Пайғамбарни жондин азиз кўрамиз ва Ул зотга салавот ва салом айтамиз

Абдулҳамид Турсунов 1951 йили Наманган шаҳрида туғилган. Бухородаги Мирараб мадрасасини (1974), Имом ал-Бухорий номидаги Тошкент Ислом институтини (1978), Мисрнинг Ал-Азҳар университетини (2000) тамомлаган. «Совет Шарқи мусулмонлари» журнали, «Мовароуннаҳр» нашриёти, Ўзбекистон мусулмонлари идораси халқаро алоқалар бўлими ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Миср Араб Республикасидаги элчихонасида ишлаган. Ҳозирда Ўзбекистон мусулмонлари идораси фатво бўлими мудири. Имом Мақдисийнинг «Минҳожул қосидийн» китобини таржима қилган, «Тасаввуф муқаддимаси», «Жумъа мавъизалари» китоблари муаллифи.

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим.
    
— Исломда бандай иймонининг муҳим шўъбаларидан бири Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга муҳаббат қилишдир. У зот соллаллоҳу алайҳи васалламга саловот айтиш ва суннатларига эргашиш ортидан қандай фойдалар топамиз?
— Барчаларимиз оламлар сарвари, бутун инсониятга охирзамон пайғамбари ўлароқ юборилган Муҳаммад алайҳиссаломнинг сийратларини, ҳаётларини янада кенгроқ ўрганиш, ҳар ишда, ҳар кунимизда, ҳар бир амалимизда у зотга эргашиш, суннатларига мувофиқ ҳаёт кечиришга ҳаракат қилиш ҳар бир мўминнинг вазифасидир. У зотга, аҳли байтларига ва саҳобаларига саловот ва саломларини кўпайтиришимиз имонимизнинг белгисидир. У зотни яхши кўришимиз Аллоҳ таолони севишимиздир. Зеро, у зотнинг ўзлари буни умматларига васият қилганлар: Анас ибн Моликдан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Банда наздида унинг аҳлидан, молидан, одамларнинг барчасидан афзал бўлмагунимча у мўмин бўла олмайди», деганлар” (Имом Муслим ривояти).
Дарҳақиқат, Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳ таолонинг сўнгги пайғамбари, пайғамбарларнинг энг улуғи ва хотималовчиси, Парвардигорнинг бутун оламларга раҳмат ўлароқ юборган элчиси, Коинот фахри, одамларнинг энг яхши хулқлиси ва комили эдилар. Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг бир неча сураларида ўзининг суюмли Набийси ҳазрати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг муборак номларини зикр этган, у зотнинг номларида алоҳида сура ҳам нозил қилинган.

— Ҳабибимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга саловот айтишнинг ҳукми қандай? Саловотнинг маъноси ва афзали ҳақида сўзлаб берсангиз.
— Улуғ аждодларимиз каби бизлар ҳам ҳазрат Пайғамбаримиз Муҳаммадни (с.а.в) жондан азиз даражада севамиз. У зотга салавот ҳамда саломлар айтамиз. Аллоҳ таоло айтади:
“Албатта, Аллоҳ ва Унинг фаришталари Пайғамбарга салавот айтурлар. Эй, мўминлар! (Сизлар ҳам) унга салавот ва салом айтингиз!”. (Аҳзоб сураси, 56)
Имом Байзовий ўзининг “Анвор ат-танзил ва асрор ат-таъвил” тафсирида бундай дейди: “Мазкур ояти карима Пайғамбар исмлари зикр қилинганда доимо салавот ва салом айтиш вожиблигига далолат қилади”. Шамсул аимма Имом Сарахсий: “Ҳар вақт Пайғамбар исмлари зикр этилса ул зотга салавот ва салом айтиш мустаҳаб амал, деб айтганлар”. Фатво ҳам шу сўзга асосланган.
Агар “салавот” Аллоҳ таоло томонидан бўлса “раҳмат” маъносида, фаришталардан бўлса, “истиғфор” маъносида, инсонлар томонидан бўлса “дуо” маъносида бўлади. Салавот ушбудир: “Аллоҳумма солли аъла сайидина Муҳаммад” ёки “Соллаллоҳу аъла сайидина Муҳаммад”.
Пайғамбар алайҳиссаломга салавот ва салом айтиш ҳижратнинг иккинчи санасидан бошланган. Баъзи олимлар Исро кечасидан бошланган деган фикрдалар.

— Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг «Қалам» сураси, 4-оятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳақларида «Албатта сиз улуғ хулқ устидасисиз», дейди. У зотнинг ахлоқлари қандай эди?
— Аллоҳ таолонинг охирги Пайғамбари Муҳаммад алайҳиссалом ҳамма жиҳатдан умматга намуна эдилар, у зотнинг хулқлари Қуръон эди. Сийрат китобларида, у зотдан ривоят қилинган ҳадиси шарифларда Муҳаммад
соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг комил инсон бўлганлари васф этилади:
Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) одамларнинг энг гўзали, одамларнинг энг сахийи, одамларнинг энг шижоатлиси эдилар» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Баро ибн Озиб (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) одамларнинг энг чиройлиси ва хулқи энг гўзали эдилар» (Имом Бухорий ривояти, «Жомеъус-саҳиҳ»).
Мўминлар онаси ҳазрати Оишадан (розияллоҳу анҳо) ривоят қилинади: «Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи васаллам) хулқлари Қуръон эди» (Имом Муслим ривояти).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, мен карамли ахлоқларни комил қилиш учун юборилганман», дедилар» (Имом Аҳмад, Бухорий ва Ҳоким ривоят қилишган).

— Ислом — бағрикенглик дини. Пайғамбар алайҳиссалом эса кечиримлиликнинг, дини ва эътиқодидан қатъи назар ҳар қандай инсонга гўзал муомалада бўлишликнинг буюк намунаси бўлганлар. Бу ҳақда ҳадис китобларида қандай ривоятлар келган?
— Ҳадиси шарифлар билан яқиндан танишган ҳар бир киши Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг буюк кечиримлиликлари, одамларга ҳар қандай ҳолатда ҳам яхши муомалада бўлишлари, айниқса у зотнинг ҳатто бошқа дин ва таълимот вакилларига ҳам ўта бағрикенглик билан муносабатда бўлганларига ишонч ҳосил қилади.
Мужоҳиддан ривоят қилинади: «Абдуллоҳ ибн Амрнинг аҳлида қўйи сўйилди. У келиб: «Яҳудий қўшнимизга ҳам ҳадя қилдингизми? Яҳудий қўшнимизга ҳам ҳадя қилдингизми? Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Жаброил менга қўшнининг ҳаққи ҳақида шу қадар кўп тавсия қилдики, ҳатто уни мерос оладиган қилса керак, деб ўйлаб қолдим», деганларини эшитганман», деди» (Имом Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган).
Абдурраҳмон ибн Абу Лайлодан ривоят қилинади: «Саҳл ибн Ҳунайф ва Қайс ибн Саъд розияллоҳу анҳумо Қодисияда ўтиришган эди. Икковларининг олдидан бир жанозани олиб ўтишди. Шунда улар ўринларидан туришди. Уларга: «У ерлик аҳолидан», дейилди (Яъни, аҳли зиммадан). Шунда иккиси айтди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам олдиларидан жаноза ўтганда ўринларидан турдилар. Шунда у зотга: «Бу - яҳудийнинг жанозаси», дейилди. Шунда у зот: «У жон эмасми?!» дедилар» (Имом Бухорий ва Муслим ривоят қилишган).
Сафвон ибн Сулаймдан, у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларининг бир неча ўғилларидан, улар оталаридан ривоят қилишади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бир аҳдлашган (ғайридин) кишига зулм қилса ёки унинг ҳаққини поймол этса ёхуд уни тоқати етмайдиган нарсага мажбур қилса ёки ўз розилигисиз ундан бирор нарса олса, Қиёмат куни мен ўша одамнинг хусуматчиси бўламан», дедилар» (Имом Абу Довуд ривоят қилган).
Ривоят қилинишича, Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг аҳли китобдан қўшнилари бўлган. Улар билан яхши қўшничилик қилар, ҳадя бериб, улардан ҳам қабул қилардилар. Ҳабашистон насронийларининг вакиллари келганида
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларни масжидга тушириб, ўзлари зиёфатини берганлар ва хизмат қилганлар. У зот ўша куни бундай деганлар: “Булар асҳобимга икром кўрсатишган эди, мен ҳам уларни икром этишни яхши кўраман”. Бир гал Нажрон насронийлари келганида у зот уларни масжидга жойладилар ва унда ибодатларини адо этишга ижозат бердилар.
Пайғамбар алайҳиссалом Мадинага ҳижрат қилган пайтларида у ерда анчагина яҳудийлар бор эди. У зотнинг давлат ишларидаги биринчи амаллари улар билан ақидаларини ҳурматлаш асосига қурилган аҳднома тузиш бўлди. Аҳдномага кўра, Ислом давлати яҳудийларни ўз ҳимоясига олади ва улар ҳам ўз навбатида Мадинага ёмон қасд қилган кимсаларга қарши мусулмонлар билан бир куч бўладилар. Бу билан Расули акрам исломий ҳазоранинг илк уруғларида диний эркинлик асосларини татбиқ қилганлар.
Биз Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳаётларини ўрганиш орқали ҳар бир ишда, ҳар бир амалда у зотнинг суннатларига мувофиқ йўлда юришимиз, у зотга эргашишимиз зарур. Чунки ҳақиқий мўмин ҳаётда фақат охирзамон Пайғамбарига имон келтириб, уни севиб, унга итоат этиб, муборак номлари зикр этилганда чин қалбдан салавот ва саломлар айтиши керак бўлади. Зеро Пайғамбарни (алайҳис солату вассалом) жондин азиз биламиз.

* * *

Abdulhamid Tursunov 1951 yili Namangan shahrida tug‘ilgan. Buxorodagi Mirarab madrasasini (1974), Imom al-Buxoriy nomidagi Toshkent Islom institutini (1978), Misrning Al-Azhar universitetini (2000) tamomlagan. «Sovet Sharqi musulmonlari» jurnali, «Movarounnahr» nashriyoti, O‘zbekiston musulmonlari idorasi xalqaro aloqalar bo‘limi hamda O‘zbekiston Respublikasining Misr Arab Respublikasidagi elchixonasida ishlagan. Hozirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi fatvo bo‘limi mudiri. Imom Maqdisiyning «Minhojul qosidiyn» kitobini tarjima qilgan, «Tasavvuf muqaddimasi», «Jum’a mav’izalari» kitoblari muallifi.

    
— Islomda banday iymonining muhim sho‘‘balaridan biri Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga muhabbat qilishdir. U zot sollallohu alayhi vasallamga salovot aytish va sunnatlariga ergashish ortidan qanday foydalar topamiz?
— Barchalarimiz olamlar sarvari, butun insoniyatga oxirzamon payg‘ambari o‘laroq yuborilgan Muhammad alayhissalomning siyratlarini, hayotlarini yanada kengroq o‘rganish, har ishda, har kunimizda, har bir amalimizda u zotga ergashish, sunnatlariga muvofiq hayot kechirishga harakat qilish har bir mo‘minning vazifasidir. U zotga, ahli baytlariga va sahobalariga salovot va salomlarini ko‘paytirishimiz imonimizning belgisidir. U zotni yaxshi ko‘rishimiz Alloh taoloni sevishimizdir. Zero, u zotning o‘zlari buni ummatlariga vasiyat qilganlar: Anas ibn Molikdan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Banda nazdida uning ahlidan, molidan, odamlarning barchasidan afzal bo‘lmagunimcha u mo‘min bo‘la olmaydi», deganlar” (Imom Muslim rivoyati).
Darhaqiqat, Muhammad alayhissalom Alloh taoloning so‘nggi payg‘ambari, payg‘ambarlarning eng ulug‘i va xotimalovchisi, Parvardigorning butun olamlarga rahmat o‘laroq yuborgan elchisi, Koinot faxri, odamlarning eng yaxshi xulqlisi va komili edilar. Alloh taolo Qur’oni karimning bir necha suralarida o‘zining suyumli Nabiysi hazrati Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning muborak nomlarini zikr etgan, u zotning nomlarida alohida sura ham nozil qilingan.

— Habibimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga salovot aytishning hukmi qanday? Salovotning ma’nosi va afzali haqida so‘zlab bersangiz.
— Ulug‘ ajdodlarimiz kabi bizlar ham hazrat Payg‘ambarimiz Muhammadni (s.a.v) jondan aziz darajada sevamiz. U zotga salavot hamda salomlar aytamiz. Alloh taolo aytadi:
“Albatta, Alloh va Uning farishtalari Payg‘ambarga salavot ayturlar. Ey, mo‘minlar! (Sizlar ham) unga salavot va salom aytingiz!”. (Ahzob surasi, 56)
Imom Bayzoviy o‘zining “Anvor at-tanzil va asror at-ta’vil” tafsirida bunday deydi: “Mazkur oyati karima Payg‘ambar ismlari zikr qilinganda doimo salavot va salom aytish vojibligiga dalolat qiladi”. Shamsul aimma Imom Saraxsiy: “Har vaqt Payg‘ambar ismlari zikr etilsa ul zotga salavot va salom aytish mustahab amal, deb aytganlar”. Fatvo ham shu so‘zga asoslangan.
Agar “salavot” Alloh taolo tomonidan bo‘lsa “rahmat” ma’nosida, farishtalardan bo‘lsa, “istig‘for” ma’nosida, insonlar tomonidan bo‘lsa “duo” ma’nosida bo‘ladi. Salavot ushbudir: “Allohumma solli a’la sayidina Muhammad” yoki “Sollallohu a’la sayidina Muhammad”.
Payg‘ambar alayhissalomga salavot va salom aytish hijratning ikkinchi sanasidan boshlangan. Ba’zi olimlar Isro kechasidan boshlangan degan fikrdalar.

— Alloh taolo Qur’oni karimning «Qalam» surasi, 4-oyatida Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haqlarida «Albatta siz ulug‘ xulq ustidasisiz», deydi. U zotning axloqlari qanday edi?
— Alloh taoloning oxirgi Payg‘ambari Muhammad alayhissalom hamma jihatdan ummatga namuna edilar, u zotning xulqlari Qur’on edi. Siyrat kitoblarida, u zotdan rivoyat qilingan hadisi shariflarda Muhammad
sollallohu alayhi va sallamning komil inson bo‘lganlari vasf etiladi:
Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: «Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) odamlarning eng go‘zali, odamlarning eng saxiyi, odamlarning eng shijoatlisi edilar» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).
Baro ibn Ozib (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: «Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) odamlarning eng chiroylisi va xulqi eng go‘zali edilar» (Imom Buxoriy rivoyati, «Jome’us-sahih»).
Mo‘minlar onasi hazrati Oishadan (roziyallohu anho) rivoyat qilinadi: «Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam) xulqlari Qur’on edi» (Imom Muslim rivoyati).
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Albatta, men karamli axloqlarni komil qilish uchun yuborilganman», dedilar» (Imom Ahmad, Buxoriy va Hokim rivoyat qilishgan).

— Islom — bag‘rikenglik dini. Payg‘ambar alayhissalom esa kechirimlilikning, dini va e’tiqodidan qat’i nazar har qanday insonga go‘zal muomalada bo‘lishlikning buyuk namunasi bo‘lganlar. Bu haqda hadis kitoblarida qanday rivoyatlar kelgan?
— Hadisi shariflar bilan yaqindan tanishgan har bir kishi Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomning buyuk kechirimliliklari, odamlarga har qanday holatda ham yaxshi muomalada bo‘lishlari, ayniqsa u zotning hatto boshqa din va ta’limot vakillariga ham o‘ta bag‘rikenglik bilan munosabatda bo‘lganlariga ishonch hosil qiladi.
Mujohiddan rivoyat qilinadi: «Abdulloh ibn Amrning ahlida qo‘yi so‘yildi. U kelib: «Yahudiy qo‘shnimizga ham hadya qildingizmi? Yahudiy qo‘shnimizga ham hadya qildingizmi? Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Jabroil menga qo‘shnining haqqi haqida shu qadar ko‘p tavsiya qildiki, hatto uni meros oladigan qilsa kerak, deb o‘ylab qoldim», deganlarini eshitganman», dedi» (Imom Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilishgan).
Abdurrahmon ibn Abu Laylodan rivoyat qilinadi: «Sahl ibn Hunayf va Qays ibn Sa’d roziyallohu anhumo Qodisiyada o‘tirishgan edi. Ikkovlarining oldidan bir janozani olib o‘tishdi. Shunda ular o‘rinlaridan turishdi. Ularga: «U yerlik aholidan», deyildi (Ya’ni, ahli zimmadan). Shunda ikkisi aytdi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam oldilaridan janoza o‘tganda o‘rinlaridan turdilar. Shunda u zotga: «Bu - yahudiyning janozasi», deyildi. Shunda u zot: «U jon emasmi?!» dedilar» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyat qilishgan).
Safvon ibn Sulaymdan, u Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sahobalarining bir necha o‘g‘illaridan, ular otalaridan rivoyat qilishadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim bir ahdlashgan (g‘ayridin) kishiga zulm qilsa yoki uning haqqini poymol etsa yoxud uni toqati yetmaydigan narsaga majbur qilsa yoki o‘z roziligisiz undan biror narsa olsa, Qiyomat kuni men o‘sha odamning xusumatchisi bo‘laman», dedilar» (Imom Abu Dovud rivoyat qilgan).
Rivoyat qilinishicha, Payg‘ambarimiz alayhissalomning ahli kitobdan qo‘shnilari bo‘lgan. Ular bilan yaxshi qo‘shnichilik qilar, hadya berib, ulardan ham qabul qilardilar. Habashiston nasroniylarining vakillari kelganida
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularni masjidga tushirib, o‘zlari ziyofatini berganlar va xizmat qilganlar. U zot o‘sha kuni bunday deganlar: “Bular ashobimga ikrom ko‘rsatishgan edi, men ham ularni ikrom etishni yaxshi ko‘raman”. Bir gal Najron nasroniylari kelganida u zot ularni masjidga joyladilar va unda ibodatlarini ado etishga ijozat berdilar.
Payg‘ambar alayhissalom Madinaga hijrat qilgan paytlarida u yerda anchagina yahudiylar bor edi. U zotning davlat ishlaridagi birinchi amallari ular bilan aqidalarini hurmatlash asosiga qurilgan ahdnoma tuzish bo‘ldi. Ahdnomaga ko‘ra, Islom davlati yahudiylarni o‘z himoyasiga oladi va ular ham o‘z navbatida Madinaga yomon qasd qilgan kimsalarga qarshi musulmonlar bilan bir kuch bo‘ladilar. Bu bilan Rasuli akram islomiy hazoraning ilk urug‘larida diniy erkinlik asoslarini tatbiq qilganlar.
Biz Payg‘ambar alayhissalomning hayotlarini o‘rganish orqali har bir ishda, har bir amalda u zotning sunnatlariga muvofiq yo‘lda yurishimiz, u zotga ergashishimiz zarur. Chunki haqiqiy mo‘min hayotda faqat oxirzamon Payg‘ambariga imon keltirib, uni sevib, unga itoat etib, muborak nomlari zikr etilganda chin qalbdan salavot va salomlar aytishi kerak bo‘ladi. Zero Payg‘ambarni (alayhis solatu vassalom) jondin aziz bilamiz.

• Олдинги
• Кейинги