Хузайма ибн Собит

Хузайма ибн Собит ибн Фокиҳа, Ансорий, Маданий. Куняси: Абу Уммора. Фарзандлари: Абдуллоҳ, Абдураҳмон, Уммора. Хузайма (розияллоҳу анҳу) Умайр ибн Адий (розияллоҳу анҳу) билан бирга Бану Хутома қабиласининг бутларини синдирган. Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) уни алоҳида фазилат билан тақдирлаганлар.

* * *

Уммора ибн Хузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу) амакисидан ривоят қилади (у киши Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг саҳобаларидан бўлган): “Бир куни Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) Мадина бозорида бир отга харидор бўлдилар. От эгаси Саваъ ибн Ҳорис исмли аъробий эди. Савдолашиб бўлгач, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) пулни олиб келиш учун илдамлаб кетдилар. Аъробийга ортларидан боришини тайинладилар. У эса секин юрди. Бу орада отнинг сотилганини билмаган бир неча кишилар аъробий атрофини ўраб олиб, савдолаша бошлашди. Бирлари ­аъробийга Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) от учун бермоқчи бўлган пулдан ортиғини таклиф этди. Савдолашиб бўлгач, ­аъробий Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни чақириб: “Агар бу отни олмоқчи бўлсанг, пулни ҳозироқ бер. Бўлмаса мен уни сотиб юбораман”, деди. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) аъробийнинг сўзини эшитганлари заҳотиёқ: “Ахир мен уни сендан сотиб олдим-ку?!” дедилар. Аъробий: “Йўқ, Аллоҳга қасам, мен уни сенга сотган эмасман”, деб туриб олди. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Ахир уни сендан сотиб олдим-ку?” дедилар. Шу тариқа ўрталарида мунозара бошланди. Одамлар келиб уларни ўраб олишди. Бир вақт аъробий: “У ҳолда сўзингга гувоҳ келтир!” деб қолди. Ўша ерда ҳозир бўлган мусулмонлар аъробийга: “Шўринг қурсин! Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳақдан бошқани гапирган эмаслар”, дейишди. Бу орада Хузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу) келиб, Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг даъволарини, кейин эса аъробийнинг: “Қани, сенга сотганим ҳақида гувоҳингни келтир”, деган гапини тинглагач: “Отни сотганингга мана мен гувоҳман. Уни савдолашиб сотдинг”, деди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) овоз келган томонга ўгирилдилар. Гапирган Хузайма ибн Собит экан. Савдо тепасида у бўлмаганини билардилар: “Нимага асосланиб гувоҳлик беряпсан, эй Хузайма? Ахир сен биз билан бирга эмасдинг-ку?!” дедилар. Хузайма (розияллоҳу анҳу): “Ё Расулуллоҳ, сизнинг пайғамбар эканингизга қандай ишонсам, ўшанга асосланиб гувоҳлик беряпман. Сиз Аллоҳдан келтираётган шунча хабарда ростгўй бўласиз-да, битта от савдосида ёлғон сўзлармидингиз?!” деди. Шундан сўнг Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Хузайма (розияллоҳу анҳу)нинг гувоҳлигини икки кишининг гувоҳлиги ўрнида қабул этдилар («Табақот»).

Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) даврларида Қуръони карим оятлари варақлар, кийик терилари, дарахт пўстлоқларига кўчириб бориларди. Орадан йиллар ўтди. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) бу дунёни тарк этдилар. Ҳазрат Абу Бакр (розияллоҳу анҳу) Қуръони карим варақларини бир ерга тўплаб, ягона мусҳаф этиб тўплашга бел боғлади. Бу шарафли ҳамда масъулиятли ишни амалга ошириш учун Зайд ибн Собит (розияллоҳу анҳу) каби саҳобалар сафарбар этилди. Ҳар бир Қуръон ояти айнан Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларида кўчирилганига икки киши гувоҳ бўлиши шарт қилинди.

Бўлиб ўтган воқеани Зайд ибн Собит (розияллоҳу анҳу) бундай ривоят қилади: «Мусҳафи шарифни кўчираётган вақтимизда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан эшитган: «Мўминлар орасида Аллоҳга берган аҳдига содиқ кишилар бордир. Бас, улардан ўз наз­рига вафо қилгани (шаҳид бўлгани) ва улардан (шаҳид бўлишни) кутаётгани бордир. Улар (аҳду паймонларини) ўзгартирганлари йўқ» (Аҳзоб, 23) ояти кўчирилган терини йўқотиб қўйдик. Уни Хузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу)дан топдик. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) рухсат берганлари учун гувоҳлигини икки кишининг гувоҳлиги ўрнида қабул этдик».

* * *

Хузайма (розияллоҳу анҳу) Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан ҳадислар ривоят қилди. Ундан ўғли Уммора, Абу Абдуллоҳ Жадалий, Умар ибн Маймун Авдий, Иброҳим ибн Саъд ибн Абу Ваққос ва бошқалар ҳадис ривоят қилишган.

Саҳобаи киромлар каби Хузайма (розияллоҳу анҳу)нинг ҳам Расули акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га муҳаббати чексиз эди. Ҳамма вақт у зот (алайҳиссалом) билан бирга,  суҳбатларидан мириқиб баҳраманд бўлишга интиларди. Ҳатто тушида ҳам. Уммора отаси Хузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилади: “Тушимда Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг пешоналарига сажда қилаётганимни кўрдим. Кейин бу ҳақда у зот (алайҳиссалом)га гапириб бердим. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бошларини мен айтгандай қилиб кўтардилар. Пешонамни пешоналарига қўйдим” («Исоба»).

* * *

Хузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу) Уҳуд ва ундан кейинги жангларда қатнашган. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу) даврида қўшин қўмондонларидан бири эди. Ҳижрий ўттиз еттинчи йили Сиффин воқеасида ҳалок бўлди.

Маҳмудахон Мухторова тайёрлади | Hidoyat.uz

Xuzayma ibn Sobit ibn Fokiha, Ansoriy, Madaniy. Kunyasi: Abu Ummora. Farzandlari: Abdulloh, Abdurahmon, Ummora. Xuzayma (roziyallohu anhu) Umayr ibn Adiy (roziyallohu anhu) bilan birga Banu Xutoma qabilasining butlarini sindirgan. Rasuli akram (sollallohu alayhi va sallam) uni alohida fazilat bilan taqdirlaganlar.

* * *

Ummora ibn Xuzayma ibn Sobit (roziyallohu anhu) amakisidan rivoyat qiladi (u kishi Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning sahobalaridan bo‘lgan): “Bir kuni Payg‘ambarimiz (alayhissalom) Madina bozorida bir otga xaridor bo‘ldilar. Ot egasi Sava’ ibn Horis ismli a’robiy edi. Savdolashib bo‘lgach, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) pulni olib kelish uchun ildamlab ketdilar. A’robiyga ortlaridan borishini tayinladilar. U esa sekin yurdi. Bu orada otning sotilganini bilmagan bir necha kishilar a’robiy atrofini o‘rab olib, savdolasha boshlashdi. Birlari ­a’robiyga Payg‘ambarimiz (alayhissalom) ot uchun bermoqchi bo‘lgan puldan ortig‘ini taklif etdi. Savdolashib bo‘lgach, ­a’robiy Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ni chaqirib: “Agar bu otni olmoqchi bo‘lsang, pulni hoziroq ber. Bo‘lmasa men uni sotib yuboraman”, dedi. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) a’robiyning so‘zini eshitganlari zahotiyoq: “Axir men uni sendan sotib oldim-ku?!” dedilar. A’robiy: “Yo‘q, Allohga qasam, men uni senga sotgan emasman”, deb turib oldi. Payg‘ambarimiz (alayhissalom): “Axir uni sendan sotib oldim-ku?” dedilar. Shu tariqa o‘rtalarida munozara boshlandi. Odamlar kelib ularni o‘rab olishdi. Bir vaqt a’robiy: “U holda so‘zingga guvoh keltir!” deb qoldi. O‘sha yerda hozir bo‘lgan musulmonlar a’robiyga: “Sho‘ring qursin! Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) haqdan boshqani gapirgan emaslar”, deyishdi. Bu orada Xuzayma ibn Sobit (roziyallohu anhu) kelib, Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ning da’volarini, keyin esa a’robiyning: “Qani, senga sotganim haqida guvohingni keltir”, degan gapini tinglagach: “Otni sotganingga mana men guvohman. Uni savdolashib sotding”, dedi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) ovoz kelgan tomonga o‘girildilar. Gapirgan Xuzayma ibn Sobit ekan. Savdo tepasida u bo‘lmaganini bilardilar: “Nimaga asoslanib guvohlik beryapsan, ey Xuzayma? Axir sen biz bilan birga emasding-ku?!” dedilar. Xuzayma (roziyallohu anhu): “Yo Rasululloh, sizning payg‘ambar ekaningizga qanday ishonsam, o‘shanga asoslanib guvohlik beryapman. Siz Allohdan keltirayotgan shuncha xabarda rostgo‘y bo‘lasiz-da, bitta ot savdosida yolg‘on so‘zlarmidingiz?!” dedi. Shundan so‘ng Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Xuzayma (roziyallohu anhu)ning guvohligini ikki kishining guvohligi o‘rnida qabul etdilar («Tabaqot»).

Rasuli akram (sollallohu alayhi va sallam) davrlarida Qur’oni karim oyatlari varaqlar, kiyik terilari, daraxt po‘stloqlariga ko‘chirib borilardi. Oradan yillar o‘tdi. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) bu dunyoni tark etdilar. Hazrat Abu Bakr (roziyallohu anhu) Qur’oni karim varaqlarini bir yerga to‘plab, yagona mushaf etib to‘plashga bel bog‘ladi. Bu sharafli hamda mas’uliyatli ishni amalga oshirish uchun Zayd ibn Sobit (roziyallohu anhu) kabi sahobalar safarbar etildi. Har bir Qur’on oyati aynan Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) huzurlarida ko‘chirilganiga ikki kishi guvoh bo‘lishi shart qilindi.

Bo‘lib o‘tgan voqeani Zayd ibn Sobit (roziyallohu anhu) bunday rivoyat qiladi: «Mushafi sharifni ko‘chirayotgan vaqtimizda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan eshitgan: «Mo‘minlar orasida Allohga bergan ahdiga sodiq kishilar bordir. Bas, ulardan o‘z naz­riga vafo qilgani (shahid bo‘lgani) va ulardan (shahid bo‘lishni) kutayotgani bordir. Ular (ahdu paymonlarini) o‘zgartirganlari yo‘q» (Ahzob, 23) oyati ko‘chirilgan terini yo‘qotib qo‘ydik. Uni Xuzayma ibn Sobit (roziyallohu anhu)dan topdik. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) ruxsat berganlari uchun guvohligini ikki kishining guvohligi o‘rnida qabul etdik».

* * *

Xuzayma (roziyallohu anhu) Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan hadislar rivoyat qildi. Undan o‘g‘li Ummora, Abu Abdulloh Jadaliy, Umar ibn Maymun Avdiy, Ibrohim ibn Sa’d ibn Abu Vaqqos va boshqalar hadis rivoyat qilishgan.

Sahobai kiromlar kabi Xuzayma (roziyallohu anhu)ning ham Rasuli akram (sollallohu alayhi va sallam)ga muhabbati cheksiz edi. Hamma vaqt u zot (alayhissalom) bilan birga,  suhbatlaridan miriqib bahramand bo‘lishga intilardi. Hatto tushida ham. Ummora otasi Xuzayma ibn Sobit (roziyallohu anhu)dan rivoyat qiladi: “Tushimda Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ning peshonalariga sajda qilayotganimni ko‘rdim. Keyin bu haqda u zot (alayhissalom)ga gapirib berdim. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) boshlarini men aytganday qilib ko‘tardilar. Peshonamni peshonalariga qo‘ydim” («Isoba»).

* * *

Xuzayma ibn Sobit (roziyallohu anhu) Uhud va undan keyingi janglarda qatnashgan. Hazrat Ali (roziyallohu anhu) davrida qo‘shin qo‘mondonlaridan biri edi. Hijriy o‘ttiz yettinchi yili Siffin voqeasida halok bo‘ldi.

Mahmudaxon Muxtorova tayyorladi | Hidoyat.uz

• Олдинги
• Кейинги