Абу Ҳафс Насафий

Абу Ҳафс Насафий номи билан билан машҳур бўлган бобомизнинг тўлиқ исми шарифи Умар ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ибн Исмоил ибн Муҳаммад ибн Али ибн Луқмон Насафий Ҳанафий бўлган. Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий  461-йилда Насаф шаҳрида туғилган.  Фиқҳда ҳанафия мазҳабида бўлгани эътиборидан ҳанафий, Насаф шаҳрида туғилгани эътиборидан Насафий нисбалари бўлган. Насаф шаҳри олдинлари Нахшаб деб ҳам аталган. 

Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ илм талабида турли ўлкаларни кезиб чиққан ва кўплаб устозлардан таълим олган.

Машҳур устозлари:

- Абулюср Муҳаммад ибн Муҳаммад Паздавий Насафий;

- Абу Муҳаммад Ҳасан ибн Аҳмад Самарқандий;

- Али ибн Ҳасан Мотуридий;

- Ҳусайн Кошғарий;

- Абул Қосим ибн Баён. Бу зотдан Бағдодда таълим олган;

Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ кўплаб устозлардан таълим олган бўлиб, ҳатто у зот устозларининг исми шарифлари ҳақида “Таъдаду шуюхи Умар” номли алоҳида асар ҳам таълиф этган.

Машҳур шогирдлари:

- Муҳаммад ибн Иброҳим Турбуштий;

- Абу Лайс Аҳмад ибн Умар Насафий. Бу зот Умар Насафийнинг ўғли бўлган;

- Умар ибн Муҳаммад ибн Умар Уқайлий. Ва ҳакозо булардан бошқа кўплаб машҳур шогирдлар етиштирган.

Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ тафсир, ҳадис, фиқҳ, усул, тарих, наҳв каби кўплаб илмлар бўйича етук олим бўлиб, юзга яқин китоб ёзган қомусий уламолардан ҳисобланади.

Асарлари:

“Тайсир фит тафсир” (Тафсирдаги (маълумотларни) енгиллаштириш). Бу китоб уч мужаллад бўлган;

“Китобун нажаҳ фи шарҳи китоби ахбарис сиҳоҳ” (“Аниқ хабарлар китоби”ни шарҳлашдаги муваффақият китоби). Бу китоб “Саҳиҳb Бухорий”нинг шарҳидир;

“Ақоидун Насафий” (Насафий ақидалари). Бу асар мотуридия таълимотидаги мўътабар матнлардан бири ҳисобланади.

“Назму жомеис сағир фи фиқҳил ҳанафий” ( Ҳанафий фиқҳи ҳақидаги – “Жомеус сағир”нинг назмий баёни);

“Тилбатут талаба” (Талабалар излаган маълумотлар). Бу китобда ҳанафий мазҳабининг фиқҳий истилоҳлари баён этилган;

“Манзуматул хилофиёт” (Фарқли қарашлар ҳақида манзума). Бу манзума ўнта бобга ажратилган бўлиб, уларнинг саккизтасида Имом Аъзам ва у зотнинг машҳур мужтаҳид шогирдларининг фарқли қарашлари жамланган. Қолган иккитасида эса имом Шофиъий ва имом Моликларнинг қавллари келтирилган.

“Қанд фи уламаи Самарқанд” (Самарқанд уламолари ҳақида “қанд”), яъни қанддек тотли маълумотлар;

“Мавақийт” (Белгилаб қўйилган вақтлар);

“Таъдаду шуюхи Умар” (Умарнинг устозлари ададларини санаш). Бу асарда муаллиф беш юздан ортиқ устозларининг исми шарифларини жамлаган;

“Тарихи Бухоро” (Бухоро тарихи);

“Хосаису луғат” (Луғат хусусиятлари).

Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳнинг таълиф этган асарларининг умумий адади ҳақида  Имом Суютий Ибн Самъонийдан қуйидаги ривоятни келтирган: “Умар Насафий мўътабар имом бўлиб, турли илмлар бўйича кўплаб асарлар ёзиб қолдирган. У зотнинг тафсир, ҳадис, ва ҳакозо йўналишларда ёзган асарлари юзга етади”. 

Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳни Аллома Қосим ибн Қутлубуғо шундай таърифлаган: “У зот мазҳаб ва одоб орифи бўлган фақиҳ эдилар”.

Улуғ имом Умар Насафий раҳматуллоҳи алайҳ ҳижрий 537 йилда Жумадул-ула ойининг 12-куни, милодий ҳисоб билан 1142 йил 2 декабрда  етмиш олти ёшда Самарқандда вафот этган. Машҳур Чокардиза қабристонига имом Абу Мансур Мотуридий ёнига дафн этилган.

Аллоҳ таоло Умар Насафий бобомизни Ўз раҳматига олиб, ётган жойларини жаннат боғларидан қилган бўлсин. 

Аллоҳ таолога ҳамду санолар, пайғамбаримиз Муҳаммад мустафога  ҳамда у зотнинг аҳли оилаларию саҳобаи киромларига салавот ва саломлар бўлсин.

Абдулқодир Абдур Раҳим | Muslim.uz

Abu Hafs Nasafiy nomi bilan bilan mashhur bo‘lgan bobomizning to‘liq ismi sharifi Umar ibn Muhammad ibn Ahmad ibn Ismoil ibn Muhammad ibn Ali ibn Luqmon Nasafiy Hanafiy bo‘lgan. Umar Nasafiy rahmatullohi alayh hijriy  461-yilda Nasaf shahrida tug‘ilgan.  Fiqhda hanafiya mazhabida bo‘lgani e’tiboridan hanafiy, Nasaf shahrida tug‘ilgani e’tiboridan Nasafiy nisbalari bo‘lgan. Nasaf shahri oldinlari Naxshab deb ham atalgan. 

Umar Nasafiy rahmatullohi alayh ilm talabida turli o‘lkalarni kezib chiqqan va ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan.

Mashhur ustozlari:

- Abulyusr Muhammad ibn Muhammad Pazdaviy Nasafiy;

- Abu Muhammad Hasan ibn Ahmad Samarqandiy;

- Ali ibn Hasan Moturidiy;

- Husayn Koshg‘ariy;

- Abul Qosim ibn Bayon. Bu zotdan Bag‘dodda ta’lim olgan;

Umar Nasafiy rahmatullohi alayh ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan bo‘lib, hatto u zot ustozlarining ismi shariflari haqida “Ta’dadu shuyuxi Umar” nomli alohida asar ham ta’lif etgan.

Mashhur shogirdlari:

- Muhammad ibn Ibrohim Turbushtiy;

- Abu Lays Ahmad ibn Umar Nasafiy. Bu zot Umar Nasafiyning o‘g‘li bo‘lgan;

- Umar ibn Muhammad ibn Umar Uqayliy. Va hakozo bulardan boshqa ko‘plab mashhur shogirdlar yetishtirgan.

Umar Nasafiy rahmatullohi alayh tafsir, hadis, fiqh, usul, tarix, nahv kabi ko‘plab ilmlar bo‘yicha yetuk olim bo‘lib, yuzga yaqin kitob yozgan qomusiy ulamolardan hisoblanadi.

Asarlari:

“Taysir fit tafsir” (Tafsirdagi (ma’lumotlarni) yengillashtirish). Bu kitob uch mujallad bo‘lgan;

“Kitobun najah fi sharhi kitobi axbaris sihoh” (“Aniq xabarlar kitobi”ni sharhlashdagi muvaffaqiyat kitobi). Bu kitob “Sahihb Buxoriy”ning sharhidir;

“Aqoidun Nasafiy” (Nasafiy aqidalari). Bu asar moturidiya ta’limotidagi mo‘‘tabar matnlardan biri hisoblanadi.

“Nazmu jomeis sag‘ir fi fiqhil hanafiy” ( Hanafiy fiqhi haqidagi – “Jomeus sag‘ir”ning nazmiy bayoni);

“Tilbatut talaba” (Talabalar izlagan ma’lumotlar). Bu kitobda hanafiy mazhabining fiqhiy istilohlari bayon etilgan;

“Manzumatul xilofiyot” (Farqli qarashlar haqida manzuma). Bu manzuma o‘nta bobga ajratilgan bo‘lib, ularning sakkiztasida Imom A’zam va u zotning mashhur mujtahid shogirdlarining farqli qarashlari jamlangan. Qolgan ikkitasida esa imom Shofi’iy va imom Moliklarning qavllari keltirilgan.

“Qand fi ulamai Samarqand” (Samarqand ulamolari haqida “qand”), ya’ni qanddek totli ma’lumotlar;

“Mavaqiyt” (Belgilab qo‘yilgan vaqtlar);

“Ta’dadu shuyuxi Umar” (Umarning ustozlari adadlarini sanash). Bu asarda muallif besh yuzdan ortiq ustozlarining ismi shariflarini jamlagan;

“Tarixi Buxoro” (Buxoro tarixi);

“Xosaisu lug‘at” (Lug‘at xususiyatlari).

Umar Nasafiy rahmatullohi alayhning ta’lif etgan asarlarining umumiy adadi haqida  Imom Suyutiy Ibn Sam’oniydan quyidagi rivoyatni keltirgan: “Umar Nasafiy mo‘‘tabar imom bo‘lib, turli ilmlar bo‘yicha ko‘plab asarlar yozib qoldirgan. U zotning tafsir, hadis, va hakozo yo‘nalishlarda yozgan asarlari yuzga yetadi”. 

Umar Nasafiy rahmatullohi alayhni Alloma Qosim ibn Qutlubug‘o shunday ta’riflagan: “U zot mazhab va odob orifi bo‘lgan faqih edilar”.

Ulug‘ imom Umar Nasafiy rahmatullohi alayh hijriy 537 yilda Jumadul-ula oyining 12-kuni, milodiy hisob bilan 1142 yil 2 dekabrda  yetmish olti yoshda Samarqandda vafot etgan. Mashhur Chokardiza qabristoniga imom Abu Mansur Moturidiy yoniga dafn etilgan.

Alloh taolo Umar Nasafiy bobomizni O‘z rahmatiga olib, yotgan joylarini jannat bog‘laridan qilgan bo‘lsin. 

Alloh taologa hamdu sanolar, payg‘ambarimiz Muhammad mustafoga  hamda u zotning ahli oilalariyu sahobai kiromlariga salavot va salomlar bo‘lsin.

Abdulqodir Abdur Rahim | Muslim.uz

• Кейинги