stingiz bir kechada Makkadan Quddusga bordim”, deb aytyapti”, dedilar. Shunda u: “Rost so‘zlabdi”, deb tasdiq javobini berdi. Bu ishonch so‘zi ham Abu Bakrga “Siddiq” deb nom berlishiga asos bo‘ldi. Tafsiri “Ulusiy”da kelishicha: “Rostlikni keltirgan zot (Muhammad) va uni tasdiq etganlar (mo‘minlar) – aynan o‘shalar taqvoli zotlardir” (Zumar, 33) oyatidagi “Rostlikni keltirgan zot” Rasululloh , “uni tasdiq etganlar” esa, Abu Bakrdir , deb tafsir qilinadi.

Anas ibn Molikdan rivoyat qilinadi: «Nabiy , Abu Bakr, Umar va Usmon Uhud tog‘iga chiqdilar. Shunda tog‘ tebrandi. Nabiy : Ey Uhud, tinchlan, sening ustingda Nabiy, Siddiq va ikki shahid bordir, deb marhamat qildilar».

Aytishlaricha, onasining farzandlari turmagan, Abu Bakr tug‘ilganida u Ka’baga yuzlanib: “Alloh, bu Sening o‘limdan qutqarib qolganingdir, uni menga hadya qil”, deb aytgan ekan.

Fil voqeasidan ikki yilu olti oy o‘tganidan so‘ng, milodiy 573 yili dunyoga kelgan. Abu Bakr Siddiq tolmadan kelgan, ozg‘in, yuzida tuklari kam, do‘ngpeshona kishi bo‘lgan.

* * *

U Rasulullohdan so‘ng bu ummatning eng yaxshi kishisidir. Nabiy : “Payg‘ambarlardan so‘ng quyosh chiqishi va botishida Abu Bakrdan afzal insonni ko‘rmagandir”, deya marhamat qilganlar (Abu Nu’aym).

Abu Dardodan rivoyat qilinadi: “Men Rasululloh huzurlarida edim. Bir vaqt ko‘ylagining etagini ushlagancha Abu Bakr kirib keldi, hatto tizzalari ko‘rinay deb qolgan edi. Buni ko‘rgan Nabiy : “Do‘stlaringiz janjallashibdi”, deya marhamat qildilar. Abu Bakr : “Umar bilan oramizda bir ish o‘tdi. Tezda ortimga qaytib bordim. Pushaymon bo‘lib, undan kechirim so‘radim. Umar uzrimni qabul qilmadi. Keyin to‘g‘ri sizning oldingizga kelaverdim”, dedi. Rasululloh (alayhisssalom) uch bora: “Alloh seni kechirsin, ey Abu Bakr”, deb aytdilar. Bu paytda Umar ham qilgan ishidan afsuslanib, Abu Bakrning uyiga boribdi: “Abu Bakr bormi?” degan so‘roviga ichkaridan: “Yo‘q, Nabiyning huzurlariga ketdilar”, degan javob bo‘libdi. Shundan so‘ng u Rasulullohning huzuriga keldi. Payg‘ambarimizning yuzlari o‘zgardi. Abu Bakrning rahmi kelib, tiz cho‘kdi va ikki martta: “Yo Rasululloh, men zulm qilayotgan edim”, deb aytdi. Shundan so‘ng Nabiy marhamat qildilar: “Alloh taolo meni sizlarga payg‘ambar qilib yubordi, o‘shanda: “Sen yolg‘on aytyapsan, dedingiz. Abu Bakr esa: “Rost so‘zladingiz”, deb meni joni va moli bilan himoya qildi. Do‘stimni tinch qo‘yinglar, bundan so‘ng unga hargiz ozor bermanglar. U imonda sizlardan o‘zdi. Nabiyga do‘st tutinib, uni tasdiqladi. Qanchalik qiyinchiliklarga duch kelmasin, uzoq vaqt Makkada men bilan qoldi va hijratda sherik bo‘ldi. Abu Bakr g‘orda ham menga sherik bo‘ldi”, deya marhamat qildilar» (Imom Buxoriy).

* * *

Anas ibn Molik Abu Bakrdan (roziyallohu anhumo) rivoyat qildi: «G‘orda ekanimizda tepamizda turgan mushriklarning oyoqlariga qaradim va: “Yo Rasululloh, agar ulardan biri oyog‘i ostiga qarasa, bizni ko‘radi”, deb aytdim. Shunda U zot : “Ey Abu Bakr, ikki kishining uchinchisi Alloh bo‘lgan kishilar haqida eshitmaganmisan?”, deya marhamat qildilar» (Imom Buxoriy).

Odamlar o‘zini Abu Bakrdan ustun qo‘yayotganlarini eshitgan Hazrat Umar: “Allohga qasam, Abu Bakrning bir kechasi Umarning oilasidan yaxshiroqdir. Abu Bakrning bir kuni Umarning oilasidan yaxshiroqdir. Rasululloh g‘orga Abu Bakr bilan birga kirdilar. Abu Bakr bir soat Rasulullohning oldilarida yursa, bir soat u zotning orqalarida yurardi. Hatto bu ishi bilan Nabiyni ajablantirdi, u zot : “Ey Abu Bakr, senga nima bo‘ldi? Bir soat oldimda yursang, bir soat ortimda yurasan?”, deb so‘radilar. U: “Yo Rasululloh, izimizdan kelishmayaptimikin deb o‘ylashim bilan orqangizdan yuraman, yo‘l chetida bir kuzatuvchi bormikan degan gap xayolimga kelgan zahoti esa oldingizda o‘taman”, dedi. Shunda Nabiy : “Ey Abu Bakr, agar biron narsa yuz bersa, mening o‘rnimga sen bo‘lishni istarmiding?” deb so‘radilar. Abu Bakr: “Sizni yuborgan Zotga qasam, balo sizga emas, menga yetishini istardim”, deb aytdi. G‘orga yetishganida esa Abu Bakr ichkarini tozalab, supurib chiqdi. “Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasam, ana o‘sha kecha Umarning oilasidan afzaldir”, deb aytdi (Hokim, Bayhaqiy rivoyati).

* * *

Kunlarning birida Nabiyning huzurlariga bir ayol keldi, U zot ayolga bir ish buyurdilar. U: “Yo Rasululloh, qaytib kelganimda sizni topolmasam nima qilay?”, deb so‘radi. Shunda Nabiy : “Agar meni topolmasang, Abu Bakrning oldiga bor”, deya marahamat qildilar.

* * *

Umar ibn Xattobdan rivoyat qilinadi: «Rasululloh ehson qilishimizni buyurdilar. Shunda o‘zimga o‘zim: “Bir kuni Abu Bakr mendan o‘zib chiqqandi, bugun esa men o‘zib chiqaman”, dedim va yarim boyligimni olib keldim. Nabiy : “Oilangga nima qoldirding?” deb so‘radilar. Men: “Xuddi shuncha qoldirdim”, deb aytdim. Keyin Abu Bakr keldi. Nabiy : “Oilangga nima qoldirding”, deb so‘radilar. U: “Alloh va rasulini qoldirib keldim”, deb javob berdi. Shunda o‘zimga o‘zim: “Allohga qasam, biron narsada undan o‘zib ketolmas ekanman”, dedim» (Imom Termiziy).

Abu Said Xudriy aytadi: «Nabiy odamlarga xutba qilib: “Alloh bandaga dunyodagi va O‘zining huzuridagi narsalarni tanlash ixtiyorini berdi. Banda Uning huzuridagi narsalarni tanladi”, deb marhamat qildilar. Abu Bakr yig‘lab yubordi. Biz hayron bo‘ldik. Bilsak, tanlash imkoni berilgan kishi Rasululloh ekanlar. Abu Bakr bizdan zukko edi. Payg‘ambar : “Do‘stlikda va molda menga eng ko‘p xizmati singgan Abu Bakrdir. Agar Allohdan boshqa do‘st tanlash imkonim bo‘lganida edi, albatta Abu Bakrni tanlagan bo‘lardim. Lekin Islomdagi birodarlik va muhabbatning o‘zi yetarli...” dedilar (Imom Buxoriy va Muslim).

Abu Bakr haqida Alloh taolo oyat nozil qilgan: “Taqvoli kishi esa undan (do‘zaxdan) uzoqlashtirilur. Qaysiki, u mol-davlatini (yaxshilik yo‘lida) sarf qiladigan bo‘lsa. Uning (sarf qiluvchining) huzurida (zimmasida) biror kimsaga qaytariladigan ne’mat yo‘qdir. U faqat eng oliy zot bo‘lmish Parvardigorining «yuzi»ni istab (ehson qilur). (U) yaqinda (qiyomat kuni ato etilajak mukofotdan) rozi bo‘lur” (Layl, 17–21).

* * *

Rasululloh : “Mendan keyin Abu Bakr va Umarga ergashinglar”, deya marhamat qilganlar (Imom Ahmad, Termiziy, Ibn Moja).

Hazrat Umar u haqda: “Rasululloh dinimizni topshirib qo‘ygan kishiga nega endi dunyomizni topshirmasligimiz kerak?!” deb aytgan.

* * *

Abu Bakr Siddiq hijratning o‘n uchinchi yili jumadul avval oyida oltmish uch yoshida vafot etgan.

Bushro tayyorladi.

“Hidoyat”jurnalining 2012 yil, 10-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги