Маҳмуд Халил Ҳусарий

Шайх Маҳмуд Халил Ҳусарий нафақат Миср, балки бутун Ислом оламида машҳур қорилардан эди. Қалбларни титратувчи хуш овоз эгаси Ҳусарий қироат ва савт бобида ўз усул ҳамда қоидаларини ишлаб чиққан қорилардан бири. Юртимизда ҳам бу қори тиловатини севиб тинглайдиган ва унга тақлид қилиб Қуръон ўқийдиган кўплаб мухлислар бор.
Маҳмуд Халил Ҳусарий 1917 йил 27 сентябрда Миср Ғарбий вилоятининг Шибруннамла қишлоғида туғилди. Танто шаҳридаги “Аҳмадий” масжидида Қуръони карим ёдлашни бошлади ва саккиз ёшда уни тўлиқ ёд олди. Азҳар дорилфунунида дин усули ва шариат илмларини ўргана бошлаган ёш қори ўн хил қироат шаҳодатномасини ҳам қўлга киритди.
У 1944 йили Миср радиоси ўтказган қорилар танловида биринчи ўринни олди ва радио орқали Қуръон ўқиб берадиган қори лавозимини эгаллади. Бундан ташқари, “Аҳмадий” масжидида ҳам ўн йил қори сифатида фаолият кўрсатди. 1955 йили Қоҳирага бориб, Имом Ҳусайн масжидида ҳам бир неча йил қорилик қилди.
Шайх Ҳусарий 1957 йили бутун Миср қорилари назоратчиси вазифасига қўйилди. Икки йилдан кейин эса “Ал-Азҳар”нинг Ислом тадқиқотлари институти ҳузуридаги Қуръон ва ҳадис кенгашида Қуръони каримнинг янги нашрларини текширувчи мутахассис ва назоратчи лавозимларида ишлади.
1960 йили уни Миср ҳукумати тарихда илк бор бутун Миср қорилари устози қилиб тайинлади. Айни вақтда Миср Вақф вазирлиги уни Қуръони карим ишлари бўйича махсус қўмитага илмий маслаҳатчи этиб сайлади.
1965 йили Маҳмуд Халил Ҳусарий Париждаги масжидда ўн кун давомида Қуръон ўқиб берди. Ўша ерда Ҳусарий ҳузурига келган ўн нафар франсуз Исломни қабул қилганини билдирди. Бундан ташқари, ўн саккиз нафар америкалик ҳам Ҳусарий қироатидан таъсирланиб мусулмон бўлди. Булардан икки нафари тиббиёт доктори ва уч нафари муҳандис эди.
Шайх Ҳусарий Миср Араб Республикаси собиқ президенти Анвар Саодатнинг 1977 йилги АҚШга расмий ташрифи чоғида президент Жимми Картер билан учрашди. Конгрессдаги учрашувда Ҳусарий АҚШ парламенти тарихида илк бор Қуръони карим тиловат қилиб берди. Бундан ташқари, Индонезия, Филиппин, Хитой, Ҳиндистон, Сингапур каби давлатлардаги минглаб мусулмонлар қори қироатидан баҳраманд бўлишди.
Ҳусарий Ўзбекистонда ҳам бўлган. У ўтган асрнинг етмишинчи йиллари бир гуруҳ Миср олимлари сафида юртимизга келди. Пойтахтимиздаги “Тилла Шайх” масжидида Қуръон тиловат қилди.
Халил Ҳусарий ўндан ортиқ асар ёзган, булардан “Мажмуъатул қироатил ашар” (Ўн хил ўқиш тўплами), “Маъолимул иҳтидо ила маърифатил вақф” (Вақфни билишга йўллаш белгилари) кабилар машҳур. Шунингдек, Ҳусарий дунёда биринчи бўлиб 1960 йили Қуръони каримни Ҳафс қироатида тўлиқ ўқиб, овозли тасмага туширди. Бундан ташқари, 1970 йили яна уч — Дурий, Варш ва Қолун қироатида ҳам тўлиқ овозли кассета тўпламини, 30 порали “Ўргатувчи Қуръон” (устоз ва шогирд ўқиган) дастурини тайёрлади.
Вафотидан олдин Ҳусарий молининг учдан бирини хайрли ишларга сарфлашни васият қилди. Пойтахт Қоҳирада масжид, туғилган қишлоғи Шибруннамлада Азҳар дорулфунунининг бўлимини қурдирди.
Маҳмуд Халил Ҳусарий 1980 йил 24 ноябр куни хуфтон намозини адо қилгач, юрак хуружидан вафот этди. “Қалбга имон киргач, ақлни кетказувчи ҳар қандай нарса ундан чиқиб кетади” жумласи унинг охирги сўзи бўлди. Аллоҳ таоло Ҳусарийдан рози бўлсин ва уни раҳматига олсин.

Shayx Mahmud Xalil Husariy nafaqat Misr, balki butun Islom olamida mashhur qorilardan edi. Qalblarni titratuvchi xush ovoz egasi Husariy qiroat va savt bobida o‘z usul hamda qoidalarini ishlab chiqqan qorilardan biri. Yurtimizda ham bu qori tilovatini sevib tinglaydigan va unga taqlid qilib Qur’on o‘qiydigan ko‘plab muxlislar bor.
Mahmud Xalil Husariy 1917 yil 27 sentyabrda Misr G‘arbiy viloyatining Shibrunnamla qishlog‘ida tug‘ildi. Tanto shahridagi “Ahmadiy” masjidida Qur’oni karim yodlashni boshladi va sakkiz yoshda uni to‘liq yod oldi. Azhar dorilfununida din usuli va shariat ilmlarini o‘rgana boshlagan yosh qori o‘n xil qiroat shahodatnomasini ham qo‘lga kiritdi.
U 1944 yili Misr radiosi o‘tkazgan qorilar tanlovida birinchi o‘rinni oldi va radio orqali Qur’on o‘qib beradigan qori lavozimini egalladi. Bundan tashqari, “Ahmadiy” masjidida ham o‘n yil qori sifatida faoliyat ko‘rsatdi. 1955 yili Qohiraga borib, Imom Husayn masjidida ham bir necha yil qorilik qildi.
Shayx Husariy 1957 yili butun Misr qorilari nazoratchisi vazifasiga qo‘yildi. Ikki yildan keyin esa “Al-Azhar”ning Islom tadqiqotlari instituti huzuridagi Qur’on va hadis kengashida Qur’oni karimning yangi nashrlarini tekshiruvchi mutaxassis va nazoratchi lavozimlarida ishladi.
1960 yili uni Misr hukumati tarixda ilk bor butun Misr qorilari ustozi qilib tayinladi. Ayni vaqtda Misr Vaqf vazirligi uni Qur’oni karim ishlari bo‘yicha maxsus qo‘mitaga ilmiy maslahatchi etib sayladi.
1965 yili Mahmud Xalil Husariy Parijdagi masjidda o‘n kun davomida Qur’on o‘qib berdi. O‘sha yerda Husariy huzuriga kelgan o‘n nafar fransuz Islomni qabul qilganini bildirdi. Bundan tashqari, o‘n sakkiz nafar amerikalik ham Husariy qiroatidan ta’sirlanib musulmon bo‘ldi. Bulardan ikki nafari tibbiyot doktori va uch nafari muhandis edi.
Shayx Husariy Misr Arab Respublikasi sobiq prezidenti Anvar Saodatning 1977 yilgi AQShga rasmiy tashrifi chog‘ida prezident Jimmi Karter bilan uchrashdi. Kongressdagi uchrashuvda Husariy AQSh parlamenti tarixida ilk bor Qur’oni karim tilovat qilib berdi. Bundan tashqari, Indoneziya, Filippin, Xitoy, Hindiston, Singapur kabi davlatlardagi minglab musulmonlar qori qiroatidan bahramand bo‘lishdi.
Husariy O‘zbekistonda ham bo‘lgan. U o‘tgan asrning yetmishinchi yillari bir guruh Misr olimlari safida yurtimizga keldi. Poytaxtimizdagi “Tilla Shayx” masjidida Qur’on tilovat qildi.
Xalil Husariy o‘ndan ortiq asar yozgan, bulardan “Majmu’atul qiroatil ashar” (O‘n xil o‘qish to‘plami), “Ma’olimul ihtido ila ma’rifatil vaqf” (Vaqfni bilishga yo‘llash belgilari) kabilar mashhur. Shuningdek, Husariy dunyoda birinchi bo‘lib 1960 yili Qur’oni karimni Hafs qiroatida to‘liq o‘qib, ovozli tasmaga tushirdi. Bundan tashqari, 1970 yili yana uch — Duriy, Varsh va Qolun qiroatida ham to‘liq ovozli kasseta to‘plamini, 30 porali “O‘rgatuvchi Qur’on” (ustoz va shogird o‘qigan) dasturini tayyorladi.
Vafotidan oldin Husariy molining uchdan birini xayrli ishlarga sarflashni vasiyat qildi. Poytaxt Qohirada masjid, tug‘ilgan qishlog‘i Shibrunnamlada Azhar dorulfununining bo‘limini qurdirdi.
Mahmud Xalil Husariy 1980 yil 24 noyabr kuni xufton namozini ado qilgach, yurak xurujidan vafot etdi. “Qalbga imon kirgach, aqlni ketkazuvchi har qanday narsa undan chiqib ketadi” jumlasi uning oxirgi so‘zi bo‘ldi. Alloh taolo Husariydan rozi bo‘lsin va uni rahmatiga olsin.

• Олдинги