Фотима бинти Муҳаммад с.а.в.

Ҳазрати Фотиманинг (розияллоҳу анҳу) таваллуди бутун Маккада катта шов-шув бўлган бир юқеа - Каъбанинг қайта таъмирланиш вақтига тўғри келган эди. Ўшанда Ҳажарул асвадни ўз ўрнига қўйиш борасида кутилмаган ихтилоф чиқади. Масала шу даражада жиддийлашадики, ҳатто қабилалар тўрт кун мобайнида ўзаро урушга тайёргарлик ҳам кўрадилар.

Бу вазият Макка пешволарини қайғуга солади. Нима бўлса ҳам, можарони тинч йўл билан ҳал қилиш лозим эди. Ниҳоят, Умайя ибн Муғира ал-Маҳзумий шундай таклиф билан чиқди:

«Эй Қурайш аҳли! Бу масалада ораларингиздан бир кишини ҳакам қилинглар. У эса бугун Масжидул Ҳарамнинг дарвозасидан кириб келадиган биринчи киши бўлсин».

Бу таклиф барчага маъқул тушади ва ҳаяжон билан кутиш онлари бошланади. Бир оздан кейин ўттиз беш ёшлардаги чеҳраси нурли Муҳаммад Амин кириб келадилар. У зотни кўрган Курайш аҳли беҳад севинадилар:

«Мана, Абдулмутталиб ўгаи Абдуллоҳнинг фарзанди Муҳаммад Амин. Биз у берадиган ҳар қандай қарорга розимиз».

Ҳазрати Муҳаммад мавзуни хотиржам тингладилар, мулоҳаза қилдилар. Сўнгра ридоларини ерга солдилар. Ҳажарул асвадни унинг устига қўйиб:

«Ҳар қабиланиниг раиси ушбу либоснинг бир учидан ушлаб кўтарсинлар», дедилар. Ўзлари ҳам бирга кўтариб бориб муборак қўллари билан тошни Каъба бурчагига жойлаштирдилар. Бу хабар тез орада Маккага ёйилди. Муаммо хамирдан қил суғургандек осон ҳал қилиниб, Қурайш аҳли Ҳазрати Муҳаммаддан бениҳоя мамнун бўлади. Ҳаттоки баъзи араб шоирлари бундай одилона ҳакамликни мадҳ этувчи шеърлар ҳам ёзишди.

Ўша куни Ҳазрати Муҳаммад кўтаринки кайфиятда уйларига кайтадилар ва тўртинчи қизларининг таваллуди хушхабарини эшитадилар. Севинчларига севинч қўшилади. Кизларига Фотимаи Заҳро деб исм қўядилар.

Фотима ҳам оталарига жуда ўхшар эди. Опаси Зайнабнинт беғубор севгиси, меҳр-муҳаббати билан вояга етди. Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)қизларининг тарбияси, камоли ва фароғати учун кўпинча роҳатларни тарк этар эдилар.

Ҳали кичкина бола бўлгани учун Фотима кўчага фақат оталари билан бирга чиқар эди. Доимо Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ёнларида юриши унинг гўзал ахлоқ билан хулқланишига сабаб бўлди. Худди шунингдек, у муҳтарама зот, оналари ҳазрати Ҳадича онамиздан ҳам жуда кўп яхши хислат ва фазилатларни олди. Ҳазрати Пайғамбаримизга (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ҳиро ғорида ваҳий нозил бўла бошлаган пайтларда Фотима эндигина беш ёшга қадам қўйган эди.

Набийнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суюкли қизлари оталарининг ҳаётларидаги тарихий ҳодисага шундай кичик ёшларида шоҳид бўлдилар. Табиийки, бу саодатли воқеалар у муҳтарамалар тарбиясига ҳам ижобий таъсир кўрсатди.

Макка мушрикларининг мусулмонларга қилган зулмларига қарши бўлган Фотима (розияллоҳу анҳу) азиятларни енгиш учун жон фидо қилишга ҳам тайёр эди. Ҳолбуки, у ҳали ожиза, кичкинагина бир кизча эди.

Исломга даъватнинг дастлабки йилларида мўминларга қилинган шафқатсизликлар, жумладан, Абу Толиб маҳалласида Ҳошим ўғиллари билан биргалиқда ўраб олиниб, уларга кўрсатилган турли азобу уқубатлар, очликлар Фотиманинг (розияллоҳу анҳу) соғлиғига қаттиқ таъсир ўтказди.

Ҳаётининг баҳоридаёқ шунча ташвиш, дард-алам ичида яна бир оғир имтиҳонга рўбарў бўлди. Муштипар онаси Ҳадича (розияллоҳу анҳо) фоний дунёни тарк этдилар.

Ҳижратдан аввалги ўн уч йиллик Макка ҳаёти ҳақиқатдан ҳам мўминларга, хусусан, Набийга (алайҳиссалом) жуда оғир кечди. Бу вақт мобайнида Фотима турли воқеа-ҳодисаларга гувоҳ бўлди. Кўпчилик мўминлар қатори у ҳам Ҳабашистонга ҳижрат қилди. Оталарига қилинган ҳақсизликларни кўриб, кўп йиғлади. Ҳатто бир куни Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Фотимага: «Эй қизгинам! Йиғлама, албатта Аллоҳ отангни уларнинг зарарларидан ҳимоя қилади», дедилар.

Ҳазрати Фотима (розияллоҳу анҳу) оналарининг ўрнини билинтирмаслик учун доимо Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ёнларида бўлдилар. Сарвари Олам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳам доим қизларига меҳр-шафқат кўрсатдилар. Шубҳасиз, ёш Фотима бундай меҳр-муҳаббатга муҳтож эди.

Мушрикларнинг жабр-зулми кучайгач, мусулмонлар Мадинага ҳижрат қилдилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қизлари Фотима билан Умму Гулсумни олиб келиш учун ишончли саҳобаларни Маккага юбордилар. Шундай қилиб, Фотима ўн саккиз ёшида Макка билан видолашди.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ҳазрати Ойишага (розияллоҳу анҳу) уйланганларидан кейин саҳобалардан Фотимага совчилар кела бошлади. Фотима оталарининг хизматларида тургани боис саҳобалар шу пайтгача бунга журъат қила олишмаган эди.

Аввало, Ҳазрати Абу Бакр (розияллоҳу анҳу) ва кейинроқ Ҳазрати Умар (розияллоҳу анҳу) оғиз солдилар. Лекин Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) буюк бир назокат ила узр баён қилдилар. Ҳазрати Умар (розияллоҳу анҳу) бу шарафни Ҳазрати Алига (розияллоҳу анҳу) лойиқ кўриб, таклифини унга айтдилар. Аммо Ҳазрати Али:

«Ҳазрати Абу Бакр ва ҳазрати Умардек зотларга рад жавобини берган Расулуллоҳ менинг таклифимни қабул қилишлари мумкинми?» деган андишада эди. Ҳазрати Умар (розияллоҳу анҳо) Ҳазрати Алини Набийнинг (алайҳиссалом) куёви бўлишга энг муносиб зот эканликларша ишонтирдилар.

Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) Пайғамбар (алайҳиссалом) ҳузурларига бордилар. Аммо уялганларидан зиёрат сабабини айта олмадилар. Шунда Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) :

«Абу Толиб ўғлининг қандай эҳтиёжи бор экан?» дедилар. Бўлажак куёв тортина-тортина гап бошладилар:

«Расулуллоҳнинг қизлари Фотиманинг қўлини сўраб келдим». Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) муборак чеҳраларида мамнуният ҳислари намоён бўлди.

Эртасига Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) такрор Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига бордилар. Набий (алайҳиссалом):

- Маҳр учун ёнингизда бирон нарса борми? - дея сўрадилар. Али (розияллоҳу анҳу):

- Йўқ, эй Расулуллоҳ, - деди.

- Фалон куни сизга бир зирҳ берган эдим, ўша қани? Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) хурсанд бўлиб:

- Ўзимда турибди, эй Набиюллоҳ, - деди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сарпо, совға-салом олишлари учун уни сотишга буюрдилар. Ҳазрати Усмон (розияллоҳу анҳу) зирҳни 470 дирҳамга харид қилдилар.

Аллоҳ Расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) пулнинг бир қисмини хушбўйликлар олиш учун Билолга (розияллоҳу анҳу) қолган қисмини Умму Саламага бериб, Фотима учун кийим-кечак харид қилишни буюрдилар.

Сўнгра Сарвари олам (алайҳиссалом) Анас (розияллоҳу анҳу) орқали Ҳазрати Абу Бакр, Умар, Усмон, Талҳа, Зубайр ва ансорлардан яна шунча кишини ҳузурларига чорладилар. Фотиманинг қошига бориб:

«Эй Фотима! Али сенга уйланмоқчи, бунга нима дейсан?» дедилар. Муҳтарама қизлари қаттиқ ҳаё ва иболари боис сукут сақлаб, ҳеч қандай жавоб бермадилар. Бу эса розилик аломати эди. Бу аснода чақирилган саҳобалар ҳам етиб келишди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уларга шундай дедилар:

- Танҳо ҳамду санога лойиқ, қудрати ила бутун мавжудотни яратган Аллоҳга беҳад шукрлар бўлсин. Шубҳасиз, Аллоҳ таоло оила қуришни ва қариндош-уруғларни ҳурматлашни амр этди: «У сувдан - нутфадан инсонни яратиб, сўнг уни насл-насаб эгаси ва куда-анда қилиб қўйган Зотдир. Дарҳақиқат, Парвардигорипгиз (ҳар ишга) қодирдир» (Фурқон, 54) Энди мақсадга келсак, Ҳақ таоло амрига кўра, Фотимани Алига никоҳлаб бераман. Агар рози бўлса, тўрт юз мисқол кумуш эвазига вожиб бир амал ва қоим бир суннат ила Фотимани Алига узатаётганимга сизларни шоҳид қиляпман. Аллоҳ уларнинг мол-дунёларига барака бериб, наслларини азиз қилсин. Мана шуни сизларга маълум қилиб, ўзимга ва барчангизга Аллоҳдан мағфират тилайман».

Сўнгра Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир товоқ хурмо келтириб, мўътабар мехмонларга тортиқ қилдилар. Бу орада Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) ҳам етиб келдилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) табассум ила:

«Эй Али! Мен тўрт юз мисқол кумуш эвазига Фотимани сенга никоҳладим», дедилар. Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) шукр саждасини адо қилдилар. Сарвари коинот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ҳазрати Али ва Фотиманинг ҳаққига: «Аллоҳ оилангизга барака ва хурсандчилик берсин. Сизларга солиҳ фарзандлар ато этсин», деб дуо қилдилар.

Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу)бениҳоя хурсанд бўлдилар. Зеро, ҳаётларида энг буюк воқеа юз берган - Пайғамбарлар хотамининг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қизларига уйланиш шарафига муяссар бўлган эдилар.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хуфтон намозидан кейин Ҳазрати Алининг (розияллоҳу анҳу) уйларига бориб, таҳорат қилдилар ва икки ёшга бахт тиладилар. Қизларини эрининг хизматини мукаммал бажаришга ва ҳеч қачон уни хафа қилмасликка буюрдилар. Куёвларига эса шундай насиҳат қилдилар: «Эй Али, зинҳор қизишма. Ғазабланган пайтингда ўтир. Парвардигорнинг бандаларига ниҳоятда сабр ва таҳаммул ила муомала қилишини унутма. Сенга: «Аллоҳдан қўрқ», дейилган пайтда жаҳлни тарк этиб, сабрли бўлишга ҳаракат қил».

Барча мўминлар ушбу никоҳдан ниҳоятда хурсанд бўлишди. Хусусан, Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суюкли амакилари Ҳазрати Ҳамза (розияллоҳу анҳу) жуда севинганидан, иккита қўчқор сўйиб, Аллоҳ йўлида Мадина халқига тарқатдилар.

Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу) Сарвари оламнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) беназир илтифотларига мушарраф бўлдилар. «Аллоҳ ҳар бир Пайғамбарнинг зурриётини унинг насабидан яратгандир. Менинг зурриётим эса Алиниг насаби ила давом этади», дедилар Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) .

Орадан бир йил ўтгач, илк набиралари дунёга келди. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) жуда севиндилар ва ўзлари ювинтириб, кийинтирдилар. Унга Ҳасан деб исм қўйдилар. Кейинчалик шаҳидлар султони, Карбало йигити ҳазрати Ҳусайн туғилдилар. Учинчи ўғиллари Муҳсин эса гўдаклигидаёқ вафот этди. Аллоҳ таоло бу муборак хонадонга Бани Ҳошимнинг гули Зайнабни (розияллоҳу анҳо) эҳсон этди.

Ҳазрати Пайғамбаримиз(соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қизларини жуда севар ва буни ҳар доим таъкидлар эдилар. Шунинг учун ҳам, уларга охират учун тайёргарлик кўришни унутиб кўймасликни, акс ҳолда, ўз қизларига ҳам кафил бўлолмасликларини эслатиб турардилар. Бир куни одамларга шу мавзуда маъруза қилдилар:

- Эй қурайш аҳли! Охиратга тайёргарлик кўринглар. Аллоҳ берадиган ҳеч бир жазони мен сизлардан узоқлаштира олмайман. Эй Абдуманноф ўғиллари! Аллоҳ берган ҳукмга ҳеч қачон қарши келолмайман. Эй Абдулмутталиб ўғли Аббос, эй Абдумутгалиб қизи София, эй Муҳаммад қизи Фотима! Аллоҳ берадиган ҳеч бир жазони мен даф қила олмайман. Эй Фотима! Менинг мол-мулкимдан нимани хоҳласанг, олгин, марҳамат. Фақат охиратда мен ҳеч бир ёрдам қилолмайман!

Яна бир куни суюкли қизларига бўлган меҳрлари инсонлар орасида адолат билан ҳукм беришлари учун ҳеч қачон монеълик қилмаслигани кўрсатдилар. Ривоят қилинишича, Курайш аҳлидан бир аёл ўғирлик қилади. Аёлнинг оиласи Усома ибн Зайддан (розияллоҳу анҳо) ёрдам сўрайди. Маълумки, Усома ва унинг онасини Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) жуда яхши кўрар эдилар. Шунинг учун у кишини восита қилиб, Ҳазрати Пайғамбаримиздан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шафоат тиламоқчи бўлишади. Усома ибн Зайд (розияллоҳу анҳу) Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларига кириб, у аёлнинг қўлини кесмасликларини илтимос қилади. Бундан жуда ғазабланган Сарвари олам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) :

«Аллоҳнинг амрини бажармаслигим учун мендан шафоат сўраяпсанми?» дедилар ва шундай маъруза қилдилар:

- Сиздан аввалгиларни ҳам мана шундай нарсалар ҳалок этди. Улар ораларида обрўли бир киши ўғирлик қилса, унга тегмас, фақир бир бечора бундай ишга қўл урса, уни дарров жазолашар эди. Аллоҳга қасамки, агар Муҳаммаднинг қизи Фотима ҳам ўғирлик қилса, албатга, қўлини кесар эдим».

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир куни қизларига шундай илтифот этдилар:

«Эй Фотима, Аллоҳ сен рози бўлган кимсалардан рози бўлур, аксинча, сен ғазабланган кимсадан эса ғазабланур!»

Абу Саълабадан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бирор сафардан қайтсалар, аввало, масжидга кириб, икки ракат намоз ўқир, сўнг қизлари Фотимани (розияллоҳу анҳу) зиёрат этиб, кейин завжаларининг ҳузурларига кирар эдилар.

Ал-Мусаввир ибн Маҳрима (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Расулуллоҳнинг минбарда туриб, шундай деганларини эшитдим:

«Фотима мендан бир парчадир. Унга азият берган менга жафо қилибди. Уни безовта этган менинг ҳаловатимни бузибди».

Видо ҳажидан кейин Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бетоб бўлдилар. Фотима (розияллоҳу анҳу) бу хабарни эшитгач, дарҳол оталарининг ҳузурига бордилар. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қизларини табассум ила кутиб олдилар. Сўнгра кулоқларига ниманидир шивирладилар. Фотима(розияллоҳу анҳо) бирданига қаттиқ хафа бўлиб, йиғладилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) такрор бир нарса деб шичирлаган эдилар, бу гал табассум қилдилар.

Ойиша онамиз(розияллоҳу анҳо):

«Ҳеч қачон йиғи билан табассумни бунчалик бир-бирига яқин кўрмаган эдим», дейдилар ва Фотимадан (розияллоҳу анҳу) бунинг сабабини сўрайдилар:

- Эй Фотима, айтинг-чи, сизнинг бирданига каттиқ хафа бўлиб йиғлашингизга сабаб недир?

Фотима (розияллоҳу анҳо):

- Расулуллоҳнинг сирларини фош қилолмайман! - деб жавоб бердилар. Лекин Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан кейин Ойиша онамиз такрор сўраганларида, ниҳоят, бу ҳолнинг сабабини айтадилар:

- Ўшанда отам менга Жаброилнинг (алайҳиссалом) ҳар йили ўзлари билан Куръонни бир марта ўқиганини, бу йил эса бу ишни икки марта такрорлаганини, бундан эса умрлари ниҳоясига етиб қолганини англаганларини айтдилар. Шунинг учун йиғлаган эдим. Сўнгра эса: «Оиламиздан менинг ёнимга энг аввал сен борасан, мен сенга қандай гўзал салаф бўляпман», деган эдилар. Шу туфайли табассум қилдим».

Оталарининг вафотларидан жуда қаттиқ хафа бўлган Фотима (розияллоҳу анҳу) у зотнинг бу хушхабаридан бир оз бўлса ҳам тасалли топдилар. Уй ишлари билан овора бўлиб, эри ва фарзандларининг хизматларини қилиб кунлар, ойлар ўтди.

Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан чамаси олти ой кейин Фотима касалланиб, шу хасталиклари туфайли ҳижратнинг 11-йили рамазоннинг учинчи куни сешанба кечаси йигирма тўққиз ёшларида вафот этдилар.

Ривоятларга кўра, жанозаларини Ҳазрати Али (розияллоҳу анҳу)ёки Ҳазрати Аббос (розияллоҳу анҳу) ўқидилар. Фотима (розияллоҳу анҳо) Мадинадаги Бақиъ қабристонига дафн этилдилар.

Набийлар хотамининг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) гули, Ҳазрати Алининг (розияллоҳу анҳу) завжалари, Ҳасан ва шаҳидлар султони, Карбало қаҳрамони Ҳусайн ва Зайнабнинг онаси Ҳазрати Фотимани (розияллоҳу анҳу) Аллоҳ раҳмат қилсин! Омин.

«Қаҳрамон мўмина аёллар» китобидан (Тошкент, «Мовароуннаҳр», 2005) олинди.

Hazrati Fotimaning (roziyallohu anhu) tavalludi butun Makkada katta shov-shuv bo‘lgan bir yuqea - Ka'baning qayta ta'mirlanish vaqtiga to‘g‘ri kelgan edi. O'shanda Hajarul asvadni o‘z o‘rniga qo‘yish borasida kutilmagan ixtilof chiqadi. Masala shu darajada jiddiylashadiki, hatto qabilalar to‘rt kun mobaynida o‘zaro urushga tayyorgarlik ham ko‘radilar.

Bu vaziyat Makka peshvolarini qayg‘uga soladi. Nima bo‘lsa ham, mojaroni tinch yo‘l bilan hal qilish lozim edi. Nihoyat, Umayya ibn Mug‘ira al-Mahzumiy shunday taklif bilan chiqdi:

«Ey Quraysh ahli! Bu masalada oralaringizdan bir kishini hakam qilinglar. U esa bugun Masjidul Haramning darvozasidan kirib keladigan birinchi kishi bo‘lsin».

Bu taklif barchaga ma'qul tushadi va hayajon bilan kutish onlari boshlanadi. Bir ozdan keyin o‘ttiz besh yoshlardagi chehrasi nurli Muhammad Amin kirib keladilar. U zotni ko‘rgan Kuraysh ahli behad sevinadilar:

 «Mana, Abdulmuttalib o‘gai Abdullohning farzandi Muhammad Amin. Biz u beradigan har qanday qarorga rozimiz».

Hazrati Muhammad mavzuni xotirjam tingladilar, mulohaza qildilar. So‘ngra ridolarini yerga soldilar. Hajarul asvadni uning ustiga qo‘yib:

«Har qabilaninig raisi ushbu libosning bir uchidan ushlab ko‘tarsinlar», dedilar. O'zlari ham birga ko‘tarib borib muborak qo‘llari bilan toshni Ka'ba burchagiga joylashtirdilar. Bu xabar tez orada Makkaga yoyildi. Muammo xamirdan qil sug‘urgandek oson hal qilinib, Quraysh ahli Hazrati Muhammaddan benihoya mamnun bo‘ladi. Hattoki ba'zi arab shoirlari bunday odilona hakamlikni madh etuvchi she'rlar ham yozishdi.

O'sha kuni Hazrati Muhammad ko‘tarinki kayfiyatda uylariga kaytadilar va to‘rtinchi qizlarining tavalludi xushxabarini eshitadilar. Sevinchlariga sevinch qo‘shiladi. Kizlariga Fotimai Zahro deb ism qo‘yadilar.

Fotima ham otalariga juda o‘xshar edi. Opasi Zaynabnint beg‘ubor sevgisi, mehr-muhabbati bilan voyaga yetdi. Alloh Rasuli (sollallohu alayhi va sallam)qizlarining tarbiyasi, kamoli va farog‘ati uchun ko‘pincha rohatlarni tark etar edilar.

Hali kichkina bola bo‘lgani uchun Fotima ko‘chaga faqat otalari bilan birga chiqar edi. Doimo Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) yonlarida yurishi uning go‘zal axloq bilan xulqlanishiga sabab bo‘ldi. Xuddi shuningdek, u muhtarama zot, onalari hazrati Hadicha onamizdan ham juda ko‘p yaxshi xislat va fazilatlarni oldi. Hazrati Payg‘ambarimizga (sollallohu alayhi va sallam) Hiro g‘orida vahiy nozil bo‘la boshlagan paytlarda Fotima endigina besh yoshga qadam qo‘ygan edi.

Nabiyning (sollallohu alayhi va sallam) suyukli qizlari otalarining hayotlaridagi tarixiy hodisaga shunday kichik yoshlarida shohid bo‘ldilar. Tabiiyki, bu saodatli voqealar u muhtaramalar tarbiyasiga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatdi.

Makka mushriklarining musulmonlarga qilgan zulmlariga qarshi bo‘lgan Fotima (roziyallohu anhu) aziyatlarni yengish uchun jon fido qilishga ham tayyor edi. Holbuki, u hali ojiza, kichkinagina bir kizcha edi.

Islomga da'vatning dastlabki yillarida mo‘minlarga qilingan shafqatsizliklar, jumladan, Abu Tolib mahallasida Hoshim o‘g‘illari bilan birgaliqda o‘rab olinib, ularga ko‘rsatilgan turli azobu uqubatlar, ochliklar Fotimaning (roziyallohu anhu) sog‘lig‘iga qattiq ta'sir o‘tkazdi.

Hayotining bahoridayoq shuncha tashvish, dard-alam ichida yana bir og‘ir imtihonga ro‘baro‘ bo‘ldi. Mushtipar onasi Hadicha (roziyallohu anho) foniy dunyoni tark etdilar.

Hijratdan avvalgi o‘n uch yillik Makka hayoti haqiqatdan ham mo‘minlarga, xususan, Nabiyga (alayhissalom) juda og‘ir kechdi. Bu vaqt mobaynida Fotima turli voqea-hodisalarga guvoh bo‘ldi. Ko‘pchilik mo‘minlar qatori u ham Habashistonga hijrat qildi. Otalariga qilingan haqsizliklarni ko‘rib, ko‘p yig‘ladi. Hatto bir kuni Alloh Rasuli (sollallohu alayhi va sallam) Fotimaga: «Ey qizginam! Yig‘lama, albatta Alloh otangni ularning zararlaridan himoya qiladi», dedilar.

Hazrati Fotima (roziyallohu anhu) onalarining o‘rnini bilintirmaslik uchun doimo Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) yonlarida bo‘ldilar. Sarvari Olam (sollallohu alayhi va sallam) ham doim qizlariga mehr-shafqat ko‘rsatdilar. Shubhasiz, yosh Fotima bunday mehr-muhabbatga muhtoj edi.

Mushriklarning jabr-zulmi kuchaygach, musulmonlar Madinaga hijrat qildilar. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) qizlari Fotima bilan Ummu Gulsumni olib kelish uchun ishonchli sahobalarni Makkaga yubordilar. Shunday qilib, Fotima o‘n sakkiz yoshida Makka bilan vidolashdi.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Hazrati Oyishaga (roziyallohu anhu) uylanganlaridan keyin sahobalardan Fotimaga sovchilar kela boshladi. Fotima otalarining xizmatlarida turgani bois sahobalar shu paytgacha bunga jur'at qila olishmagan edi.

Avvalo, Hazrati Abu Bakr (roziyallohu anhu) va keyinroq Hazrati Umar (roziyallohu anhu) og‘iz soldilar. Lekin Alloh Rasuli (sollallohu alayhi va sallam) buyuk bir nazokat ila uzr bayon qildilar. Hazrati Umar (roziyallohu anhu) bu sharafni Hazrati Aliga (roziyallohu anhu) loyiq ko‘rib, taklifini unga aytdilar. Ammo Hazrati Ali:

«Hazrati Abu Bakr va hazrati Umardek zotlarga rad javobini bergan Rasululloh mening taklifimni qabul qilishlari mumkinmi?» degan andishada edi. Hazrati Umar (roziyallohu anho) Hazrati Alini Nabiyning (alayhissalom) kuyovi bo‘lishga eng munosib zot ekanliklarsha ishontirdilar.

Hazrati Ali (roziyallohu anhu) Payg‘ambar (alayhissalom) huzurlariga bordilar. Ammo uyalganlaridan ziyorat sababini ayta olmadilar. Shunda Alloh Rasuli (sollallohu alayhi va sallam) :

«Abu Tolib o‘g‘lining qanday ehtiyoji bor ekan?» dedilar. Bo‘lajak kuyov tortina-tortina gap boshladilar:

«Rasulullohning qizlari Fotimaning qo‘lini so‘rab keldim». Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) muborak chehralarida mamnuniyat hislari namoyon bo‘ldi.

Ertasiga Hazrati Ali (roziyallohu anhu) takror Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) huzurlariga bordilar. Nabiy (alayhissalom):

- Mahr uchun yoningizda biron narsa bormi? - deya so‘radilar. Ali (roziyallohu anhu):

- Yo‘q, ey Rasululloh, - dedi.

- Falon kuni sizga bir zirh bergan edim, o‘sha qani? Hazrati Ali (roziyallohu anhu) xursand bo‘lib:

- O'zimda turibdi, ey Nabiyulloh, - dedi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) sarpo, sovg‘a-salom olishlari uchun uni sotishga buyurdilar. Hazrati Usmon (roziyallohu anhu) zirhni 470 dirhamga xarid qildilar.

Alloh Rasuli (sollallohu alayhi va sallam) pulning bir qismini xushbo‘yliklar olish uchun Bilolga (roziyallohu anhu) qolgan qismini Ummu Salamaga berib, Fotima uchun kiyim-kechak xarid qilishni buyurdilar.

So‘ngra Sarvari olam (alayhissalom) Anas (roziyallohu anhu) orqali Hazrati Abu Bakr, Umar, Usmon, Talha, Zubayr va ansorlardan yana shuncha kishini huzurlariga chorladilar. Fotimaning qoshiga borib:

«Ey Fotima! Ali senga uylanmoqchi, bunga nima deysan?» dedilar. Muhtarama qizlari qattiq hayo va ibolari bois sukut saqlab, hech qanday javob bermadilar. Bu esa rozilik alomati edi. Bu asnoda chaqirilgan sahobalar ham yetib kelishdi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) ularga shunday dedilar:

- Tanho hamdu sanoga loyiq, qudrati ila butun mavjudotni yaratgan Allohga behad shukrlar bo‘lsin. Shubhasiz, Alloh taolo oila qurishni va qarindosh-urug‘larni hurmatlashni amr etdi: «U suvdan - nutfadan insonni yaratib, so‘ng uni nasl-nasab egasi va kuda-anda qilib qo‘ygan Zotdir. Darhaqiqat, Parvardigoripgiz (har ishga) qodirdir» (Furqon, 54) Endi maqsadga kelsak, Haq taolo amriga ko‘ra, Fotimani Aliga nikohlab beraman. Agar rozi bo‘lsa, to‘rt yuz misqol kumush evaziga vojib bir amal va qoim bir sunnat ila Fotimani Aliga uzatayotganimga sizlarni shohid qilyapman. Alloh ularning mol-dunyolariga baraka berib, nasllarini aziz qilsin. Mana shuni sizlarga ma'lum qilib, o‘zimga va barchangizga Allohdan mag‘firat tilayman».

So‘ngra Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) bir tovoq xurmo keltirib, mo‘tabar mexmonlarga tortiq qildilar. Bu orada Hazrati Ali (roziyallohu anhu) ham yetib keldilar. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) tabassum ila:

«Ey Ali! Men to‘rt yuz misqol kumush evaziga Fotimani senga nikohladim», dedilar. Hazrati Ali (roziyallohu anhu) shukr sajdasini ado qildilar. Sarvari koinot (sollallohu alayhi va sallam) Hazrati Ali va Fotimaning haqqiga: «Alloh oilangizga baraka va xursandchilik bersin. Sizlarga solih farzandlar ato etsin», deb duo qildilar.

Hazrati Ali (roziyallohu anhu)benihoya xursand bo‘ldilar. Zero, hayotlarida eng buyuk voqea yuz bergan - Payg‘ambarlar xotamining (sollallohu alayhi va sallam) qizlariga uylanish sharafiga muyassar bo‘lgan edilar.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) xufton namozidan keyin Hazrati Alining (roziyallohu anhu) uylariga borib, tahorat qildilar va ikki yoshga baxt tiladilar. Qizlarini erining xizmatini mukammal bajarishga va hech qachon uni xafa qilmaslikka buyurdilar. Kuyovlariga esa shunday nasihat qildilar: «Ey Ali, zinhor qizishma. G'azablangan paytingda o‘tir. Parvardigorning bandalariga nihoyatda sabr va tahammul ila muomala qilishini unutma. Senga: «Allohdan qo‘rq», deyilgan paytda jahlni tark etib, sabrli bo‘lishga harakat qil».

Barcha mo‘minlar ushbu nikohdan nihoyatda xursand bo‘lishdi. Xususan, Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) suyukli amakilari Hazrati Hamza (roziyallohu anhu) juda sevinganidan, ikkita qo‘chqor so‘yib, Alloh yo‘lida Madina xalqiga tarqatdilar.

Hazrati Ali (roziyallohu anhu) Sarvari olamning (sollallohu alayhi va sallam) benazir iltifotlariga musharraf bo‘ldilar. «Alloh har bir Payg‘ambarning zurriyotini uning nasabidan yaratgandir. Mening zurriyotim esa Alinig nasabi ila davom etadi», dedilar Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) .

Oradan bir yil o‘tgach, ilk nabiralari dunyoga keldi. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) juda sevindilar va o‘zlari yuvintirib, kiyintirdilar. Unga Hasan deb ism qo‘ydilar. Keyinchalik shahidlar sultoni, Karbalo yigiti hazrati Husayn tug‘ildilar. Uchinchi o‘g‘illari Muhsin esa go‘dakligidayoq vafot etdi. Alloh taolo bu muborak xonadonga Bani Hoshimning guli Zaynabni (roziyallohu anho) ehson etdi.

Hazrati Payg‘ambarimiz(sollallohu alayhi va sallam) qizlarini juda sevar va buni har doim ta'kidlar edilar. Shuning uchun ham, ularga oxirat uchun tayyorgarlik ko‘rishni unutib ko‘ymaslikni, aks holda, o‘z qizlariga ham kafil bo‘lolmasliklarini eslatib turardilar. Bir kuni odamlarga shu mavzuda ma'ruza qildilar:

- Ey quraysh ahli! Oxiratga tayyorgarlik ko‘ringlar. Alloh beradigan hech bir jazoni men sizlardan uzoqlashtira olmayman. Ey Abdumannof o‘g‘illari! Alloh bergan hukmga hech qachon qarshi kelolmayman. Ey Abdulmuttalib o‘g‘li Abbos, ey Abdumutgalib qizi Sofiya, ey Muhammad qizi Fotima! Alloh beradigan hech bir jazoni men daf qila olmayman. Ey Fotima! Mening mol-mulkimdan nimani xohlasang, olgin, marhamat. Faqat oxiratda men hech bir yordam qilolmayman!

Yana bir kuni suyukli qizlariga bo‘lgan mehrlari insonlar orasida adolat bilan hukm berishlari uchun hech qachon mone'lik qilmasligani ko‘rsatdilar. Rivoyat qilinishicha, Kuraysh ahlidan bir ayol o‘g‘irlik qiladi. Ayolning oilasi Usoma ibn Zayddan (roziyallohu anho) yordam so‘raydi. Ma'lumki, Usoma va uning onasini Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) juda yaxshi ko‘rar edilar. Shuning uchun u kishini vosita qilib, Hazrati Payg‘ambarimizdan (sollallohu alayhi va sallam) shafoat tilamoqchi bo‘lishadi. Usoma ibn Zayd (roziyallohu anhu) Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) huzurlariga kirib, u ayolning qo‘lini kesmasliklarini iltimos qiladi. Bundan juda g‘azablangan Sarvari olam (sollallohu alayhi va sallam) :

«Allohning amrini bajarmasligim uchun mendan shafoat so‘rayapsanmi?» dedilar va shunday ma'ruza qildilar:

- Sizdan avvalgilarni ham mana shunday narsalar halok etdi. Ular oralarida obro‘li bir kishi o‘g‘irlik qilsa, unga tegmas, faqir bir bechora bunday ishga qo‘l ursa, uni darrov jazolashar edi. Allohga qasamki, agar Muhammadning qizi Fotima ham o‘g‘irlik qilsa, albatga, qo‘lini kesar edim».

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bir kuni qizlariga shunday iltifot etdilar:

«Ey Fotima, Alloh sen rozi bo‘lgan kimsalardan rozi bo‘lur, aksincha, sen g‘azablangan kimsadan esa g‘azablanur!»

Abu Sa'labadan rivoyat qilinishicha, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) biror safardan qaytsalar, avvalo, masjidga kirib, ikki rakat namoz o‘qir, so‘ng qizlari Fotimani (roziyallohu anhu) ziyorat etib, keyin zavjalarining huzurlariga kirar edilar.

Al-Musavvir ibn Mahrima (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: «Rasulullohning minbarda turib, shunday deganlarini eshitdim:

«Fotima mendan bir parchadir. Unga aziyat bergan menga jafo qilibdi. Uni bezovta etgan mening halovatimni buzibdi».

Vido hajidan keyin Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) betob bo‘ldilar. Fotima (roziyallohu anhu) bu xabarni eshitgach, darhol otalarining huzuriga bordilar. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) qizlarini tabassum ila kutib oldilar. So‘ngra kuloqlariga nimanidir shivirladilar. Fotima(roziyallohu anho) birdaniga qattiq xafa bo‘lib, yig‘ladilar. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) takror bir narsa deb shichirlagan  edilar, bu gal tabassum qildilar.

Oyisha onamiz(roziyallohu anho):

 «Hech qachon yig‘i bilan tabassumni bunchalik bir-biriga yaqin ko‘rmagan edim», deydilar va Fotimadan (roziyallohu anhu) buning sababini so‘raydilar:

- Ey Fotima, ayting-chi, sizning birdaniga kattiq xafa bo‘lib yig‘lashingizga sabab nedir?

Fotima (roziyallohu anho):

- Rasulullohning sirlarini fosh qilolmayman! - deb javob berdilar. Lekin Payg‘ambarimizning (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan keyin Oyisha onamiz takror so‘raganlarida, nihoyat, bu holning sababini aytadilar:

- O'shanda otam menga Jabroilning (alayhissalom) har yili o‘zlari bilan Kur'onni bir marta o‘qiganini, bu yil esa bu ishni ikki marta takrorlaganini, bundan esa umrlari nihoyasiga yetib qolganini anglaganlarini aytdilar. Shuning uchun yig‘lagan edim. So‘ngra esa: «Oilamizdan mening yonimga eng avval sen borasan, men senga qanday go‘zal salaf bo‘lyapman», degan edilar. Shu tufayli tabassum qildim».

Otalarining vafotlaridan juda qattiq xafa bo‘lgan Fotima (roziyallohu anhu) u zotning bu xushxabaridan bir oz bo‘lsa ham tasalli topdilar. Uy ishlari bilan ovora bo‘lib, eri va farzandlarining xizmatlarini qilib kunlar, oylar o‘tdi.

Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan chamasi olti oy keyin Fotima kasallanib, shu xastaliklari tufayli hijratning 11-yili ramazonning uchinchi kuni seshanba kechasi yigirma to‘qqiz yoshlarida vafot etdilar.

Rivoyatlarga ko‘ra, janozalarini Hazrati Ali (roziyallohu anhu)yoki Hazrati Abbos (roziyallohu anhu) o‘qidilar. Fotima (roziyallohu anho) Madinadagi Baqi' qabristoniga dafn etildilar.

Nabiylar xotamining (sollallohu alayhi va sallam) guli, Hazrati Alining (roziyallohu anhu) zavjalari, Hasan va shahidlar sultoni, Karbalo qahramoni Husayn va Zaynabning onasi Hazrati Fotimani (roziyallohu anhu) Alloh rahmat qilsin! Omin.

• Олдинги
• Кейинги