Ваҳший ибн Ҳарб

Уҳудда Ҳамза ибн Абдулмутталибни ҳалок қилиб, Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қон йиғлатган, Ямомада сохта пайғамбар Мусайламани ўлдириб, мусулмонлар кўнглига таскин берган инсон ким? Бу “Абу Дасама” куняли Ваҳший ибн Ҳарб Ҳабашийдир. У қурайшлик Жубайр ибн Мутъимнинг қули эди. Жубайрнинг амакисини Бадр жангида ҳазрат Ҳамза ўлдирганди. Жубайр бундан қаттиқ хафа бўлиб, амакисининг қасосини олишга қасам ичганди.

Бадрдан кўп ўтмай Уҳуд жанги бўлди. Жанг бошланишидан олдин Жубайр Ваҳшийга: “Ҳамзани ўлдирсанг, сени озод қиламан”, деди. Ўша пайтлар мусулмон бўлмаган Абу Суфённинг хотини Ҳинд ҳам Бадрда ўлдирилган отаси ва амакисининг интиқоми учун Ваҳшийга мукофот ваъда қилди.

Ваҳший найзани нишонга бехато уриш борасида тенгсиз эди. Найзасини олиб, қўшин ортидан йўлга чиқди.

Уҳудда бир тошнинг панасига ётиб олиб, Ҳамзани кузата бошлади. Ҳазрат Ҳамза майдонда наъра тортиб жанг қиларди. Ваҳший пайт пойлаб туриб, найзасини отди ва ҳазрат Ҳамзани шаҳид қилди...

Жангдан сўнг Маккага қайтди. Жубайр ибн Мутъим ваъдасининг устидан чиқиб, уни озод қилди. Энди у ҳур одам эди.

Ўша куни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бир қанча мушрикни дуоибад қилдилар. Саҳобалар Ҳамзанинг қотили Ваҳшийни нега баддуо қилмаганларини сўрашганида, у зот: “Мен Меърож кечаси Ҳамза билан Ваҳший бир-бирининг қўлидан тутиб, жаннатга киришаётганини кўрдим”, деб жавоб бердилар.

Мусулмонлар қўшини Уҳудда енгилган бўлса-да, Исломнинг обрўси кундан-кун ортиб, таъсир доираси кенгайиб борарди. Бунга сари Ваҳшийнинг ҳам ташвиши катталашарди. Макка фатҳ қилингач, нажот истаб Тоифга қочди. Бироқ кўп ўтмай тоифликлар ҳам мусулмон бўлишди. Нима қилишни билмай боши қотди. Шунда бир киши: “Эй Ваҳший! Муҳаммаднинг динига кириб, шаҳодат калимасини айтган одамни у ўлдирмайди”, деб маслаҳат берди. Буни эшитиб, Мадинага отланди. Етиб боргач, Расуллоҳни қидирди ва масжиддан топди. Салом берди, у зот алик олдилар. Сўнг Ваҳший: “Ё Расулуллоҳ, бир киши Аллоҳга ва Расулига душман бўлса, энг ёмон гуноҳ қилса, кейин пушаймон бўлиб, имон келтирса, Расулуллоҳни жонидан ҳам яхши кўрадиган кишига айланиб ҳузурингизга келса, унинг жазоси нима бўлади?”деб сўради.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Имон келтирган, пушаймон бўлган кечирилади, бизнинг оға-инимиз бўлади”, деб жавоб бердилар.

У: “Ё Расулуллоҳ, мен имон келтирдим. Пушаймон бўлдим. Аллоҳ таоло ва Расулини ҳамма нарсадан кўп яхши кўраман. Мен Ваҳшийман”, деди.

“Танбеҳул ғофилин” асарида Ваҳшийнинг мусулмон бўлиши бундай тавсирланган: “Ибн Аббос ривоят қиладики, Ваҳший Пайғамбаримизга (алайҳиссалом) Маккадан хат ёзди: “Мен мусулмон бўлишни хоҳлайман, лекин сизга тушган бу оятлар мени қайтаряпти: “Улар Аллоҳ билан бирга бошқа “илоҳ”га илтижо қилмаслар ва Аллоҳ ўлдиришни ман этган жонни ноҳақ ўлдирмаслар ҳамда зино қилмаслар. Ким мана шу (гуноҳлар)ни қилса, гуноҳ (уқубат)га учрар” (Фурқон, 68). Мен оятда айтилган уч гуноҳни ҳам қилганман, тавба қилсам бўладими?”

Кейин Аллоҳ бу оятни туширди: “(Эй Муҳаммад,) ўз жонларига зулм қилган бандаларимга айтинг: “Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! Албатта, Аллоҳ барча гуноҳларни мағфират қилур. Албатта, Унинг Ўзи мағфиратли ва раҳмлидир” (Зумар, 53). Буни Ваҳшийга ёздилар. Ваҳший Мадинага келиб, мусулмон бўлди”.

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) Ваҳший деган исмни эшитгач, ҳазрат Ҳамзанинг шаҳид этилгандаги ҳоли кўз ўнгиларига келиб, йиғлай бошладилар.

Ваҳший буни ўзича ўлим фармони деб тушуниб, эшикка қараб юрди. Саҳобалар қўлларида қилич, ишора кутишарди.

Ваҳший охирги нафасини олаётганини ҳис этиб турганида, Жаброил (алайҳиссалом) келиб деди: ”Аллоҳ таоло айтди: “Эй суюкли пайғамбарим! Бутун умрини бутга сиғинишу Менга душманлик қилиш билан ўтказган кофир калимаи шаҳодатни айтса, Мен уни кечираман. Сиз амакингизни ўлдиргани учун нега Ваҳшийни кечирмайсиз? У пушаймон бўлди, Сизга ишонди. Мен уни кечирдим, Сиз ҳам кечиринг!”

Ҳамма “Ўлдиринг!” деган буйруқни кутаётганида, Пайғамбаримиз: “Биродарингизни чақиринг”, дедилар.

Саҳобалар “биродарингиз” деган сўзни эшитгач, Ваҳшийни ҳурмат билан чақиришди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Ваҳшийга кечирилгани ҳақидаги хушхабарни етказдилар, ортидан: “Бироқ менинг кўзимга кўринма, сени кўрсам, беихтиёр амаким ёдимга тушиб, ғамга тўламан”, дедилар.

Ҳазрат Ваҳший Расулуллоҳни (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) хафа қилмаслик учун қайтиб у зотга кўринмади. Суҳбатларда у зот кўрмайдиган жойда ўтирарди. Гарчи олдинги гуноҳлари кечирилганини билса-да, Ислом ва мусулмонларга қай даражада ёмонлик қилиб қўйганини тушуниб турарди. Хижолатдан бошини эгиб яшар, бу қилмишини ювишга арзигулик иш қилишни истарди.

Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) вафотларидан кейин пайғамбарлик даъвосини қилган Мусайлама ўз қабиласи Бани Ҳанифа билан диндан қайтди. Уларни тўғри йўлга қайтариш учун бўлган жангда Ваҳший ҳазрат Ҳамзани шаҳид қилган найзаси билан ёлғончи Мусайламани ўлдирди.

Ҳазрат Ваҳший ибн Ҳарб ҳазрат Усмон даврида вафот этди. Аллоҳ у зотдан рози бўлсин!

 Манбалар асосида Шоакмал Исроилов тайёрлади.

“Ирфон” тақвимининг 2014 йил 2-сонидан олинди.

* * *

Uhudda Hamza ibn Abdulmuttalibni halok qilib, Rasulullohni (sollallohu alayhi va sallam) qon yig‘latgan, Yamomada soxta payg‘ambar Musaylamani o‘ldirib, musulmonlar ko‘ngliga taskin bergan inson kim? Bu “Abu Dasama” kunyali Vahshiy ibn Harb Habashiydir. U qurayshlik Jubayr ibn Mut’imning quli edi. Jubayrning amakisini Badr jangida hazrat Hamza o‘ldirgandi. Jubayr bundan qattiq xafa bo‘lib, amakisining qasosini olishga qasam ichgandi.

Badrdan ko‘p o‘tmay Uhud jangi bo‘ldi. Jang boshlanishidan oldin Jubayr Vahshiyga: “Hamzani o‘ldirsang, seni ozod qilaman”, dedi. O‘sha paytlar musulmon bo‘lmagan Abu Sufyonning xotini Hind ham Badrda o‘ldirilgan otasi va amakisining intiqomi uchun Vahshiyga mukofot va’da qildi.

Vahshiy nayzani nishonga bexato urish borasida tengsiz edi. Nayzasini olib, qo‘shin ortidan yo‘lga chiqdi.

Uhudda bir toshning panasiga yotib olib, Hamzani kuzata boshladi. Hazrat Hamza maydonda na’ra tortib jang qilardi. Vahshiy payt poylab turib, nayzasini otdi va hazrat Hamzani shahid qildi...

Jangdan so‘ng Makkaga qaytdi. Jubayr ibn Mut’im va’dasining ustidan chiqib, uni ozod qildi. Endi u hur odam edi.

O‘sha kuni Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bir qancha mushrikni duoibad qildilar. Sahobalar Hamzaning qotili Vahshiyni nega badduo qilmaganlarini so‘rashganida, u zot: “Men Me’roj kechasi Hamza bilan Vahshiy bir-birining qo‘lidan tutib, jannatga kirishayotganini ko‘rdim”, deb javob berdilar.

Musulmonlar qo‘shini Uhudda yengilgan bo‘lsa-da, Islomning obro‘si kundan-kun ortib, ta’sir doirasi kengayib borardi. Bunga sari Vahshiyning ham tashvishi kattalashardi. Makka fath qilingach, najot istab Toifga qochdi. Biroq ko‘p o‘tmay toifliklar ham musulmon bo‘lishdi. Nima qilishni bilmay boshi qotdi. Shunda bir kishi: “Ey Vahshiy! Muhammadning diniga kirib, shahodat kalimasini aytgan odamni u o‘ldirmaydi”, deb maslahat berdi. Buni eshitib, Madinaga otlandi. Yetib borgach, Rasullohni qidirdi va masjiddan topdi. Salom berdi, u zot alik oldilar. So‘ng Vahshiy: “Yo Rasululloh, bir kishi Allohga va Rasuliga dushman bo‘lsa, eng yomon gunoh qilsa, keyin pushaymon bo‘lib, imon keltirsa, Rasulullohni jonidan ham yaxshi ko‘radigan kishiga aylanib huzuringizga kelsa, uning jazosi nima bo‘ladi?”deb so‘radi.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Imon keltirgan, pushaymon bo‘lgan kechiriladi, bizning og‘a-inimiz bo‘ladi”, deb javob berdilar.

U: “Yo Rasululloh, men imon keltirdim. Pushaymon bo‘ldim. Alloh taolo va Rasulini hamma narsadan ko‘p yaxshi ko‘raman. Men Vahshiyman”, dedi.

“Tanbehul g‘ofilin” asarida Vahshiyning musulmon bo‘lishi bunday tavsirlangan: “Ibn Abbos rivoyat qiladiki, Vahshiy Payg‘ambarimizga (alayhissalom) Makkadan xat yozdi: “Men musulmon bo‘lishni xohlayman, lekin sizga tushgan bu oyatlar meni qaytaryapti: “Ular Alloh bilan birga boshqa “iloh”ga iltijo qilmaslar va Alloh o‘ldirishni man etgan jonni nohaq o‘ldirmaslar hamda zino qilmaslar. Kim mana shu (gunohlar)ni qilsa, gunoh (uqubat)ga uchrar” (Furqon, 68). Men oyatda aytilgan uch gunohni ham qilganman, tavba qilsam bo‘ladimi?”

Keyin Alloh bu oyatni tushirdi: “(Ey Muhammad,) o‘z jonlariga zulm qilgan bandalarimga ayting: “Allohning rahmatidan noumid bo‘lmangiz! Albatta, Alloh barcha gunohlarni mag‘firat qilur. Albatta, Uning O‘zi mag‘firatli va rahmlidir” (Zumar, 53). Buni Vahshiyga yozdilar. Vahshiy Madinaga kelib, musulmon bo‘ldi”.

Payg‘ambarimiz (alayhissalom) Vahshiy degan ismni eshitgach, hazrat Hamzaning shahid etilgandagi holi ko‘z o‘ngilariga kelib, yig‘lay boshladilar.

Vahshiy buni o‘zicha o‘lim farmoni deb tushunib, eshikka qarab yurdi. Sahobalar qo‘llarida qilich, ishora kutishardi.

Vahshiy oxirgi nafasini olayotganini his etib turganida, Jabroil (alayhissalom) kelib dedi: ”Alloh taolo aytdi: “Ey suyukli payg‘ambarim! Butun umrini butga sig‘inishu Menga dushmanlik qilish bilan o‘tkazgan kofir kalimai shahodatni aytsa, Men uni kechiraman. Siz amakingizni o‘ldirgani uchun nega Vahshiyni kechirmaysiz? U pushaymon bo‘ldi, Sizga ishondi. Men uni kechirdim, Siz ham kechiring!”

Hamma “O‘ldiring!” degan buyruqni kutayotganida, Payg‘ambarimiz: “Birodaringizni chaqiring”, dedilar.

Sahobalar “birodaringiz” degan so‘zni eshitgach, Vahshiyni hurmat bilan chaqirishdi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Vahshiyga kechirilgani haqidagi xushxabarni yetkazdilar, ortidan: “Biroq mening ko‘zimga ko‘rinma, seni ko‘rsam, beixtiyor amakim yodimga tushib, g‘amga to‘laman”, dedilar.

Hazrat Vahshiy Rasulullohni (sollallohu alayhi va sallam) xafa qilmaslik uchun qaytib u zotga ko‘rinmadi. Suhbatlarda u zot ko‘rmaydigan joyda o‘tirardi. Garchi oldingi gunohlari kechirilganini bilsa-da, Islom va musulmonlarga qay darajada yomonlik qilib qo‘yganini tushunib turardi. Xijolatdan boshini egib yashar, bu qilmishini yuvishga arzigulik ish qilishni istardi.

Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) vafotlaridan keyin payg‘ambarlik da’vosini qilgan Musaylama o‘z qabilasi Bani Hanifa bilan dindan qaytdi. Ularni to‘g‘ri yo‘lga qaytarish uchun bo‘lgan jangda Vahshiy hazrat Hamzani shahid qilgan nayzasi bilan yolg‘onchi Musaylamani o‘ldirdi.

Hazrat Vahshiy ibn Harb hazrat Usmon davrida vafot etdi. Alloh u zotdan rozi bo‘lsin!

 Manbalar asosida Shoakmal Isroilov tayyorladi.

“Irfon” taqvimining 2014 yil 2-sonidan olindi.

• Олдинги
• Кейинги