Суҳайб Румий

Ислом дини тарихи маккалик зодагон Арқам (р.а.)нинг уйи билан чамбарчас боғлиқ. Зеро, бу даргоҳ муайян даврда Расулуллоҳ (с.а.в.) учун қароргоҳ, дарсхона, қабулхона вазифаларини ўтаган. Бундан ташқари динимиз тарихида ўчмас из қолдирган шахслар ушбу хонадонда калимаи шаҳодатни айтиб мусулмон бўлганлар. Шулардан бири Суҳайб ибн Синондир. У Арқамникида Ёсир ибн Аммор билан билан бир вақтда Исломга кирган.

Суҳайб Абдуллоҳ ибн Жадъоннинг озод қилинган қули бўлиб, табиийки, Маккада қариндоши йўқ эди. Шу сабабли унинг мусулмон бўлганини эшитган мушриклар Суҳайбни тез-тез кўз кўриб, қулоқ эшитмаган азоблар билан “сийлашарди”. Масалан, темирдан кўйлак кийдириб, қуёш тиғида қолдиришар, сўнг устига юк ортиб додини беришарди.

Суҳайб-чи? У барча тазйиқларга бардош берарди. Бошига тушган кулфатлар унинг имонига қувват қўшар, саботини оширарди. Бир сўз билан айтганда, мушрикларнинг саъй-ҳаракатлари бекор кетарди.

Суҳайб тадбиркор, уддабурон шахс эди. Ақлу заковатини ишга солиб, анча-мунча бойлик тўплай олди. Мадинага ҳижрат арафасида мол-мулкини йиғиштирди ва йўлга тушди. Унинг йўлини Макка мушриклари тўсишди: “Маккага келганингда ҳемиринг йўқ эди. Шу ерга келиб бойидинг, энди ҳам ўзинг кетиб, ҳам бойлигингни олиб кетишингга йўл қўймаймиз!”

– Ёнимдаги ва Маккадаги барча молимни сизларга қодирсам, йўлимни тўсмайсизларми?

Мушриклардан тасдиқ жавобини олгач, уларнинг талабини қондириб, йўлида пулсиз давом этди. Суҳайб учун Расулуллоҳ (с.а.в.)га бўлган муҳаббат, садоқат бу дунёдаги барча нарсадан устунроқ эди ва бу амалда исботланди.

Мадинага минг машаққатда етиб келди. Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳазрат Умар ва ҳазрат Абу Бакр (р.а.) билан биргаликда Кулсум ибн Хадмнинг уйида меҳмон эдилар. Суҳайб ниҳоятда чанқаган, очиққан, бунинг устига бир кўзи оғриётганди. У Расулуллоҳ (с.а.в.) ўтирган жойга кириб сўрашди ва дастурхондаги хурмодан ея бошлади.

Ҳазрат Умар Расулуллоҳ (с.а.в.)га: “Кўзи оғрияпти-ю, хурмо ейишини қаранг”, дедилар.

Расулуллоҳ (с.а.в.) Суҳайбга юзландилар:

– Кўзинг оғрияпти, сен эса хурмо еяпсан...

– Ё Расулуллоҳ (с.а.в.), кўзларимнинг бири соғ, ўшанинг ҳаққини еяпман.

Унинг жавобидан барчанинг юзига табассум югурди.

Суҳайб Мадинага келаётиб, молини олдириб қўйганини сўзлаб берди. Уни эшитиб Пайғамбаримиз (с.а.в.) хитоб қилдилар: “Суҳайб эришди! Суҳайб эришди! Абу Яҳё эришди! Савдо фойдали бўлди. Савдо фойдали бўлди”. Кейин Суҳайб ҳақида тушган оятни ўқиб бердилар: “Одамлар орасида Аллоҳнинг розилигини истаб, жонини берадигани ҳам бор” (Бақара, 207).

Бир куни ҳазрат Умар унга савол бердилар: “Суҳайб, нега ўғлингнинг исми Ҳамза бўлсаям, Абу Яҳё дейишади? Ўзинг Румдан бўлсанг ҳам, арабман дейсан. Кўп маблағ сарфлайсан?”

Суҳайб жилмайди:

– Абу Яҳё кунясини шахсан Расулуллоҳ (с.а.в.) берганлар. Асли Намр қабиласиданман, лекин бизни румликлар асир олишган. Кўп пул сарфлашимга келсак, буям тўғри. Аммо мен фақат Аллоҳ йўлида сарфлайман.

Ҳазрат Умар Суҳайбни жудаям яхши кўрардилар. Умар ибн Хаттобни яралашгач, навбатдаги раҳбар сайлангунига қадар ўзларига ўринбосар қилиб тайинладилар ва жанозаларини ўқишни васият қилдилар.

Сабр-бардошда тенги йўқ, қўли очиқ ва кучли фаросат соҳиби бўлган Суҳайб ибн Синон Румий милодий 685 йилда 70 ёшида Мадинаи мунавварада вафот этди ва Бақиъ қабристонига дафн этилди.

Абу Умар Акбарзода таржимаси | Irfon.uz

* * *

Islom dini tarixi makkalik zodagon Arqam (r.a.)ning uyi bilan chambarchas bog‘liq. Zero, bu dargoh muayyan davrda Rasululloh (s.a.v.) uchun qarorgoh, darsxona, qabulxona vazifalarini o‘tagan. Bundan tashqari dinimiz tarixida o‘chmas iz qoldirgan shaxslar ushbu xonadonda kalimai shahodatni aytib musulmon bo‘lganlar. Shulardan biri Suhayb ibn Sinondir. U Arqamnikida Yosir ibn Ammor bilan bilan bir vaqtda Islomga kirgan.

Suhayb Abdulloh ibn Jad’onning ozod qilingan quli bo‘lib, tabiiyki, Makkada qarindoshi yo‘q edi. Shu sababli uning musulmon bo‘lganini eshitgan mushriklar Suhaybni tez-tez ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan azoblar bilan “siylashardi”. Masalan, temirdan ko‘ylak kiydirib, quyosh tig‘ida qoldirishar, so‘ng ustiga yuk ortib dodini berishardi.

Suhayb-chi? U barcha tazyiqlarga bardosh berardi. Boshiga tushgan kulfatlar uning imoniga quvvat qo‘shar, sabotini oshirardi. Bir so‘z bilan aytganda, mushriklarning sa’y-harakatlari bekor ketardi.

Suhayb tadbirkor, uddaburon shaxs edi. Aqlu zakovatini ishga solib, ancha-muncha boylik to‘play oldi. Madinaga hijrat arafasida mol-mulkini yig‘ishtirdi va yo‘lga tushdi. Uning yo‘lini Makka mushriklari to‘sishdi: “Makkaga kelganingda hemiring yo‘q edi. Shu yerga kelib boyiding, endi ham o‘zing ketib, ham boyligingni olib ketishingga yo‘l qo‘ymaymiz!”

– Yonimdagi va Makkadagi barcha molimni sizlarga qodirsam, yo‘limni to‘smaysizlarmi?

Mushriklardan tasdiq javobini olgach, ularning talabini qondirib, yo‘lida pulsiz davom etdi. Suhayb uchun Rasululloh (s.a.v.)ga bo‘lgan muhabbat, sadoqat bu dunyodagi barcha narsadan ustunroq edi va bu amalda isbotlandi.

Madinaga ming mashaqqatda yetib keldi. Rasululloh (s.a.v.) hazrat Umar va hazrat Abu Bakr (r.a.) bilan birgalikda Kulsum ibn Xadmning uyida mehmon edilar. Suhayb nihoyatda chanqagan, ochiqqan, buning ustiga bir ko‘zi og‘riyotgandi. U Rasululloh (s.a.v.) o‘tirgan joyga kirib so‘rashdi va dasturxondagi xurmodan yeya boshladi.

Hazrat Umar Rasululloh (s.a.v.)ga: “Ko‘zi og‘riyapti-yu, xurmo yeyishini qarang”, dedilar.

Rasululloh (s.a.v.) Suhaybga yuzlandilar:

– Ko‘zing og‘riyapti, sen esa xurmo yeyapsan...

– Yo Rasululloh (s.a.v.), ko‘zlarimning biri sog‘, o‘shaning haqqini yeyapman.

Uning javobidan barchaning yuziga tabassum yugurdi.

Suhayb Madinaga kelayotib, molini oldirib qo‘yganini so‘zlab berdi. Uni eshitib Payg‘ambarimiz (s.a.v.) xitob qildilar: “Suhayb erishdi! Suhayb erishdi! Abu Yahyo erishdi! Savdo foydali bo‘ldi. Savdo foydali bo‘ldi”. Keyin Suhayb haqida tushgan oyatni o‘qib berdilar: “Odamlar orasida Allohning roziligini istab, jonini beradigani ham bor” (Baqara, 207).

Bir kuni hazrat Umar unga savol berdilar: “Suhayb, nega o‘g‘lingning ismi Hamza bo‘lsayam, Abu Yahyo deyishadi? O‘zing Rumdan bo‘lsang ham, arabman deysan. Ko‘p mablag‘ sarflaysan?”

Suhayb jilmaydi:

– Abu Yahyo kunyasini shaxsan Rasululloh (s.a.v.) berganlar. Asli Namr qabilasidanman, lekin bizni rumliklar asir olishgan. Ko‘p pul sarflashimga kelsak, buyam to‘g‘ri. Ammo men faqat Alloh yo‘lida sarflayman.

Hazrat Umar Suhaybni judayam yaxshi ko‘rardilar. Umar ibn Xattobni yaralashgach, navbatdagi rahbar saylanguniga qadar o‘zlariga o‘rinbosar qilib tayinladilar va janozalarini o‘qishni vasiyat qildilar.

Sabr-bardoshda tengi yo‘q, qo‘li ochiq va kuchli farosat sohibi bo‘lgan Suhayb ibn Sinon Rumiy milodiy 685 yilda 70 yoshida Madinai munavvarada vafot etdi va Baqi’ qabristoniga dafn etildi.

Abu Umar Akbarzoda tarjimasi | Irfon.uz

• Олдинги
• Кейинги