Пискент олимлари ва Мулла Бўта Қози мадрасаси

Тошкент вилоятининг Пискент тумани ва унинг атрофидаги қишлоқлар ҳақида тарихий манбаларда, хусусан “Бобурнома” ва “Пискент тарихидан лавҳалар” китобларида тўхталиб ўтилган.

Пискент туманида  1890-1910 йилларда бир нечта мадрасалар қурилиб, халқ учун илм-маърифат масканлари вазифасини бажарган (“Мирхолиқбой” мадрасаси, “Мирмўминбой” мадрасаси, “Мулла Юсуф домла” мадрасаси, “Беглар беги” мадрасаси, “Қорихона” мадрасаси, “Ҳасти Бузрук” мадрасаси, “Мулла Бўта Қози” мадрасаси).

Ушбу мадрасаларда Баҳодирхон қори, Абдумажид қори, Олимжон қори, Норинбой қори, Тўражон тўра қори, Маннонхон қори, Ҳофиз қори, Чирпўлат қори, Худойберди булбул қори, Абдукарим қори, Абдусаттор қори ва бошқалар таълим олганлар.

Пискент тумани Муротали қишлоғида 1903 йилда Эшонқул (Ашир) ўғли Мулла Бўта Қози томонидан қурилган мадраса 1927 йилгача фаолият юритган. Қуйида ушбу мадрасада таълим берган ва таълим олган қорилар хусусида маълумот берамиз.

Ҳожимуҳаммад ўғли Абдураҳмон қори (1884-1978)

Андижон шаҳрида туғилган Ҳожимуҳаммад ўғли Абдураҳмон қорини (1884-1978) Эшонқул ўғли  Бўта Муротали қишлоғига таклиф қилган. Мадрасада Қуръони карим қироатидан таълим берган. Ҳожимуҳаммад ўғли Абдураҳмон қорини Худойберди булбул қори ва бошқа шогирдлари  ҳалқ орасида ном чиқарган етук қори-домлалар бўлиб етишган. 1927 йилларда маърифатпарвар, халқпарвар, элу-юртга фойдаси тегувчи шахсларга нисбатан ноўрин айблов билан қатағонга учраганлар қаторида у ҳам бор эди. У сургун қилиниб, Хўжанд шаҳрида оиласидан айро ҳолда 1945 йилгача яшаган. 1945 йилда Муротали қишлоғига келган Ҳожимуҳаммад ўғли Абдураҳмон қори яна таъқиб қилинган ва 1956 йил яна Хўжанд шаҳрига қайтиб кетган. 1978 йилларгача шаҳар марказидаги “Пайшанба” жомеъ масжидида имом-хатиб ва бошқа лавозимларда фаолият юритган. 1978 йилда хасталаниб қолганидан кейин, хоҳишига мувофиқ иккита ўғли ва невара куёвини Муротали қишлоғига олиб келишган. Шу йили 94 ёшда вафот этган ва Муротали қишлоғидаги “Хўжан хўжа” қабристонига дафн этилган.

Ҳожимуҳаммад ўғли  Абдураҳмон қоридан таълим олган шогирдлари:

Абдуллаев Чинпўлат қори (1902-1999)

Абдуллаев Чинпўлат қори 1902 йил Тошкент вилояти, Пискент тумани Култепа қишлоғида туғилган. Бошланғич таълимни Муротали қишлоғидаги Мулла Бўта Қози мадрасасида олган ва Тошкент шаҳар Шайхонтоҳур даҳасидаги мадрасада  давом эттирган. Мадрасага Қашқардан Оқ Эшон қори келганларидан кейин, у кишини маслаҳатлари ва ўгитларига амал қилиб, мураттаб, муважжид қорилик даражасига етган. 1953-1957 йилларда колхоз раиси, 1958-1962 йилларда ферма мудири ва бошқа ловозимларда хизмат қилган. 1995 йилда Шуҳрат медали ва бошқа бир нечта мукофатлар  билан тақдирланган.

1971 йилда нафақага чиққан. Вафотларигача эл-юрт хизмати ва эъзозида бўлган Абдуллаев Чинпўлат қори 1999 йил 97 ёшларида вафот этган. Бобо Ғозий Турк-Тўғон қабристонига дафн этилган.

Маткарим ўғли Худойберди булбул қори (1895-1988)

Маткарим ўғли Худойберди булбул қори 1895 йил Тошкент вилояти, Бўка тумани, Қорақўйли қишлоғида туғилган. Таълимни қўшни Муротали қишлоғидаги Мулла Бўта Қози мадрасасида олган. 1927 йилларда маърифатпарвар, халқпарвар, элу-юртга фойдаси тегувчи шахсларга нисбатан ноўрин айблов билан қатағонга учраганлар қаторида у ҳам бор эди. 1927-1940 йиллар Тожикистон ССР, Ёнтоқ райони, Авузкент  қишлоғида таъқибда яшаган. 1940-1945 йиллар “қурилиш баталъонида” ишлаган. 1945 йиллар Бўка тумани, Равот қишлоғи, Қўқоновул маҳалласига қўчиб келган ва колхозда оддий хизматчи бўлиб ишлаган. 1967 йилда Бўка тумани Қорақўйли қишлоғига қайтган. Худойберди булбул қори қаерда яшашидан қатъий назар халқ хизматида ва эъзозида яшаб, илм-маърифат тарқатган. Пискент шаҳрида қорилар анжуманида илк иштирок Маткарим ўғли Худойберди қорига “Булбул қори” деб ном беришган, халқ орасида “Булбул қори” номи билан шуҳрат топган.  

Худойберди булбул қори 1988 йил 30 январь куни вафот этган ва “Ғоип ота” қабристонига дафн этилган.

Абдусаттор қори (тахминан 19-аср охири - 20-аср ўрталари)

Абдусаттор қори 19-асрни охирларида Тошкент вилояти, Бўка тумани, Қорақўйли қишлоғида зиёли оилада туғилган. Таълимни қўшни Муротали қишлоғидаги Мулла Бўта Қози мадрасасида олган ва мураттаб, муважжид қорилик даражасига етган.  1920 йилларда маърифатпарвар, халқпарвар, элу-юртга фойдаси тегувчи шахсларга нисбатан ноўрин айблов билан қатағонга учраган. Умр давомида қишлоқда тегирмончилик қилган ва ҳалқ хизматида бўлган. Абдусаттор қорининг иккинчи акаси Абдусамадхон домла ҳам Муротали қишлоғидаги Мулла Бўта Қози мадрасасида таълим олган. У ҳам қатағонга учраган.

Абдусаттор қори бефарзанд бўлган. 20-аср ўрталарида Қорақўйли қишлоғида вафот этган. “Ғоип ота” қабристонига дафн этилган.

 Зайнилобиддинхон Қудратов,

Пискент тумани “Мулла Бўта қози” масжиди имом-хатиби

* * *

Toshkent viloyatining Piskent tumani va uning atrofidagi qishloqlar haqida tarixiy manbalarda, xususan “Boburnoma” va “Piskent tarixidan lavhalar” kitoblarida to‘xtalib o‘tilgan.

Piskent tumanida  1890-1910 yillarda bir nechta madrasalar qurilib, xalq uchun ilm-ma’rifat maskanlari vazifasini bajargan (“Mirxoliqboy” madrasasi, “Mirmo‘minboy” madrasasi, “Mulla Yusuf domla” madrasasi, “Beglar begi” madrasasi, “Qorixona” madrasasi, “Hasti Buzruk” madrasasi, “Mulla Bo‘ta Qozi” madrasasi).

Ushbu madrasalarda Bahodirxon qori, Abdumajid qori, Olimjon qori, Norinboy qori, To‘rajon to‘ra qori, Mannonxon qori, Hofiz qori, Chirpo‘lat qori, Xudoyberdi bulbul qori, Abdukarim qori, Abdusattor qori va boshqalar ta’lim olganlar.

Piskent tumani Murotali qishlog‘ida 1903 yilda Eshonqul (Ashir) o‘g‘li Mulla Bo‘ta Qozi tomonidan qurilgan madrasa 1927 yilgacha faoliyat yuritgan. Quyida ushbu madrasada ta’lim bergan va ta’lim olgan qorilar xususida ma’lumot beramiz.

Hojimuhammad o‘g‘li Abdurahmon qori (1884-1978)

Andijon shahrida tug‘ilgan Hojimuhammad o‘g‘li Abdurahmon qorini (1884-1978) Eshonqul o‘g‘li  Bo‘ta Murotali qishlog‘iga taklif qilgan. Madrasada Qur’oni karim qiroatidan ta’lim bergan. Hojimuhammad o‘g‘li Abdurahmon qorini Xudoyberdi bulbul qori va boshqa shogirdlari  halq orasida nom chiqargan yetuk qori-domlalar bo‘lib yetishgan. 1927 yillarda ma’rifatparvar, xalqparvar, elu-yurtga foydasi teguvchi shaxslarga nisbatan noo‘rin ayblov bilan qatag‘onga uchraganlar qatorida u ham bor edi. U surgun qilinib, Xo‘jand shahrida oilasidan ayro holda 1945 yilgacha yashagan. 1945 yilda Murotali qishlog‘iga kelgan Hojimuhammad o‘g‘li Abdurahmon qori yana ta’qib qilingan va 1956 yil yana Xo‘jand shahriga qaytib ketgan. 1978 yillargacha shahar markazidagi “Payshanba” jome’ masjidida imom-xatib va boshqa lavozimlarda faoliyat yuritgan. 1978 yilda xastalanib qolganidan keyin, xohishiga muvofiq ikkita o‘g‘li va nevara kuyovini Murotali qishlog‘iga olib kelishgan. Shu yili 94 yoshda vafot etgan va Murotali qishlog‘idagi “Xo‘jan xo‘ja” qabristoniga dafn etilgan.

Hojimuhammad o‘g‘li  Abdurahmon qoridan ta’lim olgan shogirdlari:

Abdullaev Chinpo‘lat qori (1902-1999)

Abdullaev Chinpo‘lat qori 1902 yil Toshkent viloyati, Piskent tumani Kultepa qishlog‘ida tug‘ilgan. Boshlang‘ich ta’limni Murotali qishlog‘idagi Mulla Bo‘ta Qozi madrasasida olgan va Toshkent shahar Shayxontohur dahasidagi madrasada  davom ettirgan. Madrasaga Qashqardan Oq Eshon qori kelganlaridan keyin, u kishini maslahatlari va o‘gitlariga amal qilib, murattab, muvajjid qorilik darajasiga yetgan. 1953-1957 yillarda kolxoz raisi, 1958-1962 yillarda ferma mudiri va boshqa lovozimlarda xizmat qilgan. 1995 yilda Shuhrat medali va boshqa bir nechta mukofatlar  bilan taqdirlangan.

1971 yilda nafaqaga chiqqan. Vafotlarigacha el-yurt xizmati va e’zozida bo‘lgan Abdullaev Chinpo‘lat qori 1999 yil 97 yoshlarida vafot etgan. Bobo G‘oziy Turk-To‘g‘on qabristoniga dafn etilgan.

Matkarim o‘g‘li Xudoyberdi bulbul qori (1895-1988)

Matkarim o‘g‘li Xudoyberdi bulbul qori 1895 yil Toshkent viloyati, Bo‘ka tumani, Qoraqo‘yli qishlog‘ida tug‘ilgan. Ta’limni qo‘shni Murotali qishlog‘idagi Mulla Bo‘ta Qozi madrasasida olgan. 1927 yillarda ma’rifatparvar, xalqparvar, elu-yurtga foydasi teguvchi shaxslarga nisbatan noo‘rin ayblov bilan qatag‘onga uchraganlar qatorida u ham bor edi. 1927-1940 yillar Tojikiston SSR, Yontoq rayoni, Avuzkent  qishlog‘ida ta’qibda yashagan. 1940-1945 yillar “qurilish batal’onida” ishlagan. 1945 yillar Bo‘ka tumani, Ravot qishlog‘i, Qo‘qonovul mahallasiga qo‘chib kelgan va kolxozda oddiy xizmatchi bo‘lib ishlagan. 1967 yilda Bo‘ka tumani Qoraqo‘yli qishlog‘iga qaytgan. Xudoyberdi bulbul qori qaerda yashashidan qat’iy nazar xalq xizmatida va e’zozida yashab, ilm-ma’rifat tarqatgan. Piskent shahrida qorilar anjumanida ilk ishtirok Matkarim o‘g‘li Xudoyberdi qoriga “Bulbul qori” deb nom berishgan, xalq orasida “Bulbul qori” nomi bilan shuhrat topgan.  

Xudoyberdi bulbul qori 1988 yil 30 yanvar kuni vafot etgan va “G‘oip ota” qabristoniga dafn etilgan.

Abdusattor qori (taxminan 19-asr oxiri - 20-asr o‘rtalari)

Abdusattor qori 19-asrni oxirlarida Toshkent viloyati, Bo‘ka tumani, Qoraqo‘yli qishlog‘ida ziyoli oilada tug‘ilgan. Ta’limni qo‘shni Murotali qishlog‘idagi Mulla Bo‘ta Qozi madrasasida olgan va murattab, muvajjid qorilik darajasiga yetgan.  1920 yillarda ma’rifatparvar, xalqparvar, elu-yurtga foydasi teguvchi shaxslarga nisbatan noo‘rin ayblov bilan qatag‘onga uchragan. Umr davomida qishloqda tegirmonchilik qilgan va halq xizmatida bo‘lgan. Abdusattor qorining ikkinchi akasi Abdusamadxon domla ham Murotali qishlog‘idagi Mulla Bo‘ta Qozi madrasasida ta’lim olgan. U ham qatag‘onga uchragan.

Abdusattor qori befarzand bo‘lgan. 20-asr o‘rtalarida Qoraqo‘yli qishlog‘ida vafot etgan. “G‘oip ota” qabristoniga dafn etilgan.

 Zaynilobiddinxon Qudratov,

Piskent tumani “Mulla Bo‘ta qozi” masjidi imom-xatibi

• Олдинги
• Кейинги