Барака бинти Саълаба

Умму Айман (розийаллоҳу анҳо) асли ҳабашистонлик бўлиб, Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) оталари Абдуллоҳнинг хизматчиси эди. Асли исми Барака бинти Саълаба, олдин Хазраж қабиласидан Убайд ибн Зайд никоҳида бўлган. Айман исмли ўғли боис уни “Умму Айман” деб чақиришарди.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дунёга келганларида, биринчи бўлиб қучоғига олган меҳрибон аёл Умму Айман (розийаллоҳу анҳо) эди. У муборак чақалоқни ўзгача меҳр билан парвариш қилган. Ҳалима онамиз ёш Муҳаммадни оналарига қайтариб берганидан кейин Умму Айман у зотга ҳам хизматчилик, ҳам энагалик қилди.

Ўша йиллари ҳазрат Омина Ясрибга бориб, эри Абдуллоҳнинг қабрини ва у ердаги қариндош-уруғларини зиёрат қилмоқчи бўлди. Ўғли Муҳаммад билан хизматчиси Умму Айманни олиб йўлга чиқди ва бир ойча Ясрибда туриб қолади.

Умму Айман бундай ривоят қилади: «Бир куни яҳудий олимларидан икки киши ёнимга келиб: “Аҳмадни олдимизга олиб келгин, бир кўрайлик”, дейишди. Мен Аҳмадни чақирдим, унга диққат билан назар солиб, қараб чиқишгандан сўнг улардан бири: “Бу бола кутилаётган охирзамон пайғамбари бўлиши мумкин, у кейинчалик бу шаҳарга ҳижрат қилиб келади. Оламшумул ҳодисалар юз беради», деди. Шу воқеадин ке-йин Умму Айман бошига бир хафалик тушмасин, деган ташвишда бу севимли боланинг ёнидан ҳаргиз айрилмади.

Қайтиш вақти келганида учовлари Макка томон йўлга чиқишди. Абво қишлоғига етганларида ҳазрат Омина оғриб қолди. Шу ерда бир неча кун дам олиб, соғайганидан ке-йин йўлга чиқмоқчи бўлишди. Лекин ҳазрат Оминанинг касали кундан кун оғирлашди. Умму Айман бир тарафдан Оминага хизмат қилса, яна бир тарафдан ёш Муҳаммадга (алайҳиссалом) қарар, ундан кўзини узмас эди. Икки дунё­ қуёши – бўлажак Пайғамбаримиз онасининг қийналаётганини кўриб, унсиз йиғлардилар.

Омина ҳам дард оғриғини унутиб: “Болам етим қоладиган бўлди”, дер, севимли ўғлини ўйларди. Дарди ёмонлашиб, касали кучаяверди. Ниҳоят она: “Ўғлим! Ҳар бир жон ўлади, ҳар бир янги нарса эскиради, ҳар бир гул қуриб тўзийди, менинг ҳам умрим тугаб боряпти”, деди ва ўғлини энг олдин Аллоҳга, сўнг Умму Айманга омонат қилиб, фоний дунёдан кўз юмди.

Ҳазрат Омина дафн қилинганидан сўнг Умму Айман бўлажак пайғамбарни бир туяга ўтқизиб, ўзи бошқа туяга миниб, чўл-саҳролар, тоғ-тошлардан ўтиб, машаққат билан Маккага етиб келди, Қурайш улуғи Абдулмутталибнинг уйига тушди.

Умму Айман жонидан ҳам кўпроқ яхши кўрадиган Муҳаммад (алайҳиссалом) улғайиб, оилали бўлгунларича оналаридек меҳрибонлик, фидокорлик кўрсатди. У зот ҳам энагаларини ҳаргиз унутмай, ҳар доим йўқлаб, хабар олиб турдилар. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уни «иккинчи онам» деб алоҳида ҳурмат қилар, жаннат аҳлидан экани хабарини берган эдилар.

Умму Айманнинг (розийаллоҳу анҳо) эри вафот этиб, тул қолди. Жаноби Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир куни саҳобалар билан ўтирган­ларида: «Жаннат аҳлидан бўлган аёл билан оила қуришни хоҳлаган киши Умму Айманни никоҳига олсин», дедилар. Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу таклифини асраб олган ўғиллари Зайд ибн Ҳориса қабул қилди. Пайғамбар (алайҳиссалом) Умму Айманни саҳоба Зайдга никоҳлаб бердилар. Икковларидан Исломнинг энг ёш қўмондони, улуғ саҳобий Усома ибн Зайд­ (розийаллоҳу анҳу) дунёга келди.

Умму Айман (розийаллоҳу анҳо) Аллоҳ таолога таваккал қиладиган, сабрли инсон эди. Энг қийин вазиятда ҳам умидсизликка тушмас, Аллоҳ таолонинг раҳмати, мадади келишига ишонарди.

Бир куни Умму Айман сафарга чиқиб, Равҳа деган жой яқинида дам олгани тўхтади. Қаттиқ чанқаган, бир қултум ҳам суви қолмаган эди. Шундай ҳолсизланиб турганида, осмондан оқ арқонга боғланган бир челак осилиб тушганини кўрди. Челак тўла муздек тотли сув экан, қонгунича ичди. Чанқоғи босилиб, роҳатланди. Кейинчалик Умму Айман бу воқеани баён қиларкан: «Шу сувдан ичганимдан сўнг ҳаргиз чанқоқ нималигини ҳис қилмадим», дейди.

Саййида Умму Айман (розийаллоҳу анҳо) Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) катта қилгани учун ўз боласидек кўриб, ўрни келганида койиб ҳам қўярди. Лекин Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) унинг сўзини ҳаргиз оғир олмаганлар.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафот этганларидан кейин ҳазрат Абу Бакр бир куни ҳазрат Умарга (розийаллоҳу анҳум): “Умму Айманни зиёрат қилиб келайлик, Пайғамбар (алайҳиссалом) уни зиёрат қилиб турардилар”, деди. Бирлашгач Умму Айман уларни кўриб, йиғлади. Абу Бакр ва Умар: “Нега йиғлайсиз, Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Аллоҳ даргоҳида бўлишлари яхшироқ эмасми?” деб тасалли бермоқчи бўлишди. Умму Айман: “Мен Расулуллоҳнинг (алайҳиссалом) Аллоҳ таоло даргоҳида бўлишлари яхшилигини билмаганим учун эмас, ваҳий тушмай қолгани учун йиғлаяпман”, деди. Унинг бу сўзи Абу Бакр ва Умарни (розийаллоҳу анҳум) ҳам қаттиқ ҳаяжонга солди, улар ҳам йиғлашди.

Аллоҳ таоло Умму Айманга (розийаллоҳу анҳо) узоқ умр ато қилди. У уч улуғ саҳобий бошқарган даврларни кўрди. Ҳазрат Усмон (розийаллоҳу анҳу) даври бошланган йили вафот этди.

Мадина ҚОСИМОВА тайёрлади.

* * *

Ummu Ayman (roziyallohu anho) asli habashistonlik bo‘lib, Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) otalari Abdullohning xizmatchisi edi. Asli ismi Baraka binti Sa’laba, oldin Xazraj qabilasidan Ubayd ibn Zayd nikohida bo‘lgan. Ayman ismli o‘g‘li bois uni “Ummu Ayman” deb chaqirishardi.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) dunyoga kelganlarida, birinchi bo‘lib quchog‘iga olgan mehribon ayol Ummu Ayman (roziyallohu anho) edi. U muborak chaqaloqni o‘zgacha mehr bilan parvarish qilgan. Halima onamiz yosh Muhammadni onalariga qaytarib berganidan keyin Ummu Ayman u zotga ham xizmatchilik, ham enagalik qildi.

O‘sha yillari hazrat Omina Yasribga borib, eri Abdullohning qabrini va u yerdagi qarindosh-urug‘larini ziyorat qilmoqchi bo‘ldi. O‘g‘li Muhammad bilan xizmatchisi Ummu Aymanni olib yo‘lga chiqdi va bir oycha Yasribda turib qoladi.

Ummu Ayman bunday rivoyat qiladi: «Bir kuni yahudiy olimlaridan ikki kishi yonimga kelib: “Ahmadni oldimizga olib kelgin, bir ko‘raylik”, deyishdi. Men Ahmadni chaqirdim, unga diqqat bilan nazar solib, qarab chiqishgandan so‘ng ulardan biri: “Bu bola kutilayotgan oxirzamon payg‘ambari bo‘lishi mumkin, u keyinchalik bu shaharga hijrat qilib keladi. Olamshumul hodisalar yuz beradi», dedi. Shu voqeadin ke-yin Ummu Ayman boshiga bir xafalik tushmasin, degan tashvishda bu sevimli bolaning yonidan hargiz ayrilmadi.

Qaytish vaqti kelganida uchovlari Makka tomon yo‘lga chiqishdi. Abvo qishlog‘iga yetganlarida hazrat Omina og‘rib qoldi. Shu yerda bir necha kun dam olib, sog‘ayganidan ke-yin yo‘lga chiqmoqchi bo‘lishdi. Lekin hazrat Ominaning kasali kundan kun og‘irlashdi. Ummu Ayman bir tarafdan Ominaga xizmat qilsa, yana bir tarafdan yosh Muhammadga (alayhissalom) qarar, undan ko‘zini uzmas edi. Ikki dunyo­ quyoshi – bo‘lajak Payg‘ambarimiz onasining qiynalayotganini ko‘rib, unsiz yig‘lardilar.

Omina ham dard og‘rig‘ini unutib: “Bolam yetim qoladigan bo‘ldi”, der, sevimli o‘g‘lini o‘ylardi. Dardi yomonlashib, kasali kuchayaverdi. Nihoyat ona: “O‘g‘lim! Har bir jon o‘ladi, har bir yangi narsa eskiradi, har bir gul qurib to‘ziydi, mening ham umrim tugab boryapti”, dedi va o‘g‘lini eng oldin Allohga, so‘ng Ummu Aymanga omonat qilib, foniy dunyodan ko‘z yumdi.

Hazrat Omina dafn qilinganidan so‘ng Ummu Ayman bo‘lajak payg‘ambarni bir tuyaga o‘tqizib, o‘zi boshqa tuyaga minib, cho‘l-sahrolar, tog‘-toshlardan o‘tib, mashaqqat bilan Makkaga yetib keldi, Quraysh ulug‘i Abdulmuttalibning uyiga tushdi.

Ummu Ayman jonidan ham ko‘proq yaxshi ko‘radigan Muhammad (alayhissalom) ulg‘ayib, oilali bo‘lgunlaricha onalaridek mehribonlik, fidokorlik ko‘rsatdi. U zot ham enagalarini hargiz unutmay, har doim yo‘qlab, xabar olib turdilar. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) uni «ikkinchi onam» deb alohida hurmat qilar, jannat ahlidan ekani xabarini bergan edilar.

Ummu Aymanning (roziyallohu anho) eri vafot etib, tul qoldi. Janobi Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bir kuni sahobalar bilan o‘tirgan­larida: «Jannat ahlidan bo‘lgan ayol bilan oila qurishni xohlagan kishi Ummu Aymanni nikohiga olsin», dedilar. Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) bu taklifini asrab olgan o‘g‘illari Zayd ibn Horisa qabul qildi. Payg‘ambar (alayhissalom) Ummu Aymanni sahoba Zaydga nikohlab berdilar. Ikkovlaridan Islomning eng yosh qo‘mondoni, ulug‘ sahobiy Usoma ibn Zayd­ (roziyallohu anhu) dunyoga keldi.

Ummu Ayman (roziyallohu anho) Alloh taologa tavakkal qiladigan, sabrli inson edi. Eng qiyin vaziyatda ham umidsizlikka tushmas, Alloh taoloning rahmati, madadi kelishiga ishonardi.

Bir kuni Ummu Ayman safarga chiqib, Ravha degan joy yaqinida dam olgani to‘xtadi. Qattiq chanqagan, bir qultum ham suvi qolmagan edi. Shunday holsizlanib turganida, osmondan oq arqonga bog‘langan bir chelak osilib tushganini ko‘rdi. Chelak to‘la muzdek totli suv ekan, qongunicha ichdi. Chanqog‘i bosilib, rohatlandi. Keyinchalik Ummu Ayman bu voqeani bayon qilarkan: «Shu suvdan ichganimdan so‘ng hargiz chanqoq nimaligini his qilmadim», deydi.

Sayyida Ummu Ayman (roziyallohu anho) Rasulullohni (sollallohu alayhi va sallam) katta qilgani uchun o‘z bolasidek ko‘rib, o‘rni kelganida koyib ham qo‘yardi. Lekin Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) uning so‘zini hargiz og‘ir olmaganlar.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) vafot etganlaridan keyin hazrat Abu Bakr bir kuni hazrat Umarga (roziyallohu anhum): “Ummu Aymanni ziyorat qilib kelaylik, Payg‘ambar (alayhissalom) uni ziyorat qilib turardilar”, dedi. Birlashgach Ummu Ayman ularni ko‘rib, yig‘ladi. Abu Bakr va Umar: “Nega yig‘laysiz, Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) Alloh dargohida bo‘lishlari yaxshiroq emasmi?” deb tasalli bermoqchi bo‘lishdi. Ummu Ayman: “Men Rasulullohning (alayhissalom) Alloh taolo dargohida bo‘lishlari yaxshiligini bilmaganim uchun emas, vahiy tushmay qolgani uchun yig‘layapman”, dedi. Uning bu so‘zi Abu Bakr va Umarni (roziyallohu anhum) ham qattiq hayajonga soldi, ular ham yig‘lashdi.

Alloh taolo Ummu Aymanga (roziyallohu anho) uzoq umr ato qildi. U uch ulug‘ sahobiy boshqargan davrlarni ko‘rdi. Hazrat Usmon (roziyallohu anhu) davri boshlangan yili vafot etdi.

Madina QOSIMOVA tayyorladi.

• Олдинги
• Кейинги